• budzma.org
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram Tiktok www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Музыка
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • Гісторыя за 5 хвілін
  • Трызуб і Пагоня
  • Разумняты
  • Вандруем разам
  • Афіша
16.03.2023 | Грамадства

Прывід Чорнага шляху...

Аб гістарычным персанажы (і грозным прывідзе пані Ядвігі), якому ўжо больш за пяцьсот гадоў, ў 1998 годзе распавёў у сваёй гісторыка-дэтэктыўнай аповесці «Чорны шлях» Канстанцін (Кастусь) Тарасаў, з якім лёс звёў мяне тады, калі яго ўжо па праве называлі «таленавітым прадаўжальнікам літаратурнай традыцыі Уладзіміра Караткевіча», «знаўцам гісторыі, яе матэрыяльнага свету разам з таемнымі рухамі чалавечай душы», піша Анатоль Варава для planetabelarus.by.


У 2008 годзе адзін выдавецкі праект прапанаваў нам выступіць дуэтам: Кастусю Іванавічу ў якасці аўтара навэлы ці аповесці, а вашаму пакорліваму слузе — у ролі каментатара гістарычных калізій таго ці іншага сюжэту. На вялікі жаль, праект не быў рэалізаваны, але знаёмства з К. Тарасавым стала для мяне незабыўным падарункам.

У аповесці «Чорны шлях» падзеі разгортваюцца на старажытнай дарозе, якая існуе і дагэтуль, пачынаючыся на былой Рынкавай плошчы Ашмянаў і працягваючыся ўжо да выхаду з горада як вуліца Чырвонаармейская.

358.jpg
 Так старадаўняя плошча ў Ашмянах выглядае зараз


Пры гэтай дарозе, у апісаныя аўтарам 1501–1507 гады, стаялі Меднікі (цяпер, па-літоўску, Мядзінінкай) з сярэднявечным замкам ХIV стагоддзя — яго можна ўбачыць тут і цяпер, накіроўваючыся ў Вільню.

359.jpg
Мядзінінкай, фота 2007 года

360.jpg


Суворае аблічча цытадэлі, складзенай з каменя і цэглы, з абарончай вежай, якая раней дасягала ў вышыню 30 метраў, паўстае перад вачыма падарожнікаў кожны раз, як толькі прамільгне дзяржаўная мяжа, якая з’явілася ў 1991 годзе.

361.jpg

362.jpg


І хоць у канцы мінулага стагоддзі раўналежна гэтай старой дарозе пралегла сучасная аўтамагістраль М7/Е28, сярэднявечны шлях па-ранейшаму не забыты: ён кружыць, павольна ідзе ад адной вёскі да іншай. А на паўдарозе ад Ашмянаў да Меднікаў, непадалёк ад цяперашніх прыдарожных вёсак Роўнае Поле і Журавы, стаяў некалі двор Ядвігі Русіноўскай — галоўнай гераіні аповесці.

...Пачатак ХVI стагоддзя быў, мякка кажучы, не самым спакойным часам у айчыннай гісторыі. Кіраўніком дзяржавы, які аб’яднаў дзякуючы Крэўскай уніі (1385) землі Вялікага Княства Літоўскага і Каралеўства Польскага, быў у той час унук Уладзіслава-Ягайлы — Аляксандр, які, дарэчы, запрасіў у Ашмяны манахаў францысканцаў, пра што і сёння нагадваюць руіны іх Марыі ў старой частцы горада.

363.jpg


Слабавольны і балючы Аляксандр не змог актыўна супрацьстаяць экспансіянісцкім памкненням свайго ўсходняга суседа — Маскоўскай дзяржавы і яе кіраўнікоў: вялікага князя Івана III, «збіральніка земляў рускіх», і яго сына Васіля III. Пры іх канчаткова распалася Залатая Арда і завяршылася аб’яднанне земляў Паўночна-Усходняй Русі пад скіпетрам Масквы.

