«Менавіта гэтае пытанне (ці вернецеся вы дадому?) задавала я сама падчас інтэрв’ю, яго задаюць і мне. І яно вельмі складанае», — піша Ганна Златкоўская ды спрабуе разабрацца ва ўласных пачуццях.

Яшчэ ў 2021 годзе я адказвала дакладна: «Так». Але час ідзе, жыццё прыстасоўваецца пад новыя абставіны, мая краіна ўсё больш становіцца прывідам маіх успамінаў, і я ўвогуле не заўсёды разумею, што будзе наперадзе.

Ведаеце, я люблю глядзець у інстаграм сторыз сяброў, якія ў Беларусі. І кожны раз у мяне сціскае горла туга і вельмі цяжкія пачуцці. Каб кожнага разумець, трэба быццам браць аловак і маляваць іх, уяўляючы казачнымі персанажамі, каб па дробязях характару адчуць, што ж гэта дзеецца на душы.

Вечны боль у сэрцы 

Мінск. Фота: minsk.nemiga.info

Туга зразумелая. Гэта ўспаміны па месцах: я ж таксама быццам пазаўчора бегла па вуліцах — вось Камуністычная і знаёмая булачная з пахам кавы, міма школы сына, уніз да ракі, там і парк Горкага. Часта там сядзела на лаўцы альбо гуляла з Маркам, там ён і зваліўся з дзіцячага комплексу, пасля чаго мы паехалі на рэнтген, і я вельмі нервавалася і злавалася, што той комплекс быў так няўдала спраектаваны. А вось Няміга, ад дому да яе — сем хвілін. Справа — Траецкае, злева была бальніца, што там цяпер? Некалькі бараў на Зыбце, ГУМ і, канешне, метро. Ніводная краіна ніколі не параўнаецца з мінскім метрапалітэнам. Для мяне заўсёды будзе важны ягоны подых — накшталт паху газы і пылу, але табе не цяжка дыхаць, наадварот, менавіта так пахне Мінск.

Разам з маімі мінчукамі я шпацырую па праспекце, ем марожанае каля Свіслачы, заязджаю ў Зялёны Луг да дзядулі, да сяброў ва Уручча альбо Малінаўку. І, канешне, лецішча — вечны боль у сэрцы... Глядзець на яблыні ды грушы, ляжаць у цені на раскладушцы, нешта пішучы ў ноўтбуку ды папіваючы прасеко. А пасля дзесяці гадзін вечара глядзець у чарнічнае неба, ціха размаўляючы з Богам праз зоркі, якія бачны толькі тут, за горадам... І пляваць, што маленькі дом, што прыбіральня на вуліцы, мне падабаецца ўсё. І шум электрычкі зусім блізка, і шэпт травы, і «з-з-з» камароў, і нашыя мары пра тое, што аднойчы мы, можа, зробім ужо добры дом з каналізацыяй, але пакуль хай так — усё сваё, гэта галоўнае... Сядзім на верандзе, простыя беларусы, якія не ведаюць, якое шчасце — вось так сядзець...

Я сумую, бо гэта для мяне больш немагчыма.

Вечныя вандроўнікі

Але ёсць яшчэ шмат тых пачуццяў, якіх я не разумею. Паспрабую разабрацца.

Праўда ў тым, што, назіраючы за жыццём маіх знаёмых, я не адчуваю сябе там у гэтыя моманты. Усё быццам кінастужка — не рэальнае, чужое, і абавязкова ўсё роўна пойдуць цітры, пасля якіх я пайду вырашаць свае звычайныя справы.

А яны тут, у Вільні, горадзе, які я пазнаю ўсё больш. Ведаю, куды едзе другі тралейбус, але не ведаю, ці ёсць такі маршрут у Мінску. Тут таксама ёсць любімы бар, там я не сустрэну, як у Мінску, шмат знаёмых, але з зацікаўленасцю назіраю за мясцовымі жыхарамі альбо турыстамі, адзначаючы, што ў бары шмат людзей ва ўзросце «сорак плюс» — і гэта файна. Танчаць, рагочуць, знаёмяцца. Неяк назірала за парай — абодва кругленькія, паўнацелыя, ім недзе таксама за сорак, і цалаваліся яны быццам моладзь, закаханыя адно ў аднаго. На радзіме я не бачыла такіх свабодных паводзінаў ні разу.

Ганна Златкоўская ў Вільні, 2024 г. Фота з асабістага архіву

Тут я бачу, як будуюцца новыя дамы, але не ведаю, якія былі пабудаваныя ў Мінску. І калі мне распавядаюць пра тое, як змянілася сталіца, мне цяжка ўявіць. Нават калі гляджу на фота, трэба пабыць унутры горада, каб прачуць гэтыя змены. Відавочна: колькі ні глядзі на Эйфелеву вежу — толькі будучы перад ёю, ацэніш маштаб.

Ну і, канешне, мой Мінск застаўся для мяне горадам яскравых маршаў 2020 года, цёмнага болю і прадчування бяды, але людзі, якія жывуць там зараз, змаглі перажыць гэты момант. Яны прайшлі крок за крокам і 2021, і 2022, і... 2025, ну вы зразумелі. Мы за гэты час перажывалі стадыі эміграцыі і працягваем перажываць іх цяпер, кожны раз здзіўляючыся, як лёс бяжыць часам па-іншаму. І калі я вяртаюся дадому, я вяртаюся ў мінулае, а гэта падман, ілюзія, не больш.

Ганна Златкоўская ў Мінску, 2020 г. Фота з асабістага архіву

Мне горка, мне сумна, але і радасна, бо новы досвед стаў вельмі цікавым падарожжам. Наўрад ці я хачу яго спыняць.

Калі я пытаюся альбо пытаюць мяне, ці вернемся ў Беларусь, мы гаворым пра пастаяннае жыццё на радзіме. Але я больш не веру ў сталасць. І ў стабільнасць — любімае слова беларусаў. Мы цяпер вечныя вандроўнікі па свеце, людзі, якім праз змены хочацца ўсё больш даведвацца пра сябе.

Безумоўна, калі можна будзе прыехаць у Мінск, я зраблю гэта. Каб мае прывіды сталі рэальнасцю, каб пабачыць горад, які я страціла. Але дзе я буду жыць? — На гэтае пытанне няма адказу. Бо аднойчы, шмат гадоў таму, я гаварыла, што ніколі не з’еду з Беларусі. Я была настолькі ў гэтым упэўнена, божа мой, божа.

Але вось як яно выйшла...

Ганна Златкоўская, Budzma.org