Для беларускай мовы і культуры балота стала архетыпічным вобразам, паняццем, для якога безліч азначэнняў, піша «Зялёны партал». Называюць розныя віды балот: багна, дрыгва, тарфянік, твань, алёс, амшара, тапіла, жымерва, арша, асіта, засос. Глядзім у слоўніках, чым яны адрозніваюцца.

У беларускай мове незлічоная колькасць сінонімаў да слова «балота», што сведчыць пра вялікую значнасць гэтай часткі ландшафту для нашых продкаў. Эскімосы, напрыклад, такую ж увагу надаюць рознім відам снегу і адценням белага колеру.

Бало́та — агульнае найменне для топкага вільготнага месца, найбольш пашыранае ў беларускай літаратурнай мове. З гэтым словам утворана безліч народных параўнанняў. Вось толькі некаторыя:

каму як балота, а каму як залота — пра разнастайнасць стаўлення да каго- ці чаго-небудзь;

як балота гразкае — асуджальна пра асяродак, абставіны, што спараджаюць застой ці пра вельмі дурнога, неразумнага чалавека;

як у балота ўкінуць што — пра бясследнае, беззваротнае знікненне чаго-небудзь, марнаванне;

пахне як у балоце — пра дрэнны, непрыемны пах;

як чорт з балота — пра вельмі бруднага, запэцканага чалавека;

прывыкнуць як чорт к балоту — аб прывычцы да нейкага месца, прыстанішча;

што чарцей у балоце [жаніхоў] — насмешліва пра мноства жаніхоў у кагосьці;

араць як чорт балотам — пра бязладнае гаспадаранне.

Дрыгва́ — таксама выкарыстоўваецца як універсальнае слова для пазначэння балота. Часта перакладаюць на рускую мову як «трясина». Выкарыстоўваецца ў народных параўнаннях:

дрыжаць як дрыгва — пра нешта хісткае, што ўгінаецца, калоціцца;

як дрыгва стаць — няўхвальна пра жанчыну, што стала вельмі тлустай і кволай;

ісці як па дрыгве — няўхвальна пра хісткую, няўпэўненую хаду.

Дрыгвя́нік — тое ж, што «дрыгва».

Асіта́ — сінонім слова «дрыгва», запісаны ў вёсцы Пралетарыя Ушацкага раёна.

Ніква́ — сінонім слова «дрыгва», запісаны ў Жыткавіцкім раёне.

Ба́гна — нізкае топкае месца, грузкае балота; моцна пераўвільготненая мясцовасць з зараснікамі трыснягу і іншай вільгацелюбівай расліннасцю. Выкарыстоўваецца ў народных параўнаннях:

совесць зарасла мохам, як багна ў балоце — пра несумленнага чалавека;

як багну таптаць — няўхвальна «даваць многа, без ніякага знаку».

Слова набыло і некалькі пераносных значэнняў. Так кажуць пра што-небудзь бяздоннае, бясконцае:

І толькі ў небе ў сіняй багне

Я бачу дзіўны ланцужок (Якуб Колас).

А таксама пра ўсё, што засмоктвае чалавека і цягне ў балота адсталасці, коснасці: Багна мяшчанства.

Трэба адарваць Міхася ад Раманюка, выцягнуць яго з той уласніцкай багны (Алесь Савіцкі).

Ба́гнішча — вялікая багна; тэрыторыя, занятая багнай.

Багно́ — адметная форма слова «багна», якую выкарыстоўвалі пісьменнікі:

Цяпер нават здаволена багно:

Гніль сотні год збіраючы, яно

Смуроднай жыжкаю узгадавала

Цвятоў расістых чыстую красу (Максім Багдановіч).

Вашага бога не ведаю з раем рабоў і гаротных,

Пекла не баюся, бо ўсё гэта ваша багно (Уладзімір Караткевіч).

Тапі́ла — сінонім слова «багна».

Жыме́рва — сінонім слова «багна».

Засо́с — сінонім слоў «багна» і «твань».

Твань — тое ж, што багна ці топкі бруд на дне вадаёма.

Друза́ — сінонім слова «твань».

Алёс — сінонім слова «балота» ці балота, зарослае альхой.

Струга́ — грузкае балота (запісана ў Старадарожскім раёне).

Амша́ра, амша́рышча, амша́рына, ішма́ра, імша́рына, імша́рнік — махавое балота.

Тарфя́нік — залежы торфу, тарфяное балота.

Тарфя́нішча — месца, дзе раней здабывалі торф; асушанае балота.

Было цікава? Тады смела адкрывай тэст, каб спраўдзіць, што разабраўся ў відах балотаў.

Фота: Pixabay, greenbelarus.info