Настаўніцы «кайфуюць» ад працы, няма мужчын-пэдагогаў, усе выпускнікі паступаюць у ВНУ — Свабода зьездзіла ў Слуцак, дзе найстарэйшая беларуская школа.
402 гады — такую дату Слуцкая гімназія № 1 адзначыла сёлета. Чацьвёрты год запар усе яе выпускнікі паступаюць у ВНУ. Штогод прынамсі трое абітурыентаў набіраюць максымальныя 100 балаў на ЦТ, а сярэдні бал па выніках тэставаньня сёлета быў большы за 70.
250 гадоў найлепшых гімназістаў заахвочвалі... півам
«Наша навучальная ўстанова атрымала назву „Слуцкія Атэны“, таму што рыхтавала вельмі добрых адмыслоўцаў, якія паступалі ў самыя прэстыжныя заходнія навучальныя ўстановы», — кажа настаўніца гісторыі Ірына Аляксандраўна Куніцкая. Яна працуе тут больш за 30 гадоў і сама скончыла гімназію, заснаваную яшчэ Радзівіламі ў 1617 годзе.
У 1617 годзе Януш Радзівіл выдае ўказ аб заснаваньні кальвінісцкай школы. У 1628 годзе зьявіўся Статут вучэльні, які пачынаўся словамі: «Мы адчыняем дзьверы для ўсіх, каму дарагая Радзіма».
«Сюды былі запрошаныя вялікія пэдагогі, якія ратаваліся ў Эўропе ад каталіцкай царквы. Пачынаецца працэс контрарэфармацыі, людзі з гуманістычнымі ідэямі былі выгнаныя, і многія знаходзілі прытулак на тэрыторыі ВКЛ. Так тут апынуліся Андрэй Музоніюс, Андрэй Дабжанскі, Рысінскі.
У Слуцкай гімназіі ўкаранілі знакамітую клясна-ўрочную сыстэму Яна А́маса Коменскага. Выкарыстоўваліся найлепшыя тагачасныя мэтодыкі, праўда, некаторыя зь іх сучасная пэдагогіка не прыняла б», — кажа Ірына Куніцкая. Далей распавядае, як заахвочвалі гімназістаў да ведаў, і згадвае тое, чаго ніколі ня кажа падчас экскурсій дзецям.
«На працягу 250 гадоў у Слуцкай гімназіі за вывучэньне лацінскіх тэкстаў (лацінская мова была тады мовай навукі) вучні атрымлівалі піва. Гімназіст за дзень мог зарабіць дзьве шклянкі.
У Статуце былі прапісаныя правілы і для настаўнікаў. За парушэньні пэдагогаў штрафавалі. Ніводзін настаўнік ня мог пакінуць гімназію, калі ў ёй заставаўся хаця б адзін вучань».
Традыцыя захавалася — і цяпер настаўнік пакідае школу апошнім.
Славутыя выпускнікі: ад кнігадрукара Капіевіча да фундатара Чырвонага касьцёла Вайніловіча
У галерэі, якая зьвязвае стары будынак, узьведзены яшчэ ў 1837 годзе, і новы корпус, — партрэты знакамітых выпускнікоў.
Ільля Капіевіч — сябра і паплечнік Пятра І, на замову расейскага цара ён выдаў 20 падручнікаў. Быў і друкаром, і перакладчыкам, стварыў мапу зорнага неба па-расейску.
Эдуард Антон Красоўскі — заснавальнік акушэрства і гінэкалёгіі, займаўся практыкай і пісаў навуковыя працы, якія перакладаліся на замежныя мовы і па якіх выкладалі аж да сярэдзіны ХХ стагодзьдзя.
Антон Бразоўскі — знакаміты хірург, Станіслаў Ачапоўскі — вядомы афтальмоляг.
Вітольд Цэраскі — заснавальнік астрафотамэтрыі, пабудаваў абсэрваторыю, каб вывучаць Сонца і іншыя нябесныя сьвяцілы.
Слуцкую гімназію скончыў знаны беларускі дзеяч Эдвард Вайніловіч, які пабудаваў у Менску Чырвоны касьцёл у імя сьвятых Сымона і Алены.
«Пётар Сталыпін (міністар ва ўрадзе Расейскай імпэрыі. — РС) прапаноўваў яму пасаду міністра сельскай гаспадаркі Расеі, але Вайніловіч адмовіўся. І адмовіўся толькі з палітычных прычын. Сталыпін быў за адзіную недзялімую Расею, а Вайніловіч быў патрыётам і выступаў за незалежную Беларусь», — кажа Ірына Куніцкая.
У 1923 годзе ў Слуцку на курсах павышэньня кваліфікацыі настаўнікаў Якуб Колас выступаў зь лекцыяй і ўпершыню прачытаў рукапіс «Новай зямлі» менавіта ў гімназіі.
