У межах гэтай ініцыятывы праходзілі фэстывалі, канцэрты, ствараліся кліпы і шоў. Цяпер кампанія «Будзьма беларусамі!» просіць дапамогі. Што гэта за праект і ў чым яго важнасьць для беларусаў? Пра гэта распавялі «Радыё Свабода» каардынатаркі кампаніі Алена Макоўская і Ніна Шыдлоўская, а таксама актыўны ўдзельнік творчых сустрэч, якія ладзіла кампанія па ўсёй Беларусі, пісьменьнік, журналіст, бард Зьміцер Бартосік.
1 красавіка кампанія «Будзьма беларусамі» разьмясьціла
зварот да чытачоў і прыхільнікаў з просьбай аб дапамозе. У ініцыятывы не стае сродкаў, каб надалей працягваць дзейнасьць.
Ілюстрацыйнае фота
«У нас былі складаныя часы не адзін раз, але мы ўвесь час спраўляліся самі і ня раз чулі ад нашых партнэраў, што мы моцныя, абазнаныя і абавязкова ўсё здолеем. Але цяперашні наш зварот — гэта сьведчаньне сапраўды крызіснай сытуацыі, якую мы ня здольныя вырашыць самі, таму і просім усіх нашых сяброў, аматараў, паплечнікаў дапамагчы кампаніі выстаяць», — сказала ў размове з Свабодай каардынатарка кампаніі Алена Макоўская.
Алена Макоўская
Зараз «Будзьма» — гэта партал з аўтарскімі матэрыяламі, калёнкамі, навінамі пра культуру і афішай культурных імпрэзаў. У межах праекту выходзяць выпускі пра гісторыю на ютуб-канале «Трызуб і Пагоня», асьветніцкія матэрыялы для дзяцей на юутб-канале «Будзьма дзецям» ды іншае. А пачыналася гісторыя кампаніі з 2008 году.
«Незапоўнены прагал»
«Будзьма беларусамі» пачыналася як шырокая культурна-асьветная кампанія ў Беларусі ў 2008 годзе. Яе заснавала Згуртаваньне беларусаў сьвету «Бацькаўшчына». Да старту кампаніі тады падштурхнула гадавіна — 90-годзьдзе БНР, прыгадвае каардынатарка кампаніі Алена Макоўская.
«Напярэдадні юбілейнага году, увосень, мы — Згуртаваньне беларусаў сьвету „Бацькаўшчына“ — распачалі адмысловую культурна-асьветную кампанію. Відавочна, Дзень волі і раней адзначаўся. Аднак большасьць папярэдніх сьвяткаваньняў Дня Волі — гэта былі шэсьці, да якіх вялікая колькасьць нават неабыякавых беларусаў асьцерагалася далучацца. Нам у той час здалося, што ў святкаваньні не хапае культурніцкага ды асьветніцкага складнікаў, каб людзі даведваліся болей пра значэньне і ролю БНР для незалежнасьці сучаснай Беларусі. Нам было важна вывесьці гэтае сьвята зь нешырокага пратэснага асяродку», — расказала Макоўская.
Пасьля ўдалага прыкладу прыйшла думка распачаць кампанію, якая б не прывязвалася да нейкіх датаў, але абуджала б «гонар за сваё». Працягвае каардынатарка кампаніі Ніна Шыдлоўская.
Ніна Шыдлоўская
«На тыя часы было відавочна, што паміж двума палітычнымі полюсамі — апазыцыяй і ўладай — існуе вялікі прагал і ён нічым не запоўнены. Трэба было даваць нейкую пазытыўную альтэрнатыву, і гэтай альтэрнатывай стала наша культура. Натуральна, мы б ня справіліся адныя, і ўвесну 2008 году мы сабраліся разам з шэрагам партнэрскіх арганізацыяў, што працавалі ў галіне культуры і адукацыі», — кажа Ніна Шыдлоўская.
Пачаткова кампанія была скіраваная на папулярызацыю беларускай культуры і асьветніцтва. Стваральнікі імкнуліся паказаць, што беларускія культурныя прадукты — сучасныя і якасныя. Цэнтральная ідэя — аб’яднаць беларусаў праз станаўленьне павагі да сябе, сваёй культуры, мовы, гісторыі й усьведамленьня сваёй адметнасьці.
