Урбаністычны шаман Яўген Барышнікаў прадставіў новае чароўнае відэа ды пагутарыў з Tuzin.fm пра алдовае кіно, блатны шансон, матацыклы «Дрыгант» ды праявы мэнтальнага аргазму.

«Зрабі матэрыял пра Яўгена Барышнікава», — напісаў мне шэф адной прыўкраснай раніцай. Окэй, мне якраз даўно карцела напісаць пра яго. Толькі як тут даць рады? Я сапраўды прыхільна стаўлюся да Яўгена — мне падабаецца слухаць яго песьні, хадзіць на выступы ці проста размаўляць за жыцьцё, — але як пра яго напісаць? Як напісаць так, каб дарагі чытач зразумеў, дзеля чаго ў Слоніме й Менску, Празе й Іркуцку без асаблівае прамоцыі людзі прыходзяць паслухаць яго сьпевы, навошта літаратары кідаюць яму паэтычныя чэленджы ды чаму ягоная песьня «Пагоня» насамрэч постапакаліптычная? Якія ставіць пытаньні, калі мой герой не з таго гатунку творцаў, якіх хлебам не кармі, а дай выдаць патасную тыраду на тэму паэта і паэзіі? Зрэшты, за пытаньні «пра творчыя пляны» я наогул рызыкую быць пасланай. Але хто не рызыкуе, той ня пье белае віно з барадатымі мужчынамі. Таму ў вечар нядзелі лаўлю Яўгена адразу пасьля канцэрту й пачынаю распытваць.

ТГ: Як так выйшла, што Дзяніс Бурко абставіў цябе сьвечкамі й прымусіў сьпяваць на камэру?

—Ды гэта ўсё Віталь Рыжкоў. Прачытаў верш Антона-Францішка Брыля ды кінуў выклік Лявону Артуравічу, Алесю Кату-Зайцаву й мне. Маўляў, прачытайце, хлопцы, беларускія вершы. Я выклік прыняў, а Лявон Артуравіч і Алесь, наколькі мне вядома, — не. (Вытрымлівае іранічную паўзу) Ну, а паколькі чытаць вершы я ня ўмею, вырашана было сьпяваць. (Пачынае дэклямаваць) Так песьня на верш гомельскай паэткі Югасі Каляды «Дзікі вінаград» патрапіла ў праект плятформы Litara-А.

—У мяне ёсьць дзьве песьні на тэксты Югасі й два пераклады — «Фламанская песьня» і песьня «Я дакрануўся…». Другая нават хутчэй пераасэнсаваньне, пераказ сутнасьці сваімі словамі. Упершыню пачуў яе ў фільме 1970-х  «The Wicker Man». Кіно культавае, хоць і алдовае, і ўсё аздоблены народнымі песьнямі ў тагачасных, троху хіпанутых, аранжыроўках. Там сьпяваюць «Gently Johnny». У мяне быў варыянт перакладу «Асьцярожна, мой Сярожа», але неяк занадта сьмешна выйшла. Таму захаваў толькі фармат песьні «я паклаў руку на нейкую частку твайго цела — а ты мне на гэта штось сказала».

ТГ: Няўжо толькі гэта перакладаў?

—Яшчэ аўтапераклады. Але выконваю хіба што «Сяброўства зь перапынкам на сэкс», астатняе радзей. Але калі з’явяцца прыстойныя запісы, можна будзе вешаць па пары ў славу перамогі білінгвізму.

ТГ: Дарэчы, ты ж пачынаў як расейскамоўны выканаўца. А які лёс напаткаў песьні са старой спадчыны?

—Ды ніякі лёс іх не напаткаў. Там праграма гадзіны на тры была. Я частку калісьці запісаў па канцэртах на балванкі, недзе ў інтэрнэціку цяпер гэта можна знайсьці. Частка на гэтыя балванкі ня трапіла — і ўсё, акрамя мяне пра іх ніхто ня ведае.

Але зараз не выконваю, не таму што гэта нейкая прынцыповая пазыцыя — проста яны зусім іншыя. Нядаўна на канцэрце ў музэі Багдановіча прыгадаў нешта са старога, дык Міша Бараноўскі пасьля сказаў: «Калі ты па-беларуску сьпяваеш, то мова гарманічная, а ў русейкамоўных песьнях забагата патасу».

ТГ: Дык што, пераход ад патасу да натуральнасьці супаў зь пераходам да беларускай мовы?