Яшчэ адзін знакаміты выпускнік — канструктар авіяцыйных і ракетных рухавікоў Сямён Косбэрг, якога ўзгадаў адразу пасьля палёту першы касманаўт Юры Гагарын.
«У нас ніхто ня ходзіць да рэпэтытараў»
Дырэктарка гімназіі Алена Міронава з гонарам кажа, што ў слуцкіх гімназістаў 100-працэнтнае паступленьне ў ВНУ.
«Раней жартавалі, што мы закрываем сталічны эканамічны ўнівэрсытэт нашымі выпускнікамі, а цяпер самы папулярны — БДУІР. Таксама шмат дзяцей паступаюць у мэдычны ўнівэрсытэт.
Летась у нас было тры 100-бальнікі (па беларускай, расейскай мовах і хіміі), у адной дзяўчынкі было 99 балаў. Сёлета — тры 99-бальнікі. Мне так крыўдна, што аднаго бала не дабралі! Зараз здаём справаздачы па выніках ЦТ — дык у нас сярэдні бал па ўсіх прадметах 70,2», — кажа дырэктарка гімназіі.
У 10–11 клясах — 5 мультыпрофіляў: фізыка-матэматычны, хіміка-біялягічны, матэматыка — расейская мова, матэматыка — беларуская мова, гісторыя — беларуская мова.
«У групах па 8 чалавек. Я сама выкладаю матэматыку ў 7 і 11 клясах — па 6 гадзін на тыдзень. У нас ніхто ня ходзіць да рэпэтытараў. Я дзецям кажу: калі вы будзеце добра працаваць на ўроках — гэтага цалкам дастаткова», — дадае Алена Міронава.
На дошцы гонару — фатаграфіі пераможцаў рэспубліканскіх і міжнародных алімпіяд. У розныя гады ў Івана Мяцельскага былі срэбра і бронза, у Мікіты Лесьнікава — золата на міжнародных алімпіядах па інфарматыцы. А ў Нікіфара Лазоўскага — золата на алімпіядзе па хіміі ў ЗША.
Сёлетняя выпускніца Валерыя Махлай — чэмпіёнка Эўропы па суднамадэляваньні. Яна ж была і пераможцай заключнага этапу рэспубліканскай алімпіяды па фізыцы. Цяпер вучыцца ў Рызе.
«Настаўнікам пачатковых клясаў я б помнікі ставіла»
Паўтара года таму з ініцыятывы новага міністра адукацыі Ігара Карпенкі адмянілі адмысловыя ўступныя іспыты ў гімназіі, зраўняўшы гімназіі са школамі. На пытаньне, ці паўплывала гэта на вучняў і пэдагагічны калектыў, Алена Міронава адказвае:
«Статус гімназіі не прыбярэш. Ён усё адно застанецца. Таму што вось гэтая атмасфэра, калектыў, які складаўся гадамі, нават дзесяцігодзьдзямі, — ня зьменіш. Людзі працуюць на такім уздыме!»
Дырэктарка расказвае, што гімназія — у старым раёне, дзе ня так шмат дзяцей. Але сюды зьбіраюцца з усяго гораду. Сёлета ў тры першыя клясы сабралі 60 дзетак.
«Настаўнікам пачатковых клясаў я б помнікі ставіла, — кажа Міронава. — Што і як закладзе настаўнік у пачатковых клясах, то і будзе пазьней. Мая парада бацькам: не шукайце гімназію, не шукайце лепшую школу — шукайце настаўніка, якому даверыце сваё дзіця. Які навучыць, які будзе трымаць дысцыпліну».
Летась набіралі тры пятыя клясы без уступных іспытаў. Пры канцы году сышло 5 чалавек — дзеці не «пацягнулі». Аднак дырэктарка ніколі нікога з гімназіі не выключала.
«Ні разу! Даводзілася весьці размовы, пераконваць, што дзіця ня цягне. Бацькі і самі гэта разумелі, пераводзілі ў іншыя школы. За маю працу быў толькі адзін такі выпадак, калі разам з бацькамі прыйшлі да высновы, што так лепш будзе дзіцяці. Праўда, цэлую чвэрць давялося ўгаворваць. Хлопчык цяпер нармальна вучыцца ў іншай школе. Маці мне сказала дзякуй».
З наборам у беларускую клясу не атрымалася
Што да выбару мовы на ЦТ, прыкладна пароўну выпускнікоў абіраюць расейскую мову і беларускую.
«Залежыць ад таго, які настаўнік. Калі мацнейшы настаўнік па беларускай мове — будуць больш здаваць беларускую. Сёлета і беларускі, і расейскі настаўнікі — абодва моцныя, было пароўну.
