Гарадскі чалавек думае вуліцамі.

Не заўжды, вядома, але думае. Бо думаць – гэта значыць ісці. Збочваць, заходзіць у аркі, спускацца па сходах, сустракаць знаёмых – жывых і мёртвых, спяшацца, спыняцца і не верыць сваім вачам. Вуліцы – вечнае дэжа вю.

Не так даўно ў адной вельмі сацыяльнай сетцы, дзе жыве Беларусь (і, па ўсім відаць, будзе жыць вечна), мой сябра Сяргей Шупа напісаў пра тыя вуліцы, дзе яму давялося жыць цягам жыцця. Спіс атрымаўся прыгожы – як верш. І, вядома, кожнаму, хто прачытаў той допіс, захацелася самому скласці гэткі самы, свой уласны.

Тады я падумаў, што калі ўспомніць усе вуліцы, на якіх ты калі-небудзь жыў, атрымаецца такі сабе віртуальны горад.

Па-сапраўднаму родны горад, у якім табе ўжо ніколі не заблукаць. Мадэль свету. Горад жыцця. Чаму віртуальны? Яны ж сапраўды перасякаліся, гэтыя вуліцы, і за рогам вуліцы ў адным горадзе цябе чакала вуліца зусім у іншым. І якая розніца, што вуліцы маюць уласцівасць заканчвацца – яны вялі цябе некуды і працягваюць весці. Вуліцы абіраюць нас – а мы думаем, што выбар за намі. За намі толькі вуліцы, на якіх мы жылі. Адрасы, паролі, яўкі. І пражыць усё жыццё на адной вуліцы – значыць мець занадта просты пароль.

Гарадскі чалавек думае вуліцамі. Не заўжды, вядома – часам ён думае яшчэ і кнігамі. Гэта была б добрая кніга – кніга пра вуліцы, дзе ты жыў.

І калі б я пісаў такую кніжку, я мусіў бы пачаць з вуліцы Таёжнай. У Дражні, у Мінску. І ў ім, дзіўным горадзе маіх вуліц.

Я нарадзіўся на вуліцы Таёжнай – гучыць амаль як на таёжнай сцяжыне, і хочаш, не хочаш, а часам уявіш сябе ўцекачом з далёкай Сібіры, які прабіраўся скрозь таямнічую тайгу, каб вярнуцца дамоў. На радзіму. Так, гэтая вуліца была роднай вуліцай. Таёжная… Вось жа некаму прыйшло ў галаву назваць вуліцы ў гэтым раёне (пасёлку, як тады называлася Дражня) на нейкі ермакоўска-лагерны лад – і Мінск атрымаў сваю Сібір, якая для беларусаў ёсць не надта прыемным гістарычным месцам. Паблізу Алтайская, Енісейская, Халмагорская… не наш быў чалавек. І не гарадскі.  Гарадскі чалавек думае вуліцамі. А той думаў не ведаю чым. Двухгаловымі расійскімі арламі, мабыць. Дружбай народаў – але гэта не на Таёжнай, гэта на Захарава.

А вуліца Таёжная была прыгожая – сады, хаты, козы. Вішнёвая кроў на рэдкіх лапіках асфальта. Дражня ляжыць у нізіне, таму міма Таёжнай увесну цяклі такія ручаі, што там сапраўды можна было запускаць карабельчыкі. Узімку вырасталі такія сумёты, што і цяпер яны прыгадваюцца, як нейкія джамалунгмы. не ведаю, як у наш час, а тады Дражня была цыганскім пасёлкам – цыганамі палохалі, цыганоў асцерагаліся і цыганоў паважалі. Напэўна, да вайны так ставіліся да яўрэяў у мястэчках. А можа, і не. Запомнілася калонка, з якой бралі ваду, – пафарбаваная, сіняя, рогам. Тады яна вельмі цешыла мяне сваёй эстэтычнай дасканаласцю.

Таёжная – не надта доўгая вуліца. Дзічкі, вішні, яблыкі – і бэз, бэз, які рос з нейкай такой першабытнай сілай, што “не месныя”, якіх заносіла на Таёжную, рвалі яго і ламалі, не зважаючы на гаспадароў, каб здабыць гэткі дражненскі букет. З надгрызеным яблыкам у руцэ пераследуючы такога вось злодзея, ты ідзеш да самага канца Таёжнай – і выходзіш з яе ў самыя што ні ёсць Шабаны.

Пра вуліцу Ротмістрава, другую вуліцу ў жыцці, я напісаў у сваёй гісторыі аднаго знікнення. Таму што пра яе шмат казаць… Тады яшчэ не было ніякай вуліцы Ротмістрава – а была вуліца Шабаны, і ўсё тут. Шабаны – гэта Дражня, якая перасялілася ў шматпавярховікі, кінуўшы сваё майно – і козаў, і калонку, і бэз. І дрэвы. Шабаны майго дзяцінства – лысыя, як Катоўскі. Гэта тады казалі – як Катоўскі, а цяпер бы, напэўна, як які-небудзь Куцэнка. А можа, і не сказалі б. Мае шэрыя Шабаны, пустка перад домам – а цяпер там стаянка, а раней там на санках каталіся. І выбівалі дываны на снезе.

Мне даўно хацелася напісаць адно апавяданне і назваць яго так: “Выбіванне дываноў”. Цяпер ведаю, што, бадай, напішу, і, можа, адзавецца чымсьці там… Стральцоў. Таксама чалавек, які думаў вуліцамі.

