«Майер» – самая буйная сетка ўнівермагаў у Аўстраліі. Жыццё любога аўстралійца так ці інакш звязана з «Майер». За 100-гадоў існавання гэтая сетка стала часткай гісторыі кантынента, адной з яго легенд. Гэтак жа, як і жыццё яе заснавальніка – Сідні Майера. Чалавека, які прыехаў у Аўстралію, амаль не маючы грошай у кішэні і не ведаючы ні слова па-ангельску, і здолеў пабудаваць велізарную гандлёвую імперыю. Ён быў ураджэнцам Крычава, пражыўшы ва ўсходнебеларускім горадзе амаль 20 гадоў.

Маці – «каралева Крычава» і навучанне тонкасцям гандлю

Сімха Баеўскі, вядомы ў Аўстраліі як Сідні Майер, нарадзіўся 8 лютага 1878 года ў Крычаве Магілёўскай вобласці. Ён быў малодшым з адзінаццаці дзяцей талмудыста Іезэкіля Баеўскага і яго жонкі Куны-Дубрушы (у дзявоцтве Шур). Крычаў, як і ўся беларуская тэрыторыя, тады ўваходзіў у склад Магілёўскай губерні Расійскай імперыі. Горад як раз трапляў у рысу аселасці, за межамі якой забаранялася жыць габрэям. У горадзе жылі шматлікія пакаленні сям'і Шур, і ва ўладальніка крамы тканін Навума Шура быў самы вялікі дом у мястэчку. Яго дачка, прыгажуня і разумніца Куна-Дубруш, выйшла замуж за набожнага Іезэкіля з сям'і патомных рабінаў. Муж апынуўся чалавекам непрактычным, таму сямейны бізнес, які дастаўся ёй у спадчыну, Куна-Дубруш вяла сама. Спагадлівая, добрасардэчная, яна была ўсеагульнай любіміцай - людзі неслі Куне свой смутак, прасілі парады і называлі яе «каралевай Крычава». Яна вельмі шмат працавала і карміла ўсю вялікую сям'ю.

Сімха Баеўскі (другі справа) у сямейным коле. Крычаў, 1897 год. Крыніца: janesoceania.com

Сімха хадзіў у габрэйскую пачатковую школу, а пасля вышэйшую школу, вучыўся на выдатна. Маці рана пачала вучыць дзяцей тонкасцям гандлю, гадоў з 16-ці Сімха ўжо прадаваў тканіны ў яе краме. Але ў небагатым Крычаве справы ў сям’і ішлі няважна, да таго ж па Расійскай імперыі пракацілася хваля габрэйскіх пагромаў. У 1897 годзе сям'я вырашыла адправіць брата Элкона ў Аўстралію, дзе жыў сваяк Лазар Слуцкін. Праз два гады Сімха далучыўся да брата, а сям'я перабралася ў Палестыну. 

Прыезд у Аўстралію, пачатак кар’еры ў бізнесе

Сімха прыбыў у Мельбурн у адным касцюме, з трыма пенсамі, не ведаючы ні слова па-англійску. У Аўстралію Баеўскі прыбыў як яўрэйскі бежанец у жніўні 1899 года. Яму тады было 20 год. Брат Элкан працаваў у краме ніжняй бялізны ў сваяка Слуцкіна на Фліндэрс-лейн, ледзьве зарабляючы на ​​ежу. Некалькі месяцаў Сімха папрацаваў там жа, старанна вывучаючы англійскую мову. І хутка зразумеў — вылезці з беднасці можна, толькі пачаўшы сваю справу. Змяніўшы імя на англійскае Сідні Майер, ён пераканаў брата перабрацца ў мястэчка жывёлагадоўцаў і золаташукальнікаў Бендыга, за сто кіламетраў ад Мельбурна. Там браты ўзялі ў арэнду барак і падзялілі яго фіранкай. У адной палове паставілі пліту і два ложкі, у іншай адкрылі магазін тканін.

Сімха-Сідні прыдумаў свае прынцыпы бізнесу: сумленнасць, высокая якасць тавару, дастаўка на дом.

І пачаў «араць»: не чакаў пакупніка ў краме, а дазнаваўся, дзе што адбываецца і спяшаўся туды з таварам. Прадаваў усё, у чым мела патрэбу глыбінка — тканіны, шпількі, шнуркі, панчохі, карункі. Даведваўся, дзе рыхтуецца вяселле ці сямейная ўрачыстасць — і адразу нёс туды патрэбныя тавары. Ён хадзіў з поўным латком у любое надвор'е, пад пякучым сонцам і праліўным дажджом, пешшу на вялікія адлегласці, па далёкіх капальнях і фермах.

