Мова Купалы і Коласа. Мова матчына. Мова як сэнс жыцця. Мова як наркотык. Мова як індульгенцыя. Забіць за мову! Дайце мне мовы – нічога больш! Змагацца за мову цаной усяго! Абсурд? Не, проста мова стала наркатычным трыпам.

 “Ты мой наркотык…”

Піліп Беспамылковы

 Мова – неад’емная частка любой народнасці разам з этнікай, культурай і традыцыямі. Вядома, што мы жывём у час культурных войнаў, дзе адна этнакультура выцясняе іншую. Але ці можна перамагчы бясконцых ворагаў нашай “матчынай”, прызнаючыся і навязваючы сэксуальнае прыцягненне да беларускай… мовы?

Панове, ідэі 80-х – 90-х ужо даўно даказалі, што старыя падыходы не працуюць. Ну нельга ў нашых абставінах абмазацца мовай і верыць, што ёй абмажацца ўся краіна. Я ўжо маўчу пра тое, што адна беларуская выцягне ўсе астатнія праблемы краіны. Але калі раней гэта мела проста рамантычна-патрыятычны змест, то цяпер пачаліся сапраўдныя 60-я – 70-я.

Сучасны беларускі Хантэр Томпсан едзе ў беларускі Лас-Вегас з цішоткамі пра мову замест мескаліну, другагатункавым, але беларускамоўным музлом замест шышкавідкі і г.д. А тым часам асноўная маса нашых беларускамоўных ходзіць у клёшы, едзе на мясцовы Вудстак і ўсюды займаецца палавымі актамі беларушчыны, выступаючы за любоў да яе па ўсёй краіне. Але з адной паправачкай: тут няма рок-н-ролу, толькі саўковыя “Песняры” і некалькі беларускамоўных імпартазамяшчальных музычных праектаў. А пагоня, бчб і арнамент – гэта ўжо як стандарт. Іншага ім і не трэба…

Калі казаць сур’ёзна, то відавочна існуе праблема, што беларуская мова знікае і ў дрэнным стане. Але ж бачачы праблему, усе пабеглі яе вырашаць і нешта выдумляць, замест каб зірнуць у прычыну і сутнасць пытання. А насамрэч іх шмат.

1. Узвышаючы мову, якім чынам вы яе плануеце развіваць сярод усіх сацыяльных класаў краіны? Трэба ўспомніць, што яна важная для нацыі, але як традыцыйны сродак камунікацыі. З яе нельга рабіць фанатычны культ – гэта ніяк не цягне іншых.
2. Як можна піярыць мову і асацыяваць яе ўвогуле з кімсьці? Мова – нацыянальны скарб, а не ўласнасць нейкіх там асобаў. Асабліва смяшыць “рэклама” мовы як мова Коласа, Купалы, Караткевіча і г.д. Вядома, што гэта для кагосьці залатая класіка, але ж ці можна папулярызаваць нешта савецкімі пісьменнікамі, хаця размова нібыта ідзе аб стварэнні еўрапейскасці? Тое самае тычыцца асацыяцый з вёскай і бабулямі. Мы вядзём размову аб сучаснай нацыі, масавай папулярызацыі ці дагэтуль гуляемся ў сялянскую рамантыку мінулага стагоддзя? Панове, мы ў ХХІ стагоддзі, надышоў час новых падыходаў!
3. Мова – сродак, а не індульгенцыя! Сродак камунікацыі ніякім чынам не робіць з чалавека недатыкальнага і святога. І, жывучы гэтым міфам, вы хочаце, каб беларуская стала масавай? А як жа зэкі, забойцы і іншыя асацыяльныя элементы? Яны не павінныя дакранацца да “святой” мовы? Дык пра якую пераможную стратэгію можа ісці гаворка!
4. Папулярызацыя – гэта матывацыя, а не вайна. Пастаянна навязваць, абражаць і літаральна ваяваць за мову – толькі паказваць яе слабасць, як і бездапаможнасць яе абаронцаў. А папулярызацыя нацыянальнага ідзе праз КУЛЬТУРУ, а не бясконцыя фотаздымкі этыкетак па-беларуску, шыльдаў, перакладаў літаратуры для вузкай аўдыторыі. І насамрэч ісці на канфлікты з усімі, хто яшчэ не разумее, чаму яму трэба пераходзіць на мову, – шлях да моўнай нянавісці.

Успамінаем першы пункт і прыходзім да галоўнай высновы. Мова – не адзіны і ніякім чынам не самастойны элемент нацыяўтварэння, хаця і важная яго частка. Калі хочаце беларускай, падымайце і папулярызуйце культуры, дзе вы будзеце ўшываць гэты код. І самае галоўнае, каб гэта было ЦІКАВА І МАСАВА, а не пераклады малавядомых аўтараў ды шэраг гуртоў-шаблонаў з адным матывам і капіяваннем заходніх выканаўцаў. Паверце, такое не прывядзе беларускую мову і культуру да перамогі.

Дарэчы, фанатычнасць адэптаў мовы не дапамагае, а шкодзіць ёй, бо ніхто не любіць фанатыкаў. Вы самі ўспомніце, як рэагуеце на надакучлівых крышнаітаў і сведак Іеговы. Ці прываблівае вас іх нахабнасць?

Моцна гэта дапамагае вам прасякнуцца жаданнем да іх далучыцца? Ну дык вось, адэпты фанатычнай беларусізацыі, большасць вас успрымае менавіта так. І гэта не людзі вінаватыя, проста піяр атрымаўся правальны. Таму не сітуацыя ў краіне вінаватая, а падбор і выкарыстанне падыходаў. Хочаце мовы ў краіне? Зрабіце яе трэндам! І не ў стылі нашага гета, а менавіта для масы, моладзі, беларусаў. Паверце, уяўленні круцізны, моды і трэнду тут моцна адрозніваюцца. І карцінку Крааткевіча з кацянятамі ніяк не назавеш працоўным прыкладам моўнай рэкламы.

P.S. Я стаўлюся да Караткевіча станоўча, хоць і не ва ўсім. Таму прашу не лічыць аўтара артыкула ворагам беларушчыны і беларускай класікі толькі праз прыклады і крытыку.

Багдан Сакалоў