У Мінску не так шмат захаваных дарэвалюцыйных тапонімаў, тым больш прысвечаных людзям, якія рэальна жылі тут. Тым больш дзіўна, што каля самай мяжы горада існуе цэлы пасёлак, названы ў гонар аднаго з яркіх дзеячаў Мінска пазамінулага стагоддзя, піша citydog.io.

Пры жыцці яго звалі Доктар Дабрата: ён здзейсніў рэвалюцыю ў медыцынскім жыцці горада, а да яго на лячэнне жадала патрапіць столькі людзей, што давялося рабіць асобную чыгуначную станцыю. Гэта ўсё Іван Усцінавіч Здановіч.

Радавы мінскі ўрач навучаўся ў Мінску, Кіеве, Германіі і Францыі.

Мінчук Іван Здановіч (25 траўня (6 чэрвеня) 1864 — 11 (24) жніўня 1915 гг.) меў усе шанцы стаць святаром. Яго дзед Пётр быў вядомым святаром і нават удзельнічаў у будаўніцтве царквы на Пярэспе (сённяшні храм Марыі Магдаліны). Аднак ужо бацька будучага лекара стаў «мірскім» выкладчыкам і, мабыць, захапіў Івана навукай.

Першую адукацыю Іван атрымаў у Мінскай класічнай гімназіі на рагу Захар’еўскай і Губернатарскай. За вышэйшай адукацыяй паехаў у Кіеўскі ўніверсітэт святога Уладзіміра, а затым стажыраваўся ў Германіі і Францыі, дзе вывучаў дзіўныя для таго часу аздараўленчую гімнастыку і тэхніку масажу.

Павышэнне якасці жыцця было важным пунктам для мінчан канца 19-га стагоддзя

З атрыманымі ведамі, жыццёвым вопытам і прынцыпамі, якія ўмацаваліся, Іван Усцінавіч у 1890 годзе вярнуўся ў Мінск, каб прымяняць свае навыкі ў родным горадзе. Ён жа стаў першым, хто адкрыў у Мінску курсы масажу. Але гэта быў толькі пачатак.

Першы мінскі бясплатны радзільны дом

Івану даводзілася дасягаць усяго сваім розумам і працавітасцю. Гэта яму ўдавалася: пачаўшы кар’еру з апошняга месца ў спісе мінскіх урачоў, ён упэўнена штогод узнімаўся ўсё вышэй, займаючы лідзіруючыя пазіцыі.

Памятная кніжка Мінскай губерні за 1890 год

Зрэшты, прымаць пацыентаў яму дапамагала і ўдалае месца жылля, якое перайшло ў спадчыну: двухпавярховы дом нумар 103 на цэнтральнай вуліцы Захар’еўскай (сёння на гэтым месцы знаходзіцца дом нумар 27 па праспекце Незалежнасці).

На пярэднім плане — рэальнае вучылішча. Дом Здановіча — двухпавярховы белы будынак вышэйшы па вуліцы

Сёння на гэтым месцы Міністэрства абароны

Неўзабаве Іван стаў сумяшчаць некалькі медычных прац. У 1892 г. — лекар жаночай гімназіі на Падгорнай (вул. Карла Маркса). У наступным годзе — малодшы лекар мінскіх богаўгодных устаноў з сумяшчэннем некаторы час абавязкаў гарадавога лекара. У 1895 г. — старшы ўрач і галоўны ўрач жаночага духоўнага вучылішча.

Жаночая гімназія на Падгорнай

Здавалася б, можна проста спачываць на лаўрах і стабільным патоку хворых да пенсіі. Аднак Іван Здановіч вырашыў заняцца дабрачыннасцю і адкрыў бясплатны радзільны прытулак на 10 ложкаў, які ўтрымліваўся за сродкі ўрача. Пазней ён перадаў прытулак, поўнасцю забяспечаны неабходным інвентаром і медыкаментамі, гарадскім уладам.

Заступнік сляпых

Іван Здановіч у прынцыпе быў наватарам і не баяўся складаных, але добрых спраў. Ён першым зрабіў рэальныя крокі па адкрыцці ў Мінску вучылішча для сляпых дзяцей. Размовы пра гэта вяліся даўно, аднак у горада не было сродкаў. Каб рэалізаваць задуманае, Здановіч з’ездзіў у Пецярбург, дзе заручыўся падтрымкай Канстанціна Грота, заснавальніка Папячыцельства аб сляпых, і пачаў збор сродкаў.

Вучылішча адчынілі 1 сакавіка 1897 года. Спачатку яно размяшчалася ў невялікім доме на Захар’еўскай (сучасны адрас — Савецкая, 12). Затым вучылішча атрымала пазыку ад Папячыцельства аб сляпых, а Здановіч уклаў яшчэ 3000 рублёў — і быў пабудаваны цэлы комплекс будынкаў з царквой абраза «Усіх тужлівых радасць». Усе працы абышліся ў 13 000 рублёў. Алтар царквы ўпрыгожыў мастацкай разьбой сам Іван Здановіч, пра што з захапленнем пісалі газеты.

Газета «Мінскае слова» пісала наступнае: «З сякерай у руцэ ён паказваў цясляру, як секчы вугал. Калі ён браўся за разец, то ў яго выходзілі мастацкія рэчы, скульптурныя працы і мастацкія творы, якія былі сапраўдным упрыгожаннем мясцовых выстаў».

