Як сёння жывуць беларусы, якія адважыліся выказаць сваё меркаванне і некалькі гадоў таму масава выйшлі на вуліцы пратэставаць супраць фальсіфікацыі выбараў? Якія псіхалагічныя і фізічныя наступствы гэтых пратэстаў? Пра гэта літоўскі журналіст Гедымінас Каенас пагаварыў з паэтэсай і журналісткай Сабінай Брыло, якая ўжо год жыве ў Вільні. Публікуем урывак з гэтага інтэрв’ю.
Sabina Brilo / Lukas Balandis / BNS nuotr
— Раскажыце, як вы жывяце сёння і што адчуваеце, апынуўшыся ў Вільні — фізічна, здаецца, зусім побач з роднай краінай, але эмацыйна, відаць, невыносна далёка.
— Я з’ехала са сваёй краіны год таму, пасля таго як у маім доме і ў доме майго сына адначасова былі праведзены ператрусы і нам дэманстратыўна паказалі, што з гэтага часу мы ніколі не зможам адчуваць сябе ў Беларусі ў бяспецы. Пасля мы з мужам паехалі на месяц у Грузію, а потым перабраліся ў Вільню.
Вось ужо год, як мы жывём тут. Маё жыццё ў Беларусі разбурана. Я год не была дома, не бачыла бацькоў, каханую котку і сваіх кніг. Я не ведаю, што будзе заўтра, я ні ў чым не ўпэўнена.
У сувязі з заканчэннем тэрміну дзеяння візы чакаю часовы від на жыхарства ў Літве. Што тады? Буду рэдагаваць, пісаць, атрымліваць даходы, плаціць падаткі Sodra (Фонд сацыяльнага страхавання) і жыць.
Вядома, у галаве ўвесь час сядзіць думка аб вяртанні дадому — што б ні здарылася. Калі хочуць, няхай арыштуюць мяне, бо я не зрабіла нічога дрэннага, ніякай віны на мне няма. Аднак маё сумленне ўвесь час нагадвае мне, што гэта я пакінула сваю краіну, пакінула сваіх, пакінула сяброў — гэтая віна жудасна пакутлівая.
А яшчэ з публічнай прасторы ўвесь час навязваецца абвінавачванне ў тым, што беларусы — саюзнікі Расіі — і што з тэрыторыі нашай краіны запускаюцца ракеты, якія знішчаюць украінскія гарады і забіваюць мірных жыхароў.
На жаль, гэта сапраўды так. І калі вы думаеце, што я ў гэтым вінаватая, вы можаце плюнуць мне ў твар або ўдарыць — можа, вам ад гэтага стане лягчэй. Але я не ўлада Беларусі, я яе не абірала і ніколі на яе не працавала. Наадварот, увесь мой час, энергія і праца былі прысвечаны абароне індывіда і яго правоў на жыццё, меркаванне і свабоду слова.
У мяне выклікае жах тое, што ў 21 стагоддзі мы абаранялі і адстойвалі правы меншасцяў і нават жывёл, а сёння па загадзе ўладаў сярод белага дня ўзброеныя людзі могуць выламаць дзверы твайго дома і прымусіць ісці забіваць іншых людзей.
Як гэта абсурдна, па-вар’яцку і неспасцігальна. Даводзіцца прызнаць, што ў тэхнічных адносінах мы вельмі развітыя, але ў этычных адносінах мы жывём у яшчэ дахрысціянскія часы.
Sabina Brilo / Lukas Balandis / BNS nuotr
— Мы назіралі, як пратэсты ў Беларусі жорстка падаўляліся, а людзей арыштоўвалі і адпраўлялі ў турмы. Як бы вы ахарактарызавалі сітуацыю ў краіне сёння, праз два гады пасля гэтых падзей? Што здарылася з тымі людзьмі і дзе зараз большасць з іх?
— Паводле падлікаў, толькі ў Літве беларусам выдалі адзінаццаць тысяч гуманітарных віз. Аднак варта разумець, што значная колькасць людзей з’ехала не па гуманітарных меркаваннях, а па працоўных дамовах, таму дакладная іх колькасць у Літве невядомая.
Многія таксама пасяліліся ў Польшчы, Украіне, Грузіі, Германіі, іншых краінах Еўропы і свету. І ўсё ж большасць не можа пакінуць Беларусь па розных прычынах. Некаторыя застаюцца прынцыпова, нягледзячы на пагрозу арышту. Некаторыя з іх насамрэч ужо сядзяць у турме. Некаторыя дагэтуль жывуць на волі, але з пастаянным адчуваннем, што сёння можа быць іх апошні дзень дома. Пасля першага ператрусу ў нас дома мы з мужам жылі вельмі падобным жыццём: уставалі рана раніцай, запраўлялі пасцель і прыслухоўваліся да незвычайных гукаў на лесвічнай пляцоўцы. Рэпрэсіі працягваюцца і сёння. Калі ўлетку 2021 года мы з’язджалі з Беларусі, у турмах было шэсцьсот чалавек, прызнаных палітвязнямі. Цяпер, праз год, іх 1324.
Міліцыя шукае і карае ўдзельнікаў пратэстаў 2020 года. Затрымлівае тых, хто чытае форумы, прызнаныя ўладамі экстрэмісцкімі, тых, хто публікуе каментары ў сацыяльных сетках — а гэта дзясяткі, а то і сотні чалавек штомесяц.
