Я сяджу і гляджу ў чужое неба з чужога акна, дзе няма знаёмых зорак і агнёў…

А што там ёсць, у акне? Ну, ёсць, напрыклад, часопіс “Дзеяслоў”, які сіламі сваіх зорак апублікаваў нядаўна агняцветную падборку расійскай рок-паэзіі ў перакладзе на беларускую мову. Макарэвіч, БГ, Цой, Кінчаў, Летаў, Янка Дзягілева і іншыя дыназаўры і дыназаўрыкі неайчыннага року…

Калі па шчырасці, дык не зусім зразумела, нашто было перакладаць тую рок-паэзію… Вядома, што вершы, ды і наогул любую літаратуру, лепш чытаць у арыгінале, і калі нехта мае такую магчымасць, дык можа лічыць сябе шчасліўцам: ён гаворыць з аўтарам наўпрост, без пасярэднікаў. Хаця як перакладчыцкі эксперымент атрымалася, безумоўна, цікава. Як эксперымент усё цікава. Прынамсі, самому эксперыментатару. Для мастацтва гэтага дастаткова.

Вось так напішаш нявіннае слова “эксперыментатар” — і свядомасць паслужліва выдае, не прапусціўшы ніводнага радка:

Я начинаю свой путь к остановке трамвая,

Я закрываю свой зонт, я экспериментатор.

Вот проезжает трамвай, вот гремит, удаляясь.

Я направляюсь домой, я улыбаюсь.

У-у, транквілізатар… І ўяўляюцца дабітыя, бразгатлівыя мінскія трамваі васьмідзясятых і дзевяностых. І тое, як бубніў сабе пад нос пра апошняга героя, не паспеўшы на апошні трамвай і ідучы маршавым крокам шараговай самнамбулы з Зялёнага Лугу ў Шабаны. Алюмініевыя агуркі юнацтва — пасядзеўшы на такой дыеце, не дзіва, што цяпер памятаеш усе тыя песні — у тым ліку не самыя любімыя.

А некаторыя знаёмыя і незнаёмыя людзі вось дагэтуль пяюць і нават перакладаюць у “Дзеясловах”. Чамусьці людзей цягне да расійскага року — значыць, чагосьці не хапае ў сваёй рок-паэзіі. Чагосьці таго, што было і ёсць у тых піцерскіх, маскоўскіх і свярдлоўскіх дыназаўраў. Як на мяне, дык паэзія першых альбомаў “Уліса”, або там, не ведаю, тэксты “Новага неба” — не горшыя. Але, відаць, ёсць у тых расійцаў нейкі сакрэт. Напісанае імі ніяк не выпетрываецца з памяці. Цяжка забыць тыя песні — і такое адчуванне, што, забыўшы, забудзеш і нешта надзвычай важнае. Пражытае менавіта табой.

І таму часам прыгадваеш цэлыя куплеты, а часам нават шукаеш у сеціве. І неяк сорамна ў гэтым прызнавацца. Быццам перачытваеш наіўныя раманы і аповесці Караткевіча. Якія некалі ледзьве не нацыю стварылі, а цяпер падаюцца смешнаватымі што да сюжэту, дый літаратурна небездакорнымі.

Можна сказаць, што гэтыя людзі выхавалі некалькі пакаленняў беларусаў. Цой і Караткевіч. І калі верыць у замагільнае жыццё, дык цалкам  можна ўявіць сабе такую курылку, дзе яны дымяць разам, адну беламорыну на дваіх. Наўрад ці яны чулі адзін пра аднаго ў тыя, савецкія гады. А іх і цяпер слухаюць і чытаюць. І нават дзяржава ставіцца да іх прыкладна аднолькава. То “Перамен” забароніць, то спалохаецца караткевічавага ценю, калі той раптам пачынае прымаць непажаданыя нацыяналістычныя формы. У прынцыпе, дзяржава нічога супраць іх не мае. Хай толькі не робяць выгляд, што яны жывыя і ўсё яшчэ некуды клічуць. Але ў тым і рэч, што Цой з Караткевічам дастаткова жывыя і клічуць так, што мёртвыя класікі пазайздросцілі б.