Пасля руйнавання туркамі «Другога Рыма» (1453) — сталіцы Візантыі Канстанцінопаля — прывід «Трэцяга Рыма», ужо маскоўскага і апошняга (творцам гэтай жывучай, дакучлівай, але так і не якая адбылася ідэі-міфа стаў пскоўскі манах-старац Філафей),туманіў галовы маскоўскіх кіраўнікоў: яны лічылі сябе законнымі спадкаемцамі «імперыі Рурыкавічаў», а таму вялі адну за адной войны з ВКЛ. «Палітычная» жаніцьба Аляксандра на старэйшай дачцэ Івана III — Алене не толькі не прынесла жаданага міру, але і яшчэ мацней ускладніла адносіны супрацьлеглых манархаў. Больш за тое, Васіль III пасля смерці караля Аляксандра настойліва, хаця і безвынікова, дабіваўся для сябе тытула вялікага князя літоўскага. У барацьбу паміж Вільняй і Масквой па ініцыятыве апошняй былі ўцягнуты сілы Крымскага ханства...

364.jpg


Войны, спусташэнне шляхецкіх і сялянскіх двароў спарадзілі ў краіне анархію і ўсплёск злачыннасці — судовыя дакументы таго часу красамоўна аб гэтым сведчаць. Каларытная постаць разбойніцы Русіноўскай, апынуўшыся навідавоку ў сучаснікаў, не згубілася ў архівах нават праз шмат стагоддзяў, што і нядзіўна: бо бязлітасным вяршыцелем лёсаў чалавечых на «Чорным шляху», па волі жыццёвых абставін, стала вядомая шляхцянка, ды да таго ж — вельмі прыгожая жанчына...

Дзякуючы пяру Канстанціна Тарасава можна лёгка перанесціся на пяцьсот гадоў таму ў тыя месцы, дзе па-заліхвацку арудавала сваім грозным чаканам Ядвіга з тварам «як у анёлаў на вобразах», пакуль на яе злачынным шляху не вырас мінскі суддзя Ваньковіч...

365.jpg


Ядзвігу разам з яе палюбоўнікамі і саўдзельнікамі пакаралі смерцю ў Вільні на плошчы перад Катэдрай Св. Станіслава. «На ёй пакінулі яе разбойніцкі ўбор: латы, епанчу, меч; толькі шалом не апраналі ёй на галаву, каб усе бачылі твар забойцы, і валасы яе, сабраныя ў касу, ляжалі залатым крылом па-над чорнай, як ноч, епанчы. Кат дапамог Ядзвіге стаць на лаўку, умелым рухам надзеў на яе пятлю, натоўп затаіў дыханне, і ў гэтай мёртвай цішыні гулка стукнула аб памост выбітая з-пад ног лаўка...» — так завяршае сваю аповесць Канстанцін Тарасаў.

Беларускі варыянт аповесці (пад назвай «Прывід Чорнага шляху») у 2016 годзе выйшаў у мінскім выдавецтве «Папуры». А яшчэ раней, у 2008 годзе, паводле аповесці Канстанціна Тарасава драматург Аляксей Дудараў напісаў п’есу «Ядвіга», пастаўленую на сцэне Нацыянальнага акадэмічнага тэатра ім. Янкі Купалы.

Дык вось, калі вам, у выпадку чаго, давядзецца калясіць па ваколіцах Ашмян-Ашмяны, то не забывайцеся пры гэтым і пра жорсткую прыгажуню — пані Ядвігу. Бо яе здань па-ранейшаму блукае ў тых краях! А народ нездарма кажа: чым чорт не жартуе, пакуль Бог спіць...

366.jpg


Ад рэдакцыі «Планеты Беларусь»: як ні сумна ў гэтым прызнавацца, але да нерэалізаванага ў 2008 годзе творчага праекту датычна выдавецтва «Рыфтур», дакладней, яго дырэктар Сяргей Плыткевіч. Была тады ідэя зрабіць серыю маленькіх кніг пад агульнай абрэвіятурай «ДД», якая расшыфроўвалася, як «дэтэктыў-даведнік». Меркавалася, што дэтэктыў будзе напісаны на беларускай мове, даведнік аб месцах, дзе разгортваецца сюжэт дэтэктыва — на рускай. Такім чынам краязнаўчае выдавецтва «Рыфтур» планавала прыцягнуць увагу падарожнікаў да добрай літаратуры на беларускай мове. Розным аўтарам было прапанавана падрыхтаваць тэксты, не ўсе з іх аказаліся раўнацэннымі і, на жаль, ідэя памерла.

367.jpg


Але некаторыя тэксты захаваліся. І, цалкам магчыма, мы яшчэ рэанімуем гэты праект...

