Пісьменніца і перакладчыца Ганна Комар піша другі ліст да мамы з Лондана. У гэтым лісце Ганна дзеліцца думкамі пра свой шлях асэнсавання і прыняцця — горада — вялікага і чужога, права на тугу па доме і блізкіх і, безумоўна, сябе і свайго стану. Гэты шлях, які ў той ці іншай ступені праходзяць цяпер беларусы ў розных краінах свету, заняў у Ганны тры гады.
Ганна Комар
Прывітанне, мамка,
Як ты? Хочацца працягнуць: «...без мяне там...» У беларускай спявачкі па імені Palina ёсць песня, яна шмат каму адгукалася і раней, а цяпер асабліва... «Як ты без мяне там? Як я без цябе тут? Пачуццём чалавека цягне сэрца ў родны кут...» Такія радкі.
Учора мяне зноў запыталі, як мне жывецца ў Лондане. Я адказала: «London has been very kind to me and has been taking a good care of me». Перакладаецца гэта так: «Лондан да мяне дужа лагодны, ён добра пра мяне клапоціцца». Мой традыцыйны адказ на гэтае пытанне. Ёсць такі прыметнік у ангельскай мове — «generic» (вымаўляецца «джэнэрык»), азначае «нешта стандартнае, па шаблоне». У мяне ёсць свой джэнэрык адказ на пытанне, як мне жывецца ў Лондане.
Не магу шчыра сказаць, што люблю Лондан, але цалкам шчыра і з радасцю прызнаю, што ўдзячная яму. Я паважаю і цаню ягоны клопат, бо калі хтосьці пра цябе клапоціцца, асабліва ў нашых варунках, то гэта раскоша і прывілей. Тым больш цэлы вялізны горад, заняты дзевяццю мільёнамі жыццяў і, напэўна, мільярдамі справаў і думак. У маёй удзячнасці няма сляпога захаплення, але ёсць пяшчота. Нашыя стасункі — па разліку, і, як гэта здараецца ва ўдалых выпадках, там, дзе адпачатку няма любові, у працэсе развіваюцца ўзаемная павага і цеплыня.
Цаніць ягоны клопат дапамагае і тое, што я ведаю, як бывае па-іншаму тут: пра гэта ўвесь час нагадваюць людзі, што жывуць на вуліцах...
Намёт чалавека, які жыве на вуліцы, пад дарагой мэблевай крамай, якая называецца Stressless — «Без стрэсу»
Я жыву ў Лондане з адкрытым сэрцам. Трымаю яго адкрытым для святла, якое можа напаткаць неспадзявана — варта толькі ўзняць вочы ад долу, вынырнуць са сваіх думак — і яно тут, раскошнае, чакае, пакуль я ўбачу яго, усміхнуся, запаволю хаду. Можа быць, нават спынюся. Усё знікае ў гэты момант: і турботы пра паўсядзённае, і трывога пра будучыню, і боль ад мінулага. Туга і невядомасць. Ёсць толькі я і гэтае святло, гэты шчаслівы момант абсалютнай прысутнасці, безумоўнай прыгажосці. Задарма. І гэта — шчодры падарунак ад такога дарагога, у прамым сэнсе слова, горада...
Лондан умее быць шчодрым. Не толькі на святло, але і на людзей, і на магчымасці.
«Як ты там, зусім адна, мая дачушка?» — запытвала ты мяне шчымліва ў мой першы год лонданскага жыцця. А я нібыта і не адна... Мяне адразу прынялі, агарнулі клопатам і падтрымкай — у шматмільённым горадзе, дзе так лёгка аказацца самотнай, ізаляванай. Аднак я таму і выбрала Лондан, што тут былі людзі, з якімі я магла пабудаваць сувязі: Джон — рэдактар маёй першай двухмоўнай кніжкі, беларуская супольнасць, пісьменніцкая супольнасць...
Я настолькі не адна ў Лондане, што нават адзначыла свой трыццаць пяты дзень народзінаў у коле сяброў. Дзень народзінаў, які для мяне не свята, пра які ў мяне няма радасных успамінаў з дзяцінства. Памятаю толькі адзін дзень народзінаў. Вы з Дз. спяклі для мяне пясочны пірог, мы прыйшлі з нейкай школьнай імпрэзы, былі задаволеныя і радасныя. І тата прыйшоў — з нейкай сваёй «імпрэзы» — п’яны і агрэсіўны. Як звычайна. Гэта ўсё, што падкідвае мне памяць.
Аднак я сабралася з сіламі і запрасіла сяброў, мы святкавалі ў Джона, таму што ў яго ўласны дом з гасцёўняй і камінам. Было лёгка, цёпла, душэўна і зусім не страшна. Я пасля яшчэ думала: навошта рабіла са святкавання драму ўсе гэтыя гады? У пэўны момант проста забылася, што я запрасіла гэтых людзей, а не мы проста сабраліся разам.