Здаралася, што старэйшыя таварышы, даведваючыся пра год майго нараджэння, скептычна махалі рукой: “А, ну ясна. Пакаленне, загубленае цоямі”. Я дык згодны — і праўда, загубленае. Тыя расійскія рок-паэты былі майстры спяваць усялякую вонкава прыгожую лухту, на якую мы купляліся без ваганняў:

“Смерть стоит того, чтобы жить”.

Сентэнцыя без сэнсу. Пустая фраза, калі падумаць. А які камяк падступаў да горла…

“Рок-н-рол мёртв, а мы ещё нет”.

О божа ты мой. Гэта наогул адна з самых пошлых фразаў, напісаных чалавекам. Праўда, з адной папраўкай: таленавітым чалавекам. А яму ўсё даруецца.

“Мы потеряли невинность в боях за любовь”.

Штосьці тут ёсць з невыносна сентыментальных раманаў пачатку ХІХ стагоддзя. Як той “красівенькі” сказ хваляваў кроў… Гэта цяпер ясна, што з такім разлікам і пісалася. Ці вось яшчэ:

“Тот, кого c плачем снимали с креста, окажется вновь распят”.

Карацей, павісі-ка на нём. А кагда надаест, напішы што-небудзь яшчэ пра Хрыста — гэта гарантавана падзейнічае на юныя душы, асабліва нехрышчоныя.

Ну, я дык, напрыклад, не столькі Цоя слухаў у самым “цоезасваяльным” узросце, колькі Ігі Попа, Дорз, “Сэкс пісталз”, Марка Болана, Боўі і чароўныя раннія “Воплі Відаплясава”. А таксама “Мрою”, якая ўсім сваім выглядам паказвала, што “наша мова такая ж людская”, то бок рок-н-рольная. Але Цой уваходзіў у свядомасць так арганічна, што яго і не слухаючы можна было ведаць усяго на памяць. Чортавы рамантыкі — вось як хочацца пра іх усіх сказаць, а асабліва пра Цоя і Караткевіча. Сказаць з настальгічнай любоўю. Нельга вось так пісаць і спяваць нельга. Але часам трэба.

Яны былі галасамі. “Мы родились в тесных квартирах новых районов” — ці як там было… І ў гэтых цесных кватэрах, дзе “мяккае крэсла, клетчаты плед”, пісаліся першыя тэксты па-беларуску, чыталіся беларускія кніжкі і адкрываўся беларускі кантынент. Не-е, пакаленне, загубленае цоямі, не такое ўжо і безнадзейнае. А Цой застаецца беларускім музыкам і без перакладаў.

Таксама тое яшчэ слова — “пакаленне”… Маё пакаление малчіт по углам, мое пакаленіе не смеет петь… Дзякуючы розным кінчавым слова гэтае настолькі абрыдла, што потым цэлае дзесяцігоддзе я з задавальненнем пісаў і гаварыў замест яго “генерацыя”. Ад слова “генерацыя” не пахла ні саўком, ні маскальшчынай. Ад яго пахла Захадам. Потым, праўда, я ўсё ж дараваў слову “пакаленне”. Калі вырашыў, што расійская рок-паэзія назаўжды засталася ў Расеі.

Але яна не засталася. Вось пішу ўсё гэта — і бачу ўсё, быццам яно адбываецца проста цяпер: партвейн каля Сцяны Цоя і на Панікоўцы. І як Кастусь Е., прыхільнік самай радыкальнай з тарашкевіц, які не толькі пісаў, але і казаў “колёнія”, “філёлёгічны”, “полёнізацыя”, зусім без акцэнту спявае на ганку Дома літаратара пра тое, што “ты должен держаться корней”. І як балелі падушачкі пальцаў, калі ты катаваў іх гэтым “дрым-дрым-дрым-тым-тым-тым-тым-белы-снег-серы-лёд”. І як скупая мужчынская сляза падала на тыя падушачкі, калі Чалавек у Чорным падняўся з каленяў, закурыў і пайшоў пад снегапад… Ці ён спачатку закурыў, а потым падняўся? Не памятаю. Памятаю акорды. Памятаю, што на рукаве. Памятаю, што гэта было. І сышло тады, калі надышоў час. І зачыніў за сабой дзверы.

Альгерд Бахарэвіч