Я таксама настаўнік, але ў іншай сферы. Працую ў музычнай школе, вучу дзяцей іграць на флейце. Дык вось… Шаноўны Андрэй Грыгор’еў, адгукнуўшыся на пост пра чэзласць і нецікавасць нашай школьнай адукацыі, напісаў тэкст у нечым захапляльны і лагічны, але далёка не бясспрэчны. Пачнём ад галоўнага тэзісу.

Вучоба можа быць цяжкай, але каб зрабіць яе «нуднай», трэба прыкласці спецыяльныя намаганні

«Процесс приобретения знаний и ума – это тяжёлая, нудная, томительная работа».

Няўжо?! Я, дажыўшы да сваіх амаль сарака, не ведаю нічога больш цікавага і захапляльнага, чым вучоба. Так, я таксама ненавідзеў школу – як большасць з нас. Але ў маім жыцці была вучэльня, універсітэт, стажыроўкі, курсы і безліч рознай іншай трасцы. І чым далей ад школы я адыходзіў, тым больш разумеў, што вучыцца – гэта файна. Сам працэс выклікае задавальненне. І, на маю думку, гэта нармальна. А вось тая атмасфера скрухі і нуды, якая пануе ў нашай адукацыйнай сферы – ненармальная.

Даўно вядома, што чалавек добра робіць тую справу, якая яму даспадобы. Хай то будзе рамонт сантэхнікі, навучанне дзяцей ці напісанне дысертацыі. Дасягненні чалавецтва ў сферы мастацтва, інжынерыі альбо педагогікі звязаныя з імёнамі людзей, якія любілі сваю працу, кайфавалі ад яе, захапляліся ёю. Паверце, вучыцца – гэта цікава. Вучоба можа быць цяжкай, але каб зрабіць яе «нуднай», трэба прыкласці спецыяльныя намаганні.

Педагог мусіць умець паставіць мэту і ўмець яе дасягнуць

Далей цытую аўтара: «Цель уроков литературы – не ознакомление с задорным или тупым текстом. Цель уроков литературы (впрочем, как и любых других) – привитие вкуса, развитие мышления, навыков анализа, сопоставления, понимания человеческих чувств и жизненных ситуаций, воображения, наконец».

Цяпер, шаноўныя настаўнікі, мушу вас засмуціць. Зусім не вышэйпададзенае з’яўляецца мэтай урокаў літаратуры ці якіх-кольвек іншых.

Зараз будзе цяжка, таму спрабуйце чытаць уважліва. Педагог – гэта менеджар. Педагог мусіць умець паставіць мэту і ўмець яе дасягнуць. Чым больш канкрэтызаваная гэтая мэта, тым больш рэальным становіцца яе дасягненне.

«…привитие вкуса, развитие мышления, навыков анализа, сопоставления, понимания человеческих чувств и жизненных ситуаций, воображения…», – задача абсалютна неканкрэтная. Як праверыць наяўнасць густу? Што такое «навыкі аналізу»? Паводле якіх крытэрыяў можна ацаніць разуменне чалавечых пачуццяў?

Кадр из анимационного фильма “Персеполис”

Дарагія мае калегі, давайце не будзем сябе падманваць: задачай настаўніка ў школе з’яўляецца падрыхтоўка вучня да экзамену. Гамон. Кропка. Канец. Усё астатняе – усяго толькі трындзёж пра «высокае».

Ведаеце, чаму ў нашай краіне спецыяльная адукацыя (мастацкія і музычныя школы, гурткі, студыі і г.д.) з’яўляецца значна лепшай за агульную? Ды таму, што ў сферы спецыяльнай адукацыі крытэрыі ясныя. Вучань у музычнай школе павінен мінімум два разы ў год выйсці на сцэну і выканаць два рознахарактарных твора.

Яму ніхто не дурыць галаву разуменнямі пачуццяў, высокім густам і рознай іншай трасцай. Выйшаў – выканаў – малайчына.

Логіка навучання празрыстая, як шкельца. І паверце, што калі ўсе выкладчыкі агульнаадукацыйных школ будуць падыходзіць такім жа самым чынам да сваёй працы, прасцей будзе ўсім: і педагогам, і вучням. Балбатня пра пачуцці і густ – усяго толькі самападман. Дарэчы, з тэзісам пра тое, што з вучнямі трэба абыходзіцца, як з дарослымі, я цалкам згодны. Таму не падманвайце іх. І сябе заадно.

Павага да настаўніка некалі з’явілася як праява змушанай павагі да улады

Далей аўтар вельмі шмат кажа пра тое, што дзеці могуць быць такімі ж паскуднымі, як дарослыя. Ну, тут пытанняў няма, зразумела, што могуць і ёсць. Магу толькі паспачуваць настаўнікам агульнаадукацыйных школ, якія змушаныя працаваць з класамі ў трыццаць чалавек, да падбору якіх яны не маюць ніякага дачынення. Страшна, цяжка, брыдка. Не ведаю, ці я змог бы. У нас прасцей – у класе звычайна знаходзіцца адзін вучань і два педагога. Нам – лягчэй. Вам – нізкі паклон і горкія слёзы.

Праўда, нельга не сказаць, што дрэнныя адносіны выкладчыкаў і вучняў з’яўляюцца віной не столькі гэтых самых выкладчыкаў і вучняў, колькі сістэмы. Немагчыма за сорак пяць хвілін знайсці ўзаемапаразуменне з трыццаццю падлеткамі. Немагчыма знайсці падыход да кожнага з іх. Немагчыма зацікавіць кожнага. Вось і спрабуюць зрабіць бедныя настаўнікі тое, што немагчыма, ды яшчэ няправільным чынам. Вось і маем такую школу, якая ёсць.

