Фестывальнае жыццё – гэта як адпачынак узімку на паўднёвым курорце. Толькі пачнеш уваходзіць у смак рэлаксу, як прыходзіць разуменне, што заўтра ўжо трэба вяртацца ў слізкі і халодны Мінск. Беларускія рэаліі падмешваюць да гэтай непазбежнай кінаманскай самоты бадзёрасць трылеру. Бо калі не паглядзіш неабходныя стужкі ў канкрэтны час і ў прапанаваным месцы, можаш наракаць на сябе – іншай магчымасці не будзе.
кадр з фільма “Парушэнне спакою”
Што рабіць, так дзіўна працуе нашая кінаіндустрыя. У нас ёсць “Беларусьфільм” і прыватныя кінастудыі, працуюць акторы, прадзюсары, рэжысёры, сцэнарысты, здымаюцца стужкі. Творчы працэс сяк-так ідзе, а вось інфраструктуры, якая замыкала б ланцужок паміж творцамі і гледачамі, на дадзены момант не існуе. За дзесяцігоддзі дзяржсамастойнасці яна так і не сфармавалася. Вось і атрымліваецца, што калі хочаш даведацца, што наздымалі беларускія рэжысёры за апошні год, трэба ўвесь час пільнаваць культурнае жыццё. Проста хадзіць у кінатэатры не атрымаецца: неабходна неадступна сачыць за праектамі “Белкіналета”, “Свайго кіно”, фестывалю “Нефільтраванае кіно” і г.д. Але найбольш поўны малюнак існавання аўтарскага кіно дае Нацыянальны конкурс “Лістапада”, які ў гэтым годзе чыноўнікі з Мінкульта вырашылі адфільтраваць ад сацыяльна вострага і ідэалагічна небяспечнага кіно.
«Перазімаваць» і «Пляж\Лес\Тамбур». Сапраўдныя пераможцы «Лістапада»
Так выпала, што сёлетняя беларуская праграма фестывалю атрымалася вельмі камернай па настроі і сціплай па тэмах. Аўтараў адабраных прац у гульнявой секцыі, па вялікім рахунку, турбуюць уласныя (ці іх герояў) перажыванні і эмоцыі: настальгія па бурнай маладосці, першае каханне, надыход сталасці і смерці, і г.д. Агульнаграмадскія турботы апынуліся недзе па-за дужкамі, што стварыла добрую глебу для з’яўлення сапраўднай інтрыгі ў фінале.
Пакуль усе аддавалі перавагу фестывальнай драме “Крышталь” Дар’і Жук пра беларускія 90-я, яе абставіла вострасацыяльная трагедыя “Дачка” рэжысёркі-пачаткоўкі Мары Тамковіч. Фільм пра праблемы польскага грамадства стаў пераможцам у нацыянальным конкурсе – што можа быць іранічнейшым? Безумоўна, толькі яшчэ адно адкрыццё – усё больш рэжысёраў – удзельнікаў фестывалю пачынаюць свой творчы шлях не ў Беларусі, а за мяжой. На шчасце альбо на жаль, якаснае гульнявое кіно – гэта часцей за ўсё эмігранцкая гісторыя. Каб цябе ўбачылі тут, трэба як найяскравей праявіць сабе там. Інакш не спрацуе. Біблія не хлусіла – няма прарока ў сваёй айчыне. Нават беларускай.
Пра “Дачку” і “Крышталь” мы ўжо пісалі раней, цяпер пагаворым пра іншых удзельнікаў Нацыянальнага конкурсу, стужкі якіх ідуць у сталічным “Доме кіно” ў праграме “Лістапад. Калекцыя (BY)”. Журы іх ніяк не адзначыла, але гэта не прычына іх не глядзець.
Асобнае месца тут займае тэатралізаваная трагікамедыя “Ягор”, якую знялі акторы і рэжысёры Купалаўскага тэатра Раман Падаляка і Міхаіл Зуй. Узяўшы урывак з нон-фікшн бэстсэлера Андруся Горвата “Радзіва “Прудок”, які нядаўна ператварыўся ў спектакль, яны зрабілі цудоўную экзістэнцыйную замалёўку жыцця ў беларускай вёсцы. Яе героем робіцца мужык Ягор, які ўпаў на перакрыжаванні дзвюх вуліц і так не падняўся. Аднавяскоўцы, што сабраліся вакол яго – прадавачка з крамы, участковы, старшыня, бацюшка з царквы, – успамінаюць Ягора і вырашаюць, як ім быць у надзвычайных абставінах. Зробленая пад уплывам тэатральных вынаходак, стужка тым не менш апавядае кінематаграфічную гісторыю з нечаканым фіналам пра жыццё і смерць, якая прыйдзе нечакана, колькі да яе ні рыхтуйся. Асаблівага шарму дадае ўжыванне акторамі трасянкі, што надае арганічнасць падзеям на экране.
Тэатральную тэму закранае і стужка “Вахцёр” актора Тэатра імені Горкага Андрэя Крывецкага. Выпускнік БДАІ, ён цяпер вучыцца ў ВГІКу і ўсё часцей спрабуе сябе ў якасці рэжысёра. Яго фільм можна назваць прысвячэннем свайму месцу працы. Зняты нібыта адным дублем, “Вахцёр”, як той “Бёрдмэн” Алехандра Іньярыту, дэманструе закуліссе тэатральнага жыцця перад пачаткам спектакля. Сэрцам гэта аповеду з’яўляецца Сяргей Гаўрылаў, які грае свой апошні спектакль. Ключы ад грымёркі ён аддае маладому вахцёру, які на акцёра вучыцца. Адчуванне пераемнасці пакаленняў, сумна-натхняльны кругазварот паміж людзьмі кажа мінімум пра тое, што тэатр працягне жыць. І ўжо толькі гэтаму трэба радавацца.
Замыкае спіс нямецкая меладрама ад баранавіцкага суайчынніка Аляксея Палуяна. Атрымаўшы адукацыю ў Касельскай мастацкай акадэміі, наш зямляк робіць першыя крокі ў кіно. Летась яго дакументальная стужка “Край жанчын” таксама ўдзельнічала ў конкурсе “Лістапада”, гульнявая меладрама “Парушэнне спакою” працягвае гэтую традыцыю. У фокусе ўвагі рэжысёра трапляе першае каханне – нейкая дзяўчына ў сталоўцы аблівае супам студэнта Якуба. Малады хлопец, замест таго каб вылаяцца, зацікавіўся маўклівай незнаёмкай і вырашыў з ёй пазнаёміцца, але справа аказалася не такой простай. Простая гісторыя з простымі героямі – аўтар добра гуляецца ў жанр, не злоўжываючы дыялогамі. “Парушэнне спакою” – гэта мілая, інтэлігентная па настроі стужка, маўчанне ў якой – сапраўднае золата. Асабліва калі вы не расчараваліся ў рамантыцы кіношнага кахання.
Тарас Тарналіцкі