Дзеці (толькі хлопчыкі) знаходзіліся ў вучылішчы кругласутачна і атрымлівалі магчымасць сацыялізацыі і ўключэння ў справы горада. На ўроках яны вывучалі Закон Божы, грамату, арыфметыку, гісторыю, геаграфію, заалогію, навучаліся царкоўным спевам і рамёствам. Па сведчанні сучаснікаў, узровень іх майстэрства быў высокі. Вырабы сляпых — плеценыя кошыкі, мэбля, шчоткі — паспяхова прадаваліся на кірмашах, а грошы ішлі на ўтрыманне дзяцей.

Крамка з продажам вырабаў таварыства сляпых на Саборнай плошчы (Свабоды)

Людміла Ануфрыеўна Лагуновіч захоўвае талерку, якую купіў яе бацька пры драўлянай царкве для сляпых

Ні комплексу, ні царквы не захавалася. Будынкі былі знесены пад будаўніцтва левага крыла Дома ўрада

Радзеў за цвярозасць мінчан

У 1904 годзе Іван Здановіч стаў галоўным урачом губернскай земскай бальніцы на 360 ложкаў. Яго ведалі абсалютна ўсе ў Мінску, тым больш што ён часта друкаваўся ў газеце «Мінская мова» і пецярбургскім часопісе «Самаўтварэнне». Там ён выказваў свае думкі наконт усяго, у тым ліку ладу жыцця гараджан і палітычнага курсу (Іван адносіўся да «правых»).

Д.У. Скрычэнка так пісаў пра Здановіча: «Здановіч — прыродны беларус, духоўнага паходжання, жанаты на польцы (Марце Кабельскай. — Рэд.), вялікі разумнік, жартаўнік, які выдатна ведаў польскую мовы і звычаі. <...> Чытаць яго артыкулы <...> было адно задавальненне».

Пацвярджаючы практыкай свае перакананні, Здановіч працягваў адчыняць дабрачынныя ўстановы. Ён быў непрымірымым супернікам алкаголю і, разумеючы, што толькі прыклад можа пераканаць простых людзей, побач са сваёй лякарняй на Траецкай гары зрабіў народную «чайную» — безалкагольны аналаг піўнушкі.

Паколькі там размяшчаўся рынак (цяпер на Траецкай гары стаіць тэатр оперы і балета), гандляры спачатку вымушаныя былі сагравацца ў халады гарбатай, а потым прызвычаіліся да цвярозага ладу жыцця.

Нядзіўна, што пры ўсім сваім уплыве ў 1909 годзе Здановіч быў забалатаваны на выбарах у гарадскую Думу.

Лячэбная вада пад Мінскам

У 1909 годзе Здановіч купіў загарадны дом пад Мінскам — каля вёскі Патрэба на беразе Свіслачы. На ўчастку выявілася незамярзаючая крыніца з саланаватай на смак вадой. Аналізы пацвердзілі, што гэтая мінеральная вада мае гаючы характар.

Будзь Здановіч прадпрымальнікам, ён бы стаў разліваць гаючую ваду і прадаваць утрая даражэй, дзякуючы свайму вядомаму ўсім прозвішчу. Замест гэтага ён пачаў прыём хворых на страўнікава-кішэчныя захворванні. Паколькі дом быў невялікі, ложкаў было ўсяго шэсць. А каб хворым было зручней дабірацца да месца, за свой кошт уладкаваў чыгуначную платформу і папрасіў, каб цягнікі спыняліся там. На ёй спыняліся не толькі прыгарадныя, але нават некаторыя хуткасныя цягнікі.

Памяць пра лекара

Памёр Іван Усцінавіч падчас Першай сусветнай вайны на працоўным месцы, у бальніцы. Магчыма, прычынай стала эпідэмія, якая ў той час бушавала. Што дзіўна, сёння нават невядома, дзе пахавалі самага вядомага ўрача Мінска. Хутчэй за ўсё, на могілках ля царквы, якую будаваў ягоны дзед. Аднак у пасляваенныя гады практычна ўсе магілы там былі знішчаны.

Тым не менш памяць пра Івана Усцінавіча захавалася. Платформа Здановіча ператварылася ў буйную станцыю «Ждановічы», такое ж імя атрымаў пасёлак. Чаму адна літара памянялася, дакладна невядома. Па адной версіі, беларусам так прасцей вымаўляць. Па іншай, у савецкія гады прыбіралі памяць аб усім дарэвалюцыйным і потым па сугуччы перайменавалі тапонімы ў гонар бальшавіка Андрэя Жданава.

Перайменаванне ў 1913 г.

З часам санаторый на лецішчы Здановіча стаў знакамітай беларускай лякарняй «Крыніца» — і ўжо не на 6, а на 450 месцаў. Зрэшты, каб выпіць гаючай вадзіцы, не абавязкова ехаць у санаторый. Сёння яе разліваюць па бутэльках на прадпрыемстве «Дарыда».

Санаторый «Крыніца» на курорце Ждановічы, 1970-я гг.

Акрамя таго, у 1997 годзе школу № 188 (вул. Багдановіча, 35) для дзяцей з парушэннямі зроку назвалі ў гонар Івана Усцінавіча, а грамадскае аб’яднанне «Беларускае таварыства інвалідаў па зроку» размясціла барэльеф І.У. Здановіча на вонкавым баку нагруднага знака «Заслужаны дзеяч ГА «БелТІЗ».

На дошцы памылка: Іван Усцінавіч памёр на год раней