Прычым Сідні паспяхова прадаваў свае тавары, нягледзячы на кепскае валоданне англійскай мовай. Стаптаныя чаравікі пакрыліся чырвоным пылам, ногі былі вечна сцёртыя, але Сідні і віду не паказваў, што стаміўся — быў заўсёды ўсмешлівы, сціплы, ветлівы.

У 1900 годзе браты ўступілі ў афіцыйнае партнёрства. Але неўзабаве яно разарвалася – Элкан хацеў строга прытрымлівацца правілаў не гандляваць па суботах. Ён вярнуўся ў Мельбурн, дзе стаў вырабляць адзенне. Малодшы ж брат купіў долю старэйшага за 320 фунтаў і застаўся ў Бендыга. Але яны працягвалі цесна супрацоўнічаць – Сідні стаў найбуйнейшым пакупніком Элкана. У 1905-м Сідні ажаніўся з Ханнай Флегельтауб, стрыечнай сястрой Трэверса Вейла – вядомага англійскага рэжысёра нямога кіно, драматурга і актора яўрэйскага паходжання, які пачынаў сваю кар'еру ў Аўстраліі. У іх не было дзяцей, але з 1911-га Сідні з'яўляўся апекуном свайго пляменніка.

   
Крама тканінаў у Бендыга. Крыніца: theage.com.au

Экзатычна аформленая крама ў Бендыга прыцягвала натоўп пакупнікоў. Тут яны знаходзілі такі выбар і такія прапановы, перад якімі немагчыма было выстаяць. Да 1907 года ў «Папулярных тканінах Бендыга» працавала больш за 60 чалавек. І крама паступова пашырыла свае плошчы. У 1908-м Сідні за 22 тысячы фунтаў купіў краму свайго канкурэнта, а ўраганны распродаж тавараў дапамог яму расплаціцца з крэдыторамі.

 Стаўшы найбуйнейшым гандляром у горадзе, Майер за 3 гады павялічыў абарот з 38 тысяч да 160 тысяч фунтаў, а чысты гадавы прыбытак вырас да 15 тысяч. У 1909 годзе Сідні з'ездзіў за мяжу вывучыць брытанскі і еўрапейскі метады гандлю і ўсталяваць кантакты з вытворцамі і экспарцёрамі.

Працяг бізнесу ў Мельбурне і пабудова бізнес-імперыі

Праз два гады Сідні ўхапіўся за магчымасць набыць краму тканін на Бурк-стрыт у Мельбурне, за яе ён заплаціў 91 тысячу фунтаў. Сідні адразу падняў зарплату супрацоўнікам, затым на два тыдні зачыніў краму, закупляючы тавар, і ў пачатку лета, пасля шэрагу газетных аб'яў на ўсю паласу, Мельбурн выпрабаваў на сабе першы распродаж «у стылі Майер». Стары тавар прадаваўся па сімвалічных коштах, новы ішоў амаль па сабекошце, тканіны, якія раней знаходзіліся за прылаўкамі, былі раскладзены на сталах, і ліхаманка шопінгу ў Мельбурне доўжылася цэлы тыдзень.

 
Рэклама адкрыцця Myer Emporium. Крыніца: nma.gov.au

Гэты ўнівермаг стаў падставай для далейшага разрастання гандлёвай імперыі Майера. Адзін за адным ён скупляў прылеглыя будынкі, каб ператварыць гандлёвую пляцоўку ў Мельбурне ў своеасаблівы горад у горадзе. Пазней сеткай крам Майера пакрыецца ўвесь кантынент. А ў 1913-м Майер прыступіў да свайго грандыёзнага плана – ператварэння крамы на Бурк-стрыт у сучасны ўнівермаг пад назвай «Майер Эмпорыум».

Пабудаваны па ўзоры «Эмпорыума» ў Сан-Францыска, новы 8-павярховы будынак за 70 тысяч фунтаў адкрыўся ў ліпені 1914 года неверагодна паспяховым вялікім распродажам. Менавіта Myer Emporium на пачатку ХХ стагоддзя пазнаёміў жыхароў Аўстраліі з сістэмай зніжак, рэгулярнымі распродажамі, кафетэрыямі самаабслугоўвання, дастаўкай дадому на аўтамабілі і іншымі перадавымі метадамі продажу, заснаванымі на назіраннях Майера падчас паездак у ЗША і Еўропу.