Ну, а ад Шабаноў зноў у бок Дражні. У бок Сібіры – вуліца Ангарская, першы паверх, пакой, які я здымаў у сябра-літаратара. Вокны кухні, якія выходзілі на дзіцячую паліклініку. І сінюгі пад гэтымі вокнамі, настаўнікі народнай мовы. А праз дарогу – усё тая ж Дражня. Тралейбусы – другі від транспарту ў горадзе майго жыцця. Тройка мчыцца… Пойдзеш за ёй  і выйдзеш на вуліцу Гікалы – цэнтр, ЦУМ, цум тойфэль ускраіну. І хаця цэнтр – а цішыня, тая асаблівая мінская цішыня, якую любяць называць правінцыйнай. Вуліца спадабалася сябрам – хто не паспяваў на метро, абавязкова ішоў прасіцца пераночыць. Давялося тлумачыць, што мой дом – мая Брэсцкая крэпасць-герой.

Гікалы і ваколіцы – краіна прыступак, прыступачак, сходаў, схаваных у кустах іржавых парэнчаў, вышчарбін, выбоін… Спатыкнешся – і падымешся ўжо на Каліноўскага.

Цяпер Каліноўскага слепіць. Слепіць візантыйскай раскошай гэтага свайго праваслаўнага комплексу – інакш не назавеш. Купалы, якія наводзяць на думку пра тое, как упаіцельны ў Расіі вечэра, золата, расы і падраснікі, і побач будыніна ў нейкім салавецкім стылі. А наогул, вядома, Каліноўскага – адна з найпрыгажэйшых вуліц. Там жывуць людзі, якія расказваюць, што ў моцны вецер яны адчуваюць, як іхныя дамы-высоткі пахістваюцца-пагойдваюцца на месцы. І я там жыў. І аднойчы сядзеў, п’яны, уначы, заплюшчыўшы вочы, пасярод праезнай часткі, вырашыўшы зрабіць Каліноўскага сваёй апошняй вуліцай.

З Каліноўскага трэба доўга ісці ўгару. Бо наступная вуліца – і не вуліца зусім, а вершаліна гары ў цэнтры горада Граца. Ам Шлёсбэрг – такі, здаецца, быў адрас. На Замкавай гары, дзе рос вінаград, адкуль быў відзён увесь Грац з ягонымі дахамі лісіных колераў, і нават палова Аўстрыі, у тым ліку малая радзіма Арнольда Шварцэнэгера. У нядзелі на гару падымаліся аўстрыйскія школьнікі і гаварылі пад акном пра еўрапейскія каштоўнасці: пра эрас, півас, баблос, што там яшчэ абяцае гэты дзень?..

А з гары, як вядома, лёгка ўпасці. Асабліва чалавеку, у краіне якога няма гор, і маладыя паэты патрабуюць іх насыпаць. Упасці адтуль лепш за ўсё на вуліцу Кляйнэр Шэферкамп у Гамбургу. Не на тую сцяжыну ступіў – і ты ўжо там, на колішнім авечым выгане. Кляйнэр Шэферкамп нагадвае рэчку, а можа, нават венецыянскі канал – вузкая, кароткая, упадае сваімі канцамі ў затокі шырокіх паўнаводных алеяў. Насупраць дома кіёск, якім валодаюць курды. У садочку пад домам жыхары ставілі сталы, смажылі мяса, сем’ямі збіраліся глядзець футбол. Адно з вокнаў выходзіла на Дом састарэлых. На гэтай вуліцы я потым пасяліў аднаго перакладчыка. Праўда, ён потым уцёк. У Мінск. Хаця тутэйшым жыхарам што Мінск, што Сібір – адзін хрэн: шэрыя шабаны свету.

Потым былі вуліцы, назвы якіх не запомніліся. Дом Генрыха Бёля ў вёсцы пад Кёльнам – а ў вёскі свой герб. З аднаго боку поле, па якім Бёль любіў гуляць з Салжаніцыным у баданне цяляці з дубам, а з другога – немцы, якія памяталі і аднаго, і другога. І вуліца на выспе Зюльт – сярод дзюнаў і прыгнутых да самай зямлі сасёнак. Выспа Зюльт сама вузкая, як вуліца, з аднаго боку мора і з другога, пехатой дайсці можна – так я зноў апынуўся на праезнай частцы. А потым была вуліца ў Гамбургу, якая называлася шашой. На другім баку вуліцы была драцяная агароджа (мытная зона!), на якой нехта намаляваў пункцір і нажніцы – каб не было так змрочна. За агароджай – канал. Раней тут сяліліся рабочыя порта, а потым – бедныя эмігранты. Па шашы дзень і ноч ездзілі вялізныя фуры, з шумам якіх цяжка было звыкнуцца. Уся Еўропа ехала гэтай вуліцай – і, ідучы па ёй адной вясенняй раніцай, я павярнуў з яе – і больш не вярнуўся.

Так я трапіў на мінскую вуліцу Авакяна. З аднаго боку якой была яшчэ адна мінская дражня, а перасякала яе вуліца Варанянскага з яе паравозам і паранармальнымі з’явамі, адна з якіх здарылася са мной. І калі мы выходзім на вуліцу Сядых, дзе жывем цяпер, я насамрэч не ведаю, з якой вуліцай яна некалі перасячэцца. Бо дагэтуль веру ў немагчымасць вяртання.