І ўсё ж калі адна — азначае далёка ад матулі, сястры і пляменніц, ад жанчын нашай сям’і, то так, вы там разам, а я тут — адна. Я далёка. Але бліжэй, чым калі-небудзь... Пра гэта я напішу табе іншым разам.
Што да магчымасцяў, дык Лондан — горад-магніт, куды прыцягваюцца музычныя гурты і тэатральныя калектывы, пабачыць якіх дома здаваліся недасяжнай марай. Кнігі, якія можна пазычыць у бібліятэцы, купіць патрыманыя ці новыя, знайсці ў дабрачынных крамах, прачытаць. Якія ў Беларусі былі недасяжныя. Людзі з падобнымі поглядамі: хоць іх у Беларусі я сустракала багата. Столькі магчымасцяў раскрыцца: як паэтка, акторка, сяброўка, актывістка, жанчына, чалавек... Як дачка — няхай і далёкая.
Магчымасцяў навучыцца, перавучыцца, забыцца на тое, што ведала раней і вывучыць усё з нуля, па-іншаму. Часам гэта непазбежна — інакш тут не выжыць. Магчымасцяў адпусціць мінулае ці пачаць жыццё наноў, загаіць раны, трансфармавацца, пасталець, папрыгажэць. Магчымасцяў ісці, бегчы, крочыць, ехаць, узбірацца ўгару і спускацца долу. Ляцець, лётаць. Грукацца ва ўсе дзверы і дагрукацца ў патрэбныя.
Але іншых магчымасцяў тут таксама багата: адчуваць сябе непатрэбнай, не да месца, немясцовай, ніякаватай, недарэчнай, неперспектыўнай. Нікім. Няздольнай жыць у сэрцы капіталізму. Калі ў капіталізму ёсць сэрца... У імперыі дакладна ёсць — імя яму Лондан. І ўсё ж я штодня абвяргаю ўпэўненасць некаторых у тым, што неабходна стаць вінцікам гэтай сістэмы, каб жыць у Лондане, каб мець доступ да гэтага святла.
Ганна Комар. Фота: The London Library
А як ты там адна, мая мамка? Далёка ад мяне. Са сваёй трывогай і стомленасцю, якія запоўнілі кожную клетачку твайго цела. З немагчымасцю жыць па-іншаму. Без магчымасці абняць мяне, прывітаць дома, прыгатаваць штосьці адмысловае, разгледзець адзенне і фрызуру, пакрытыкаваць, а пасля, як я псіхану, лашчыцца і забіраць назад непатрэбны негатыў.
Мне тут добра, мамка. Але цягне сэрца ў родны кут...
Шукала на днях нешта ў сваіх дакументах і знайшла верш, які напісала ў кастрычніку 2022-га, праз год жыцця ў Лондане.
Я хаваю ў кішэню Лондан,
нібыта я яго скрала,
як манетку з далоні бяздомнага
чалавека.
Кішэня не мае маланкі,
гузіка альбо кнопкі,
я баюся яго згубіць, я
баюся яго
згубіць
я
баюся цябе згубіць
і таму так моцна сціскаю
і хаваю цябе ад ветру,
пяшчота.
Але ці пра Лондан гэты верш?
Некалькі месяцаў таму, калі глядзела ў сваім улюбёным кінатэатры дакументальнага кіно Берта Докхаўс фільм пра нас, мяне так прабіла.
Няма сэнсу больш хаваць ад сябе, як моцна я сумую па доме. Няма сіл хаваць гэта ад сябе. І дзіва, як я гэта прыняла, дык нібыта паспакайнела, і ўва мне нібыта любові дадалося... Цеплыні, пяшчоты. Заўважаю змену нават па тым, як я размаўляю з табой, якімі словамі, якім голасам. З якой глыбіні. Якую адчуваю сувязь.
Я сумую па доме. Адмаўляла сабе ў гэтым праве, бо не магу выправіць сітуацыю, змяніць. Думала, што прыняць тугу — значыць, страціць сілу... А ў выніку яе набыла. Трох гадоў аказалася дастаткова, каб завяршыць цыкл, прайсці ўсе стадыі да прыняцця — і рухацца наперад з новай энергіяй. Адчуваючы падтрымку роднай зямлі, роду і мовы.
Дасылаю табе апошняе летняе цяпло са свайго пакоя з відам на Сіці.
Від з акна і Сіці
Сіці — гэта такі раён Лондана, гістарычны цэнтр, у якім старыя будынкі (адбудаваныя ці пабудаваныя наноў пасля Вялікага пажару 1666 года, што знішчыў 80 адсоткаў забудовы), канкуруюць за прастору з новымі — дзецьмі шкла і бетону. І мы — новыя людзі, гэтаксама спрабуем знайсці для сябе месца сярод ладу жыцця, які існаваў тут стагоддзямі і ў які мы так часта не ўпісваемся.
Цалую,
Твая дачушка
Budzma.org
Чытайце яшчэ: «Знайсці ўнутры сябе шчаслівае, бяспечнае месца». Лонданскія лісты да мамы