Фота: Сяргея Плыткевіча

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Літаратура

У Андрэя Хадановіча выйшла новая кніга — «На беразе Волі»

«Гэтым разам не выбранае, а менавіта новае!», — падзяліўся навіной у сацсетках вядомы беларускі паэт Андрэй...

valiancina_shauchenka
Літаратура

«Адплывае спакойнае неба...» Памерла паэтка Надзея Артымовіч

У Бельску Падляшскім пасля працяглай хваробы на 77-м годзе жыцця памерла Надзея Артымовіч. Яе называлі паэткай...

valiancina_shauchenka
Музыка

«Тэкст напісаўся разам са слязьмі па спачылым». Андрусь Такінданг распавёў пра песню памяці Міраслава Лазоўскага

Напрыканцы верасня беларускі музыка Андрусь Такінданг прэзентаваў кліп на сваю новую песню «Шэры камень». Гэты твор...

valiancina_shauchenka
Культура

Фестываль інтэлектуальнай кнігі PRADMOVA пройдзе ў Варшаве на гэтых выходных

На працягу чатырох дзён, з 6 па 9 кастрычніка, у Варшаве адбудзецца фестываль інтэлектуальнай кнігі PRADMOVA. Гэта...

Апошнія навіны

    Літаратура
    У Андрэя Хадановіча выйшла новая кніга — «На беразе Волі»
    Літаратура
    «Адплывае спакойнае неба...» Памерла паэтка Надзея Артымовіч
    Музыка
    «Тэкст напісаўся разам са слязьмі па спачылым». Андрусь Такінданг распавёў пра песню памяці Міраслава Лазоўскага
    Культура
    Фестываль інтэлектуальнай кнігі PRADMOVA пройдзе ў Варшаве на гэтых выходных
    Культура
    «Чаму вы выйшлі з дому?» Хадановіч разважае пра паэзію пратэсту і салідарнасці
    Гісторыя
    Голда Мэір: «У мамы была звычка заяўляць, што ў Мілуокі ўсё горш, чым у Пінску»
    «Берлінскі сшытак»: загадкавы спеўнік бабулі Кацярыны Ваданосавай
    Грамадства
    Генпракуратура распачала крымінальныя справы супраць Рады БНР
    Мастацтва
    «Ніці супраціўлення»: адкрыццё выставы Руфіны Базловай адбудзецца ў Чэхіі
    64-гадовая беларуска падняла БЧБ-сцяг над адной з найвышэйшых гор свету
    Кіно
    Фільм «Зялёная мяжа»: што хацела паказаць Агнешка Холанд і што атрымалася
    Музыка
    Наста Хмель: Робім Беларусь у выгнанні, каб не знікнуць у чужым краі
    Забавы
    Гульня: Знайдзі аднолькавыя вокладкі
    Грамадства
    На якой мове мусіць размаўляць лагапед з беларускамоўнымі дзецьмі? Іна Кулей аб працы беларускамоўнага лагапеда
    Грамадства
    Шчасце і бяда археолага. Пра самаабмежаванне ў імя навукі

Афіша

  • 03.10

    ПАДЗЕЯ ДНЯ: Літаратурнае падарожжа з Андрэем Хадановічам у Гданьску

  • 03.10 — 08.10Восеньскі салон у Мінску
  • 03.10 — 19.11Фотавыстава Андрэя Логінава «CHAROMUSHKI ODYSSEY 1930-2023» у Познані
  • 03.10 — 13.11Выстава «Васіль Быкаў. Праз абрысы і лініі» ў Віцебску
  • 03.10 — 08.10Фестываль незалежнай беларускай культуры ва Уроцлаве
  • 03.10ПАДЗЕЯ ДНЯ: Літаратурнае падарожжа з Андрэем Хадановічам у Гданьску
  • 03.10 — 17.11Выстава Руфіны Базловай у Чыкага
  • 03.10Ідрак Мірзалізадэ ў Таліне

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: [email protected]

Папулярнае

    • Чучхэ ў самым сэрцы Еўропы альбо Што чакае беларускую нацыянальную культурную прастору
    • Тэст для вандроўнікаў: пазнай мясціны, дзе нарадзіліся ці жылі нашыя славутыя землякі
    • «Я аддала апошняе на сваю мару». Беларуская мастачка рызыкнула ўсім, што мела, і адкрыла ў Варшаве фотастудыю
    • Шматаблічны Адам Глобус. Топ-7 кніг ад творцы
    • Параза ці перамога? Першы мір Вялікага Княства Літоўскага
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип