LITARY шчыра спадзяваліся прывезці з Віцебска ў родны горад рэпартаж аб тым, як файна выглядаюць палотны Шагала ў мясцовым мастацкім музеі. Але трэба прызнацца: платны ўваход напалохаў так, што мы паспяшаліся схавацца ў бліжэйшых дварах старога гораду. У Віцебску яны не горш за любы музей сучаснага мастацтва: сёння гарадскія сцены запоўнены стрыт-артам, як, бадай што, нідзе ў Беларусі. Разам з вулічнымі мастакамі Предком (брэстаўчанінам Максімам Самасевічам) і УРА (віцебчанінам, які настаяў на ананімнасці) LITARY ўвесь вечар атрымлівалі асалоду ад сузірання прыўкраснага.

Літаральна ў двух кварталах ад галоўнай пешаходнай вуліцы Віцебска, якая носіць недарэчнае імя Суворава, трапляем у адзін з двароў, аздоблены УРА. На лесвіцы сарая (такіх і ў Брэсце яшчэ шмат) бачым сілуэт дворніка, ад якога ўніз па сходах бягуць сабачкі і каты.

– Ідэя прыйшла ў момант, калі я ў першы раз апынуўся тут. Ніводная задума не нараджаецца на пустым месцы. Важна спачатку ўбачыць месца, а ўжо потым штосьці ў яго ўпісваць. На гэтай лесвіцы я пабачыў менавіта такі малюнак.

На пытанне «Навошта табе гэта?» УРА адказвае імгненна: «Вось і я думаю: «навошта?», – смяецца і дадае:

– Насамрэч, гарадская прастора ў Беларусі пустуе, і трэба нечым яе забіваць. 

Два гады таму я пачаў маляваць на сценах, але не магу сказаць, што раблю гэта ва ўсю моц. Тым не менш, штосьці рэгулярна з’яўляецца і не застаецца незаўважаным».

У блогу УРА можна пабачыць, што на тле ягоных прац ахвотна фоткаюцца маладыя пары ў дзень вяселля. А сам мастак гаворыць, што нярэдка карціны пачынаюць жыць сваім, паралельным жыццём.

Дом, дзе з’явілася выява бабулі з біноклем, абкружанай коткамі, у Віцебску ўжо не называюць інакш, як «Коткін дом». А некатороыя малюнкі не вытрымліваюць уплыву прыроды і цэлымі часткамі проста адвальваюцца ад сцен. УРА гаворыць, што нічога страшнага ў гэтым няма, бо натуральныя сілы «самі дапрацоўваюць стрыт-арт і дапамагаюць мастакам».

Віцебскі мастак не заўсёды стварае свае гарадскія палотны адразу на сценах. Як «Коткін дом», так і праца насупраць Смаленскага рынка спачатку маляваліся на вялікіх дошках. А потым, калі на горад спусцілася цемра, УРА замацаваў іх на вокнах закінутых дамоў. «Не шукайце тут глыбокага сэнсу – яго няма, папросту роздумы і асенняя меланхолія», — тлумачыць УРА, што за боты вісяць на галінах.

Стрыт-арт у Віцебску прываблівае не толькі мастакоў і набліжаных да мастацтва гараджан. У коле зацікаўленых таксама мясцовая міліцыя. Не так даўно адбылася першая сустрэча Предка і УРА з міліцыянтамі, якія адразу загадалі паказаць, што ў іх заплечніках.

– Не ведаю, што яны падумалі, – распавядае УРА, – але ў нашых сумках яны знайшлі толькі кефір, булачкі і бананы.

Фарбы не адабралі, адно спыталі, што за х****ю мы малюем, для каго, і сказалі, каб мы звальвалі як мага хутчэй. Ну, мы з іх вачэй звалілі, але хутка вярнуліся.

Пакуль Максім клеіў малюнак, я паехаў роварам вакол дома і зноў сустрэўся з міліцыяй. Тады ўжо мы былі змушаныя да пабегу, а праца так і засталася недаробленай.