(Павісае паўза. Яўген ледзь стрымліваецца, каб не зрабіць facepalm)

—Такое адчуваньне, што журналістам больш нічога нецікава, акрамя «А як вы прыйшлі да беларускай мовы?».

ТГ: Ды не пра мовы ж пытаньне, а пра зьмены ва ўспрыманьні. Ці быў нейкі Рубікон?

—Рубікону не было. Песьні доўга існавалі паралельна. Быў час, пакуль не назьбіралася песень на поўную беларускую праграму, я міксаваў на канцэртах.

ТГ: А цяпер як выступаеш?

—Зь беларускай праграмай у Беларусі й за мяжою. Па менскіх пляцоўках пэрыядычна. Часам знаходзяцца людзі ў іншых гарадах, якія запрашаюць прыехаць ды замарочваюцца на тым, каб людзі адарваліся ад канапы. Гародня, Новаполацак, Вялейка, Віцебск, Гомель …

ТГ: Выходзіць, можна казаць пра ўплёск актыўнасьці ў рэгіёнах?

—Складана казаць пра рэгіёны. У Менску народ больш-менш прызвычаіўся кудысь хадзіць, а ў гарадах паменей зматываваць людзей паварушыцца дзеля канцэрту складаней. Быў у мяне канцэрт у Слоніме й ў той жа дзень было адкрыцьцё чарговага гіпэрмаркету. Горад стаяў на вушах, людзі з шарыкамі ішлі пазырыць на новы гіпермаркет, нібыта на сьвята. Аднак на канцэрце людзі былі. Выходзіць, я ў пэўным сэнсе перамог гіпэрмаркет.

ТГ: Адзін перамог ці там быў нейкі супольны канцэрт?

—Быў сольнік. Наогул не люблю зборныя салянкі, прынцыпова. Калі ўспрымаць аўдыторыю як партнэра, зь якім у выканаўцы часам выступу наладжваюцца нейкія дачыненьні (досыць інтымныя, між іншым), то калі аўдыторыя адна, а выканаўцаў за вечар праходзіць празь яе многа, дык пра якую інтымнасьць можна казаць? Я стараўся сфармуляваць максымальна лагодна.

ТГ: Ды ладна, ня стрымлівай сябе!

—Ёсьць сэкс, а ёсьць групавуха. Калі ўсе бягуць-сьпяшаюцца, каб адыграць свае 20 хвілін, — няма аддачы, па адчуваньнях ня тое. Для мяне ж сэнс у тым, каб спачатку падрыхтаваць аўдыторыю, пасьля расслабіць яе жартаўлівымі песенькамі — і потым жахнуць так, каб гэтая аўдыторыя тры гадзіны адыходзіла.

ТГ: Мусіць быць кантакт і зьліяньне?

—Не зусім зьліяньне. Гэта хутчэй як сэанс тэрапіі. Калі тэрапія ня скончаная, перарываецца, то яна ня мае эфэкту. Альбо калі яна недастаткова падрыхтаваная, то людзі не ўваходзяць у патрэбны стан, каб атрымаць удар і катарсіс. Трэба пэўны час і атмасфэра, каб давесьці аўдыторыю да такога стану, калі яна раскрыецца, адкіне абарончыя рацыянальныя рэакцыі й дазволіць ўзаемадзейнічаць зь ёй на ўзроўні іррацыянальным, на мове вобразаў, карцін, архетыпаў. То бок падпусьціь на больш глыбокія ўзроўні. Тады гэта магія і тады гэта кайфова для ўсіх. А калі гэтую няшчасную аўдыторыю за гадзіну пяць чалавек спрабуюць хуценька задаволіць — гэта, прабач, нейкі петынг, можа быць нават вясёлы, але значна менш прыемны. Хаця ў сьвеце, дзе пануе кліпавая сьвядомасьць — тры хвіліны на кожнага і пагналі, — можа, гэта й працуе. (На твары з’яўляецца загадкавая ўхмылка) Але я за традыцыйныя мэтады.

ТГ: І якіх рэакцый ты імкнесься дасягнуць?

—Я лічу так: калі пасьля канцэрту (асабліва для новай аўдыторыі) падыходзіць хаця б адзін чалавек і кажа, што яму спадабалася (бо насамрэч ніхто ня ведае, што ў такі момант сказаць), — то канцэрт атрымаўся. Чалавек ня проста паслухаў, а яго настолькі праштырыла, што ён наважыўся падысьці падзячыць таму, хто пару гадзін запар даводзіў яго да мэнтальнага аргазму.

