Ужо заўтра, 1 верасьня, беларускія школы адкрыюць свае дзьверы для тысячаў навучэнцаў. Да Дня ведаў Міністэрства адукацыі даручыла правесьці адзіны занятак на тэму «Эстафэта пакаленьняў: захоўваючы мінулае, ствараем будучыню». Каб усё прайшло строга паводле пляну, для настаўнікаў падрыхтавалі адмысловую мэтадычку. Сярод іншага, падлеткаў чакае практычнае заданьне — напісаць ліст... акцябратам, піянэрам і камсамольцам (sic!) 2075-га года. Ну што ж, ачомаўшы ад неспадзяванае порцыі саветчыны, Валера Руселік сабраўся з думкамі і таксама напісаў у сваёй рубрыцы «Прыдарожны пыл» ліст у далёкі 2075-ы год.

Валера Руселік. Фота згенэраванае штучным інтэлектам

Вітаю, сябры!

Апошнім часам сьвет разьвіваецца усё шпарчэй і шпарчэй, а таму нават не магу ўявіць, якія вы і як там у вас усё ўладкаванае. Усё-ткі для часу, калі ці ня штодня зьяўляецца нешта надзвычайнае, пра што яшчэ ўчора ня мог нават і падумаць, паўстагодзьдзя — гэта вееельмі шмат! Хто ведае, мо й пабачу ўсё на свае ўласныя вочы. Як казалі яшчэ нашыя бацькі, і як сёньня паўтараем мы, абы не было вайны! У астатнім — усе спадзевы на генэтыку, здаровы лад жыцьця, разьвіцьцё мэдыцыны, экалёгію і крышачку шанцаваньня.

Ведаеце, насамрэч гэта ўжо другі ліст, які я пішу нашчадкам. Першы здарыўся, калі я быў прыкладна ў вашым узросьце. Памятаю, у той дзень у нашай школе ад урачыстасьці моманту, здавалася, трымцела само паветра. Напісаць колькі словаў нашчадкам тады давалі магчымасьць ня ўсім — толькі тым, хто вызначыўся выдатнымі ацэнкамі і добрымі паводзінамі. Хаця, як па мне, гэта не зусім справядліва: прамаўляць мае права абсалютна кожны, думкі й меркаваньне кожнага важныя і каштоўныя. Гаварыць камусьці, лічы, на старце яго сьведамага жыцьця, што ён горшы за іншых — гэта сапраўднае злачынства! Спадзяюся, у вашыя часы нічога падобнага ўжо няма, кожны разьвівае ўласныя таленты, і ўсе разумеюць, што быць іншым — гэта абсалютна натуральна, нармальна.

Чым яшчэ запомніўся той дзень, дык гэта тым, што свой ліст я быў употайкі напісаў па-беларуску. Адзіны са сваёй школы. Напэўна, вы будзеце зьдзіўляцца, але і ў маім дзяцінстве, і ў юнацтве, і пагатоў, цяпер, калі мая барада ня толькі вырасла, але й пасівела, а болі ў сьпіне вымушаюць час ад часу вохкаць па-старэчы — увесь гэты час на афіцыйным узроўні нашая родная беларуская мова ў нашай роднай Беларусі не віталася й не вітаецца. Размаўляеш па-беларуску — будзь гатовы займець праблемы!

Зрэшты, праблем я тады не баяўся. Куды важней мне было засьведчыць дакумэнтальна, што была гэткая мова і былі людзі, якія ёю карысталіся ў жыцьці. Спадзяюся, і той першы ліст, і вось гэты вы прачытаеце без праблем, бо напісаныя яны тою моваю, якою вы карыстаецеся ў штодзённым жыцьці.

Альбо, хто ведае, можа, разумеючы напісанае, вы аднак не зразумееце, чаго я наагул столькі ўвагі надаю менавіта захаваньню нашае роднае мовы, нашае нацыянальнае тоеснасьці. Магчыма, сьвет, у якім вы жывяце, куды больш рацыянальны за наш: мова — гэта ўсяго толькі сродак камунікацыі, карыстайся той мовай, якая больш распаўсюджаная і прыносіць больш карысьці! Які сэнс намагацца адрадзіць тое, што ўжо ледзьве дыхае — няхай лягае на запыленую паліцу гістарычнага забыцьця й не замінае рухацца наперад!

Ну што ж, усё можа быць. У нас і сёньня стае тых, хто адварочваецца ад роднае мовы як ад дакучлівае непатрэбшчыны. Аднак я ўсё-ткі спадзяюся, што вы гэтак ня думаеце, што цудоўна разумееце важнасьць свабоды быцьця самімі сабою, каб ніхто не вызначаў, якою моваю вам можна размаўляць (і гэтак супала, што гэта іхная мова) і якою — нельга (ох, і чамусьці гэта заўжды менавіта вашая родная мова!).

Таму што свабода для нас, беларусаў — гэта магчымасьць заставацца беларусамі. 

І ведаеце, хоць мае часы — даволі змрочныя (цікава, а калі яны ў нас былі іншыя?), аднак я абсалютна ўпэўнены, што і ў 2075-м Беларусь будзе жыць. Як і беларуская мова, і беларуская культура. Таму што мара пра свабоду й незалежнасьць нашага роднага Краю ўсё-ткі куды мацнейшая за ўсялякую, здавалася б, рацыянальнасьць і праз стагодзьдзі працягвае запальваць усё новыя сэрцы.

Нездарма ж у нас на покліч «Жыве Беларусь!» адказваюць: «Жыве вечна!». Ведаеце гэтыя словы? Ну тады абавязкова паразумеемся, калі ўсё-ткі сустрэнемся!

Беларусь у 2075-м годзе. Фота згенэраванае штучным інтэлектам.

Валера Руселік, Budzma.org

*Меркаванне аўтараў рубрыкі «Калумністыка» можа не супадаць з меркаваннем рэдакцыі. Калі вы таксама хацелі б выказацца па актуальнай для Беларусі тэме, пішыце нам на razam@budzma.org