Разам Предок і УРА тады спрацавалі не ўпершыню. Сапраўдны анекдот – ўдзел Максіма і ягонага «калегі” ў праэкце «Арт-забор», які ўвесну прыехаў у Віцебск. Предок расказаў, што яшчэ да пачатку даслаў арганізатарам эскізы, але яны засталіся без адказу. Нягледзячы на шматлікія лісты, на брэсцкага стрыт-арцера ўвагі не звярнулі. І тады хлопцы вырашылі ісці напралом.

– У дзень, калі на плоце ля батанічнага саду развесілі працы мастакоў, мы с УРА прыехалі туды і самі павесілі свае палотны, – гаворыць Максім. – Разам з маімі «продкамі» УРА размясціў партрэт пэўнай дзяўчыны. Амаль кожны дзень то я, то ён прыязджалі правяраць, ці на месцы нашы малюнкі.

Карацей, цуд здарыўся – яны выстаялі.

Нават калі рабочыя чамусьці здымалі ўсе працы з плота, нашы яны проста перавесілі ў канец. Разам з усімі шнуркамі, якімі мы намёртва іх прыматалі. Толькі цяпер, бачыце, дзяўчына УРА недзе знікла.

Хлопцы перашэптваюцца, спрабуючы высвятліць хто ж мог яе знесці, а мы ідзем далей і бачым, што малюнкі Предка сустракаюцца на вуліцах усё часцей. Не толькі птушкі і прыгожыя дзявочыя твары, да якіх усе так прызвычаіліся ў Брэсце.

У глухім кутку нейкага парку, на схіле парослага травой і дрэвамі рову, мінакоў чакае сапраўдны няжданчык. Трудна сказаць, на чым Максім размясціў аблічча аднаго са сваіх персанажаў, але выглядае ён сапраўды эпічна і дасціпна ўпісаным у прастору.

«Гэта малодшы сын дзядулі, якога мы хутка пабачым», – Максім загадкавы, як і ягоныя працы.

Таму пытанні тут папросту недарэчныя.

Да «дзеда» УРА ўжо не даходзіць, бо мае ісці яшчэ кудысьці. А той самы «дзядуля» – пакуль што апошняя і, бадай што, найбольш маштабная з усіх твораў Предка. Цэлую сцяну склада ў цэнтры горада пад размалёўку мастаку аддала прыватная фірма. Аплаціла ўсе матэрыялы і ўвогуле ўхваліла ідэю.

Чагосьці падобнага ўдалося Максіму дасягнуць і ў жылых раёнах Віцебска. Па дамоўленасці з камунальнікамі пустуючыя сцены Предок таксама засяліў сваімі героямі. Стрыт-арцер тлумачыць, што выбар персанажаў – справа густу. «Цікаўлюся славянскім мінулым», – коратка гаворыць ён. Жыхары віцебскіх «спальнікаў», відаць, і дасюль спрачаюцца аб яго дарэчнасці сярод шэрых каробак, але маляванне ім падабаецца. Яны нават самі просяць аб дапамозе.

Максім ніколі не адмаўляецца ад працы, калі з’яўляецца такая магчымасць. Не заўсёды малюнкі спансуюць самі мясцовыя, грошы на фарбы, пэндзлі і валікі ён не лічыць, бо сёння для Предка галоўнае – маляваць.

– Я атрымліваю асалоду ад кожнага моманту. Вучыцца засталося год, а што будзе далей – нават не хачу думаць. Буду жыць там, дзе ёсць шмат свабодных сцен. І калі яны будуць у розных гарадах, я не супраць.

… Цемра канчаткова паглынае гарадскія шматпавярховікі, і разглядаць малюнкі на сценах, не тое каб іх здымаць, стаецца немагчыма. На бліжэйшым скрыжаванні развітваемся з Максімам і разыходзімся ў розныя бакі. Нам – у цэнтр, на цягнік. Яму – ва ўніверсітэцкі інтэрнат.

«Супакой вам», – кажа Максім.

Супакой – вось тое слова, якое апісвае ўсяго Предка. Дый сапраўды, што можа несці сваімі малюнкамі чалавек, які нават забытую кімсьці на прыпынку бутэльку кваса ўспрымае як падарунак Сусвету?..

litary.net
Тэкст: Арцём КІР’ЯНАЎ
Фота: Дзмітрый БОСАК