Канцэрты, выставы і шоў па ўсёй Беларусі Ад пачатку працы кампаніі ў межах праекту ладзілі выставы, канцэрты, сустрэчы зь дзеячамі культуры ў самых аддаленых раёнах Беларусі, каб паказаць незаангажаванай аўдыторыі, якім можа быць беларускі культурны прадукт. Адзін з удзельнікаў гэтых сустрэчаў, пісьменьнік, журналіст, бард Зьміцер Бартосік згадвае, што выступаць даводзілася ў школах, дзіцячых летніх лягерах.
«Адна рэч, калі ты прыяжджаеш да людзей, якія цябе ведаюць, ведаеш, чаго чакае ад цябе публіка. Іншая рэч, калі працуеш зь дзецьмі, каб паказаць кавалак беларускай культуры, бо для іх беларуская культура — гэта ўрокі, дзе ня самы добры падбор літаратуры зь вечным пакутлівым мужыком-беларусам. А тут ты даеш нешта такое, чаго яны ня чулі раней. Паказваеш, што беларуская культура — гэта не мужык з каўтуном у галаве», — разважае Зьміцер Бартосік.
Адзін з выступаў, арганізаваных кампаніяй
На гэтых сустрэчах людзі вельмі добра ўспрымалі выступы, прыгадвае Бартосік. Асабліва гэта чапляла настаўнікаў, яны даведваліся, як шмат рознага існуе ў беларушчыне.
«Настаўнікі былі ў захапленьні. Я рабіў міні-лекцыі з песьнямі. Аўтарская песьня пачыналася з Андрэя Мельнікава, а вось узор патрыятычнай песьні Сержука Сокалава-Воюша, вось узор гумарыстычнага рамансу Віктара Шалкевіча, вось мая песьня — гэта гістарычная баляда. Для іх гэта была абсалютна незнаёмая галіна, пра якую яны нічога ня ведалі. Для іх беларуская песьня — гэта „радыёкропка“, Саладуха і ансамбль „Верасы“», — прыгадвае суразмоўца.
Гэтая праца «ў полі» вывела пазнавальнасьць кампаніі на новы ўзровень, кажа Алена Макоўская.
«Наша задача была даць сучасную альтэрнатыву, паказаць, што беларуская культура можа быць сучаснай і моднай, што нам ёсьць чым ганарыцца. Не паверыце, але ў 2014 годзе пазнавальнасьць „Будзьмы“ ў сацыялягічных апытаньнях была на ўзроўні 18% дзякуючы вось гэтай наўпроставай працы „ў полі“. Да нас даходзіла інфармацыя, што мясцовыя аддзелы культуры закрывалі свае пляны нашымі мерапрыемствамі, бо не маглі нічога падобнага арганізаваць самі», — зьвяртае ўвагу суразмоўца.
Фэстываль рэклямы і гісторыя Беларусі ў адным роліку
У 2010 годзе кампанія «Будзьма» заснавала фэстываль беларускай рэклямы і камунікацыі.
У межах фэсту стваральнікі беларускамоўнай рэклямы змагаліся паміж сабой у конкурсе на найлепшы рэклямны прадукт. Так, у 2010 годзе першае месца заняў мультыплікатар Міхаіл Тумеля з тэлерэклямай квасу «Хатні», у 2015-м Павал Белавус з «вышымайкай». Ніна Шыдлоўская называе гэты фэстываль «прарывам для кампаніі».
«Фэстываль беларускамоўнай рэклямы і камунікацыі aDNaK! стаў безумоўным „прарывам“ кампаніі і выхадам на зусім іншую аўдыторыю, на крэатыўны бізнэс. Калі вы памятаеце, у тыя часы бізнэс баяўся падтрымліваць грамадзкія ініцыятывы, каб раптоўна не зачапіць палітыку. Фэстываль сваёй крэатыўнасьцю, магчымасьцю экспэрымэнтаваць і рэалізоўваць важныя сацыяльныя, культурныя праекты здолеў ня толькі іх пераканаць, а здабыць вялікую колькасьць аднадумцаў і партнэраў», — кажа Ніна Шыдлоўская.