ТГ: І якія праявы мае гэты мэнтальны аргазм?

—Звычайна плачуць. Менавіта таму люблю выступаць у паўзмроку, каб людзі ня стрымлівалі пачуцьці. Асабліва на пэўных песьнях — кшталту «Дзядоў» — камякі ў горле ў многіх стаяць. І плачуць жа, бо ў творы знаходзяць свае гісторыі. І чым больш у адной песьні людзі бачаць такіх гісторый — тым большы ахоп сэнсаў. Кожны чалавек можа пабудаваць у рамках дадзенага каркасу словаў-сэнсаў-музыкі абсалютна адлётныя рэчы.

ТГ: Такі сабе посмадэрнізм — слухач сам стварае, так?

—Па вялікім рахунку, гэта не постмадэрнісцкая тэма, так заўсёды было. Нават народныя бяседныя песьні ўзяць — там пераказваюцца банальныя гісторыі тыпу «я палюбіла казака, а нас зь ім разлучылі, але я ўсё роўна буду зь ім хадзіць». Але ў кожнага слухача ў галаве пракручваюцца свае ўспаміны, ён пазнае сябе ў нейкіх радках ці асобных словах. І вось калі ты бачыш сябе — тады песьня рэзануе.

Чаму вось у блатным шансоне пераважна песьні пра сяброў і пра маму? Таму што сябры і мама, халера, ёсьць у кожнага. Нават калі сяброў няма, то песьня пра маму — бяспройгрышны варыянт.

(Не, пакінем шансон Георгію Дабру, трэба вяртацца на родную глебу)

—Гэта жарцік такі. Даводзілася мне бываць на ўсялякіх фэстывальчыках, і там людзі напраўду, з сур’ёзнымі фізіяноміямі сьпяваюць патасныя песьні тыпу «І Вітаўт такой маладой і юны Грундвальд уперадзі». Шмат хто лічыць абавязкам заляпіць нешта патрыятычнае, але выглядае гэта наіўна ці патасна ажно да сьмешнага. Кажуць жа, што ўдалыя песьні складаюцца з трох рэчаў: з асабістага перажываньня, пераказаных перажываньняў іншых ды іскры божай. Калі аднаго з кампанэнтаў няма — нічога не атрымаецца. А ў песьнях занадта патрыятычных няма асабістага перажываньня — ёсьць пераняты з кніжак досьвед, як правільна сьпяваць на пэўныя тэмы. У выніку гэта не працуе.

ТГ: Дык а як ты з такім стаўленьнем наважыўся напісаць «Пагоню»?

—Я сядзеў такі й расклады прыкідваў: рызыкую я ці не рызыкую, наважыцца мне ці не наважыцца? Яно проста прыйшло — я сеў і напісаў. Прытым у «Пагоні» ёсьць пэўная доля іроніі, песьня выйшла антыгераічная — там бытавуха, там патрулі, якія штодня езьдзяць у брудзе па калена й прасьвету там няма ніякага. Увогуле мяне тады праштырыла тэма пра менскі мотавэлязавод, які 2031-м годзе пачне выпускаць матацыклы з назвамі «Дрыґант», «Тур» і «Тарпан».

ТГ: Стаяначка, што за тэма? Калі мы перайшлі да матацыклаў?

—Ты пра «Пагоню» спытала? Ну, я табе й расказваю пра гэту песьню. Там ёсьць радок «І дажджы нашых верных Дрыґантаў адмыюць ад сажы да бляску». Вось «Дрыґант» — гэта назва матацыкла, каторы менскі мотавэлязавод будзе выпускаць у 2031-м годзе. Там няма коней — гэта ж постапакаліпсіс. Тут просіцца сумесь fallout з martial industrial аранжыроўкамі — агонь, мэханіка, кроў. Няма ніякага лірычнага гераізму— адно безнадзёга ды ўзараны асфальт, на які падаюць гільзы. Што ня ясна?

ТГ: Ясна, што трэба нанова пераслухоўваць «Пагоню» й зьмірыцца, што Дрыганты — зусім ня белыя лашадкі.

—Гэта ты правільна зробіш.

За навінамі выканаўцы можна сачыць у яго афіцыйнай суполцы

Размаўляўла Хрысьціна Дарапей, Tuzin.fm