З пачаткам Першай сусветнай вайны міжнародны гандаль моцна парушыўся, аднак Майер адкрыў лонданскі офіс для працы з еўрапейскімі пастаўшчыкамі, пачаў закупляць больш прадукцыі на мясцовым узроўні і пачаў уласную вытворчасць. Нягледзячы на цяжкія часы і няпростыя ўмовы, гады вайны сталі для Myer Emporium часам росквіту. Бізнес толькі пашыраўся, нездарма ў канцы 1917 года гаспадар буйнога бізнесу засноўвае «Майерс Пі-Ці-Уай Лтд» з капіталам 500 тысяч фунтаў.

 
Сідні Майер, 1918 год. Крыніца: nma.gov.au

У 1919 годзе Сідні з'ехаў у ЗША вывучаць досвед амерыканскіх універмагаў. Там ён развёўся, прыняў хрысціянства і ажаніўся з 19-гадовай Маржоры Мерлін з Мельбурна. Сідні тады быў ужо 41 год, і ён быў старэйшы за жонку больш чым на дваццаць год. Сям’я кожны год праводзіла некалькі месяцаў у Каліфорніі, дзе і нарадзіліся іх чацвёра дзяцей.

Да 1920-га «Майер Эмпорыум» разросся да 200 аддзелаў і быў добра вядомы сваімі акцыямі ў пятніцу і панядзелак, а таксама цэлым флотам даставачных грузавікоў. Бізнес актыўна пашыраўся, таму было вырашана аб'яднаць усе фірмы, уключаючы лонданскае аддзяленне, у холдынг «Майерс Лтд» з капіталам 2 млн фунтаў. І гаспадаром усяго гэтага быў Сідні. 

Кампанія стабільна расла, бізнес з 1922 па 1925 гады павялічыўся ў 3 разы. З'яўляліся новыя гандлёвыя плошчы на ​​іншых вуліцах і ў іншых гарадах. Да 1926 года ў холдынгу працавалі ўжо больш за 2 тысячы чалавек. Паступова сетка ўнівермагаў «Майерс» распаўсюдзілася па ўсёй Аўстраліі і стала самай буйной у краіне.

 
Універмаг «Майер» на Бурк-стрыт у Мельбурне сёння. Крыніца: dedece.com

Была сфарміравана новая кампанія пад назвай «Майер Эмпорыум Лтд». Капітал у яе быў роўны ўжо 3 млн фунтаў. У 1927-м чысты прыбытак склаў 328 тысяч фунтаў і акцыянеры атрымалі дывідэнд 17,5 працэнта. Неўзабаве «Майер» пачаў абслугоўваць усіх і ўся, задавальняючы любыя патрэбы пакупніка, прадаючы тавары на любы кашалёк і густ. Так, у 1930 годзе Майер выкупіў краму, якая гандлявала посудам, а ў 1931-м — якаснай мэбляй.

Не толькі дбайны бізнесмен, але і прыхільнік дабрачыннасці

Майер стаў вядомы ў Аўстраліі не толькі дзякуючы свайму нюху прадпрымальніка, але і дабрачыннасці, добраму стаўленню да людзей. З часам ён усё часцей пачаў глядзець на супрацоўнікаў сваёй кампаніі як на сям'ю. Пачаў дзяліцца акцыямі прадпрыемства з кіраўнікамі, менеджарамі і простымі супрацоўнікамі. Быў уведзены адпачынак з аплатай, заснаваны фонд для тых, хто захварэў, абсталяваны дамы адпачынку і нават лякарня пры ўнівермагу. Штогод адбываліся балі і пікнікі, футбольныя і крыкетныя матчы, калядныя вечары і дабрачынныя канцэрты.

 
Сядзіба Майераў у Мельбурне. Крыніца: nla.gov.au

Сідні сам аддаў 22 тысячы фунтаў для працягу аднаго з праектаў, дзякуючы якому занятасць адшукалі сотні людзей, а ў 1929-м выратаваў ад закрыцця дзіцячую бальніцу, падарыўшы ёй 8 тысяч фунтаў. 

У Аўстраліі да гэтага часу памятаюць калядную вячэру для больш чым 10 тысяч беспрацоўных, якую Майер зладзіў у 1930 годзе. Іх запрасілі ў выставачны будынак, праезд у трамваі быў бясплатным, грала музыка, а кожнае дзіця атрымала падарунак. 