У 2011 годзе кампанія выпусьціла мультфільм «Будзьма беларусамі», які пераказвае гісторыю Беларусі ад пачатку да сучаснасьці. Тэкст для яго напісаў Лявон Вольскі, а агучыў Аляксандар Памідораў. Гэта была адна зь першых спробаў падаць беларускую гісторыю ў такім фармаце.
Першы незалежны партал пра культуру
Апроч імпрэзаў і ўласных прадуктаў, кампанія ад старту мае свой партал, які апавядае пра творы, культурныя падзеі, імпрэзы, гісторыю і нацыянальную адметнасьць. Журналіст, які супрацоўнічаў з парталам, на ўмовах ананімнасьці расказаў Свабодзе, што рэдакцыя «Будзьмы» імкнулася паказаць разнастайнасьць культурнага поля.
«Было важна ахапіць розныя падзеі, паказаць разнастайнасьць. Няважна, ці гэта была імпрэза „Будзьмы“, ці зусім іншых арганізатараў, калі гэта было цікава — мы гэта асьвятлялі. Як правіла, гэта былі рэпартажы зь месца падзеяў з фатаздымкамі. Тады ж выходзілі інтэрвію зь дзеячамі культуры ды іншыя матэрыялы», — расказаў журналіст.
Пазьней на партале і ў сацыяльных сетках кампаніі зьяўляліся асобныя праекты: «Чорна-белыя вершы» — выступы паэтаў у відэафармаце, «Як я стаў беларусам» — цыкль інтэрвію пра шлях да беларушчыны, «Краіна цмокаў» — камунікацыйная праграма ды іншыя.
З 2020 году каманда працуе ў онлайн-фармаце, зазначае Алена Макоўская.
«Гэта было заканамерным крокам у пачатку пандэміі, мы і самі перайшлі на дыстанцыйную працу ў пачатку 2020 году. І тым больш гэта стала адзіным выйсьцем для нас у вымушанай эміграцыі. Але наша місія застаецца ранейшай, проста мы болей сталі працаваць над відэакантэнтам, над візуальным увасабленьнем. Мы разьвенчваем міты прапаганды і апавядаем пра сапраўдную гісторыю і культуру Беларусі. Нашы найбольш папулярныя відэапраекты — гэта „Трызуб і Пагоня“, „Сармат“, „Хрусь і папалам“, а як мы вучым гатаваць беларускія стравы, галодным лепш гэтыя ролікі не глядзець», — даводзіць Ніна Шыдлоўская.
«Мы ўсё павінны пачынаць спачатку»
Кіраўніцы «Будзьмы» зьвяртаюць увагу на актуальнасьць кампаніі ў цяперашніх умовах, у часы «разбурэньня ўсёй гуманітарнай сфэры Беларусі».
«Сёньняшнія рэаліі, у якіх апынулася наша краіна, робяць дзейнасьць кампаніі „Будзьма“ як ніколі актуальнай. Гэта і тыя антыбеларускія працэсы, якія адбываюцца ў самой краіне, і панаваньне там „рускага сьвету“, разбурэньне ўсёй гуманітарнай сфэры краіны. Ёсьць адчуваньне, што мы ўсе павінны пачынаць спачатку, таму і наша місія, нашыя мэты і задачы — нязьменныя. Гэта пабудова дэмакратычнага грамадзтва на грунце нашай гісторыі і культуры як падмурку вольнай і незалежнай Беларусі», — зважае Алена Макоўская.
Пакуль сайт кампаніі абнаўляецца ў звыклым фармаце. У лютым сёлета новая адміністрацыя ЗША прыпыніла на 90 дзён замежную дапамогу праз Агенцтва міжнароднага разьвіцьця ЗША (USAID). Праз гэтую структуру атрымлівалі дапамогу многія беларускія незалежныя праекты ў сфэрах мэдыя, культуры, абароны правоў чалавека ды інш.
Падтрымаць кампанію «Будзьма беларусамі!»