Але набраць беларускую клясу нам не ўдалося. Спрабавалі, не атрымалася. Рабілі апытаньне бацькоў. Калі былі ў нас яшчэ іспыты і даводзілі кантрольныя лічбы набору, пыталіся: калі дзіця не трапляе ў гімназію, пойдзеце ў клясу зь беларускай мовай навучаньня? Не набралі. Хто ў нас бацькі? Пакаленьне 1980–1990-х», — скрушна заўважае дырэктарка гімназіі.
«Я ад сваёй працы кайфую»
Пэдагагічны калектыў слуцкай гімназіі № 1 — 65 чалавек: 63 жанчыны і толькі 2 мужчыны — выкладчыкі фізкультуры. Мужчыны, кажа дырэктарка, у настаўніках не затрымліваюцца.
«Канечне, дзецям цікавей з мужчынамі. Зайздрошчу па-добраму, калі ў іншых школах ёсьць выкладчыкі-мужчыны. Аднак ня ведаю, чым прывабіць у школу мужчын».
Настаўніца матэматыкі Кацярына Касьцюкевіч скончыла сталічны пэдунівэрсытэт 5 гадоў таму. Яна распавядае, што на яе курсе было 29 хлопцаў, але ўсе яны яшчэ да разьмеркаваньня на 5 курсе сышлі — хто на завочнае, хто ўладкаваўся на працу, нават не атрымаўшы дыплём. Працаваць у школу пайшлі толькі дзяўчаты.
«Любоў да матэматыкі прышчапілі мне ў школе — пашанцавала з настаўнікамі. За 5 гадоў працы ні разу яшчэ не пашкадавала. Ні эканоміка, ні інжынэрыя, ні праграмаваньне мне б не прынесьлі столькі задавальненьня.
Я ад сваёй працы кайфую. І кайф я атрымліваю не таму, што рашаю задачы па матэматыцы. У нас у гімназіі добрыя дзеці, зь імі прыемна працаваць. Яны матываваныя, праўда хочуць ведаць. Скажаш ім прыйсьці на факультатыў а 6-й вечара ў суботу — яны прыйдуць. І ў выходны а 8-й раніцы прыходзяць!» — кажа Кацярына.
На пытаньне, як узьняць прэстыж настаўніка, дырэктарка гімназіі Алена Міронава адказала так:
«Бацькі да некаторых настаўнікаў ставяцца паважліва, для некаторых — не. Ад каго гэта залежыць? Ад настаўніка! Настаўнікам самім трэба таксама штосьці рабіць для свайго прэстыжу».
«Прыгажосьць, эстэтыка — галоўнае ў выхаваньні дзяцей»
Алена Міронава паказвае два будынкі, адрамантаваныя да 400-годзьдзя навучальнай установы. Адзін — у стылі клясыцызму, пабудаваны ў 1837 годзе па праекце вядомага архітэктара Караля Падчашынскага, другі — тыпавы, узьведзены ў 1980-м.
«Я лічу, што гімназія павінна вызначацца прыгажосьцю. Можаце самі пераканацца — рамонт быў 3 гады таму, і дагэтуль нідзе няма ні драпіны, ні найменшага пашкоджаньня. Нават калі ў школу прыйдзе маці і паставіць сумку на падваконьне, дзіця скажа, што так нельга. У нас па газонах ніхто ня ходзіць, бо вучні бачылі, якой працай гэта даставалася. Бачылі, як ішоў навучальны працэс і паралельна — рамонт», — кажа Алена Міронава.
Адрамантавалі ўсе клясы, кабінэты, залі, памянялі ўсю мэблю. Дапамагалі і Ўпраўленьне адукацыі, і спонсары, і бацькі. Дый гімназія сама зарабляе, працягвае дырэктарка.
«У нас ёсьць шмат гурткоў. Дзетак-пяцігодак набіраем на платнай аснове, падрыхтоўка да ЦТ таксама на платнай аснове. Ангельская мова выкладаецца зь першай клясы, а не з чацьвёртай, як у звычайнай школе, — усе бацькі пагаджаюцца плаціць. Частка сродкаў ідзе на аплату паездак дзетак на міжнародныя канфэрэнцыі. На радзе гімназіі прымаем рашэньні, куды патраціць грошы — на рамонт, на тэхніку, на паездкі.
Ёсьць адзіная сетка, ёсьць вай-фай. Кантактуем з Паркам высокіх тэхналёгій — я спадзяюся, што ўдасца наладзіць супрацоўніцтва. Мая мара — смарт-кляс, мультыборд, супэрсучаснае абсталяваньне», — кажа дырэктарка гімназіі.
Іна Студзінская, Уладзь Грыдзін, svaboda.org