Андрэй Грыгор’еў піша, што настаўніка трэба паважаць. Калега, я не згодны. Катэгарычна. Абсалютна. Ніяк. Абгрунтоўваю. Павага да настаўніка некалі з’явілася як праява змушанай павагі да улады. «Рабі тое, што кажа настаўнік, і зможаш упісацца ў сістэму», – такім быў галоўны мэсэдж. Настаўнік быў рупарам ідэалогіі, і непавага да яго раўнялася непавазе да той самай ідэалогіі.

Час змяніўся. Хаця і спрабуе наша дзяржава «рупар ідэалогіі» пакінуць на сваім месцы, ды не надта выходзіць. Панове настаўнікі, давайце не будзем зноў займацца самападманам. Мы – высокакласныя (спадзяюся) кансультанты, якія не толькі валодаюць пэўнымі ведамі, уменнямі ды навыкамі, але яшчэ і методыкай перадачы вучням гэтых самых ведаў, уменняў і навыкаў. Усё. Ад таго, што нас паважаюць ці не паважаюць, нічога не мяняецца. І не павінна мяняцца. Не трэба вучням вашая кансультацыя? Ну і хер з імі!

Заходзіце першага верасня ў клас і шчыра кажаце: «Я збіраюся ў бліжэйшыя год/два/тры рыхтаваць вас да экзамену па фізіцы/літаратуры/геаграфіі. Каму не трэба, можаце не хадзіць, чатыры бала пастаўлю кожнаму.

Будзеце хадзіць і нічога не рабіць, пры гэтым не замінаць іншым – шэсць. На вышэйшую адзнаку трэба будзе папрацаваць». Такі падыход, падазраю, не зусім законны, але надзвычай лагічны.

Скараціць мінадукцыі да трох асобаў – міністра, бухгалтара і сакратаркі

Цяпер – прапановы аўтара. Першая – рэфармаваць міністэрства адукацыі і адукацыйнае заканадаўства. Ну, з гэтым не паспрачаешся. Я б прапанаваў скараціць мінадукцыі да трох асобаў – міністра, бухгалтара і сакратаркі. Хаця што да міністра, дык я не ўпэўнены.

Другая: ногі растуць з сям’і. О! Таму пазбаўляем школы і сваю свядомасць розных падманных ружовых ідэяў і займаемся тым, чым павінны – рыхтуем дзяцей да экзаменаў. Шчыра, проста, лагічна.

Трэцяе: платная адукацыя. Адразу неабходна сказаць, што бясплатнай адукацыі не бывае. Зусім. Плацяць за навучанне альбо непасрэдна, альбо праз падаткі. Мы – у асноўным праз падаткі. Прымусова. Я б, напрыклад, сур’ёзна задумаўся, калі б на нейкім наступным рэферэндуме ўзнікла пытанне, сфармуляванае прыблізна так: «Ці згодныя Вы з тым, што ўся адукацыя павінна быць платнай пры ўмове зніжэння Вашых асабістых унёскаў у фонд сацыяльнай абароны насельніцтва на 20%?»

Чацвёртае: аўтар лічыць неабходным прыцягненне лепшых метадыстаў для выпрацоўкі новых праграмаў. Я не супраць. Я супраць таго, каб гэтыя праграмы былі абавязковыя ва ўсіх школах. На хер аднастайнасць! Даеш выбар!

Пятае: аўтар прагне практычнай адукацыі. Ну, практыка – крытэрый ісціны. Не я сказаў, але я падтрымліваю.

Шостае: змяніць прынцып набору настаўнікаў у ВНУ. Ага, ты іх яшчэ набраць паспрабуй. Хоць якіх. Хоць неяк. Не ідуць. Напэўна, плацяць настаўнікам мала?

Міністр такі лішні

Сёмае: прыватныя школы. За! За! За! І садкі. І гурткі. І ВНУ. І я тут падумаў: міністр такі лішні.

Восьмае: штрафы за абразу настаўніка? Цікавая ідэя. Праўда, баюся, адразу ўвядуць план па штрафах. «Што значыць «не абражалі»? А план за вас хто будзе выконваць? Давайце, таварыш настаўнік, ідзіце, і зрабіце так, каб за сёння мінімум тры разы вас паслалі ў сраку і два – назвалі мудаком. І хай толькі не назавуць, будзеце самі штраф плаціць. За што? За невыкананне плану!» Брррр, нешта мне гэтая думка не падабаецца.

Дзевяць: пазбавіць настаўніка ад ненастаўніцкіх абавязкаў. Лагічна. Правільна. Няма чаго нават абмяркоўваць.

Бухгалтар таксама лішні

Дзесяць: каб дзяржава не лезла ў адукацыю. Я тут падумаў, падумаў… Бухгалтар таксама лішні. У міністэрстве і адна сакратарка справіцца.

І на развітанне: шаноўныя настаўнікі, не ўспрымайце сябе носьбітамі вышэйшай ісціны. Мы – звычайныя працаўнікі на рынку аказання адукацыйных паслуг. І гэта, згадзіцеся, гучыць зусім няблага. Прынамсі, сумленна.

Ігар Скрыпко, KYKY.org