У 1926 годзе Майер, даведаўшыся аб цяжкім фінансавым становішчы ўніверсітэта Мельбурна, падарыў яму 25 тысяч акцый сваёй кампаніі, якія каштавалі 50 тысяч фунтаў.

Ён любіў класічную музыку, а таму падтрымліваў Мельбурнскі сімфанічны аркестр, ладзіў серыі бясплатных канцэртаў і рабіў шмат-шмат іншых добрых спраў. Такім чынам, Сідні Майер яшчэ пры жыцці стаў вядучым філантропам Аўстраліі. Акрамя таго на сродкі Майера была пабудавана найвядомейшая музычная арэна Аўстраліі — Sydney Myer Music Bow. 

Сідні Майер быў знаўцам характараў, і яго ўласны энтузіязм, прыродная высакароднасць і шарм хутка зачароўвалі людзей. Лаяльнасць і імкненне да ўдасканалення ў супрацоўнікаў «Майер» былі прадметам зайздрасці іншых наймальнікаў. Жывое пачуццё гумару Сідні кампенсавала глыбокая задуменнасць. Ён быў высокі, элегантны, з цёмнымі валасамі, светлымі блакітнымі вачыма, высокімі скуламі, акуратнымі вусамі і выразным ротам.

Смерць, заснаванне дабрачыннага фонду нашчадкамі

Памёр Сідні Майер раптоўна з-за спынення сэрца 5 верасня 1934 года недалёка ад свайго дома ў Тоараку — прыгарадзе Мельбурна. Ён пакінуў пасля сябе двух сыноў, дзвюх дачок і багацце каля 1 мільёна фунтаў. На яго пахаванні прысутнічала каля 100 000 чалавек. Магіла Сідні Майера знаходзіцца на грамадскіх могілках Бокс-Хіл у Мельбурне.

Тэстамент Майера быў на суму ў 922 тысячы фунтаў стэрлінгаў. Адна дзясятая частка яго сумы пайшла на стварэнне Дабрачыннага фонду Сідні Майера, цяпер вядомага як Фонд Сідні Майера, які працягвае традыцыю дабрачыннасці, распачатую яго заснавальнікам. 

Самым вядомым дабрачынным фінансаваннем было будаўніцтва згаданага ўжо Sidney Myer Music. Фонд Майера штогод атрымлівае мільёны даляраў ад нашчадкаў славутага бізнесмена, падтрымлівае праграмы для рэалізацыі творчых і наватарскіх праектаў, а таксама дапамагае ўсім аўстралійцам, якія маюць у гэтым патрэбу.

 
Бюст Сідні Майера адліты з бронзы. Крыніца: portrait.gov.au.

Аптымізм і чалавекалюбства Майера, яго камерцыйны геній і адвага, з якімі ён здзейсніў рэвалюцыю ў рытэйле і змяніў сэрца Мельбурна, зрабілі яго адным з найвялікшых людзей свайго часу і без сумневу адным з нацыянальных герояў у найноўшай гісторыі Аўстраліі.

Яўрэйскія могілкі ў Крычаве і мары, якія маглі б стаць рэальнасцю

Уяўляеце, які меў б прэстыж беларускі горад, што цікавіцца паспяховым земляком-мецэнатам, які на чужыне стаў нацыянальным героем. А цяпер можна на хвілінку памарыць і падумаць, якія дывідэнды ўсходнебеларускі Крычаў мог бы атрымаць пры супрацоўніцтве з Фондам Майера і наогул з шматмільённым Мельбурнам, якому значную частку жыцця і сваіх высілкаў аддаў знакаміты Сідні Майер. Усё гэта пакуль мары, аднак калі карыстацца жыццёвым аптымізмам Сімхі Баеўскага, то ўсё неверагоднае можа здзейсніцца.

Дарэчы, у старой частцы Крычава знаходзяцца ўнікальныя яўрэйскія могілкі, на якіх захаваліся некалькі соцень надмагільных плітаў (мацэвы), прычым ладная частка з іх адносіцца да ХІХ — пачатку ХХ стагоддзяў.

 
Яўрэйскія могілкі ў Крычаве. Крыніца: radzima.org

Менавіта на іх, верагдна, могуць быць пахаваны далёкія або блізкія сваякі Сідні Майера. Праўда, сказаць з дакладнасцю гэта не выпадае, бо ніякіх грунтоўных даследаванняў яўрэйскіх могілак не адбылося дагэтуль.

Хведар Прылёпаўскі, budzma.org