23 сакавіка грамадская культурніцкая кампанія “Будзьма беларусамі!” і Цэнтр даследавання грамадскага кіравання “СІМПА” правялі Кірмаш праектаў у Баранавічах. Ад актыўных жыхароў Брэсцкай вобласці мы атрымалі шэсць прэзентацый, якія можна аб’яднаць у тры тэмы: краязнаўства, асвета і адпачынак, інфраструктура для сям’і. Прафесійныя рэкамендацыі і зваротную сувязь удзельнікам дапамагала даваць сузаснавальніца праваабарончай установы “Human Constanta”, юрыстка Ганна Бараноўская.
Першы праект нарадзіўся ў Брэсце, а прадстаўляла яго баранавіцкая архітэктарка Любоў. Ідэя анлайн-мапы архітэктуры “Брэсцкі канструктывізм” з’явілася ў агенцтве рэгіянальнага развіцця “Дзедзіч”.
30-я гады ХХ стагоддзя пакінулі ў Брэсце цікавую архітэктурную спадчыну ў стылі канструктывізму, якую сёння можна пабачыць на вуліцы Леванеўскага. Жылыя дамы там зберагліся фактычна ў першасным выглядзе.
Аўтары праекта хочуць прыцягнуць увагу да захавання спадчыны праз яе актуалізацыю: анлайн-мапу архітэктуры 30-х гадоў. Разам з картай маюць з’явіцца яшчэ налепкі і розны тэматычны “мерч”, артыкулы ў газеце “Брэсцкі кур’ер” і часопісе “Бінокль”, тэст “Які ты брэсцкі дом”, экспертная культуралагічная даведка пра каштоўнасць дамоў.
Анлайн-мапа архітэктуры “Брэсцкі канструктывізм”
У каманды праекта ёсць тэхнічная база, праграміст, спіс дамоў, патрэбныя дызайнер, фатограф, друк налепак і постараў, аплата экспертнай даведкі і паслугаў архіву.
Экспертка Ганна Бараноўская кажа, што бачыла падобны праект у Гомелі, дзе актывісты імкнуцца захаваць драўляную архітэктуру.
– Я вам прапанавала б абавязкова дадаць англійскую і польскую мовы, што можна зрабіць з дапамогай валанцёраў. Яшчэ варта падумаць пра квэсты і гарадскія гульні. У Мінску запусцілі аўдыё ў 100-м аўтобусным маршруце, якое расказвае пра будынкі па дарозе аўтобуса, – кажа Ганна.
Яшчэ адзін “краязнаўчы” праект таксама прыйшоў з Брэста. Яго аўтар, Максім Хлябец, вядоўца курсаў “Мова Нанова”, назваў ідэю “1000-гадовая гісторыя Берасця”, аднак прыехаць на прэзентацыю не змог і даверыў яе каардынатару кампаніі “Будзьма беларусамі!” Змітру Назараву. Ідэя геніяльна простая: зрабіць гісторыю горада папулярнай праз YouTube і падкасты на SoundCloud. Такі праект таксама быў у Гомелі, дзе краязнаўцы ў забаўляльнай форме расказвалі гарадскія легенды, жарты і гісторыі. У аўтараў “1000-гадовай гісторыі Берасця” ёсць усё, акрамя рэсурсаў на рэалізацыю: аплата аператара, кіраўніка праекта, працы гісторыкаў.
1000-гадовая гісторыя Берасця
Зміцер Назараў
Па-ранейшаму папулярнай сярод удзельнікаў нашых Кірмашоў праектаў застаецца тэма, якую можна акрэсліць як асвета і адпачынак. У Баранавічах былі дзве прапановы сумясціць прыемнае з карысным. Першая – ад актыўнай мясцовай жыхаркі, вядоўцы курсаў “Мова Нанова” Юліі Траццяк. Яна працуе лабарантам ва ўніверсітэце, шмат часу праводзіць з моладдзю і прыдумала зрабіць для летнік у вёсцы Русіно Баранавіцкага раёна, дзе знаходзіцца сядзіба Таварыства беларускай мовы.
– За чатыры гады праекта “Мова Нанова” я ўбачыла, што нашы студэнты аднабакова ўяўляюць традыцыйную культуру Беларусі, а ў нас, між іншым, была шляхта, – абгрунтавала сваю прапанову Юлія.
Відавочна, ідэя патрабуе шліфоўкі, бо змястоўнае напаўненне летніка пакуль што выглядае вельмі страката: лекцыі ад эколага, краязнаўцы, бізнесоўцы, спевака, пісьменніка, навукоўца, а з залы параілі яшчэ і трэнінг па ароматэрапіі.
Краязнаўчы летнік для студэнтаў
– Лёгкая жывая ідэя, якой, безумоўна, неабходны тэматызм. Трэба вельмі добра разумець, што вы хочаце: папрацаваць на каштоўнасным узроўні альбо наладзіць групавую работу. Калі гэта проста адпачынак, тады варта спяваць і танцаваць толькі што-небудзь народнае, – каментуе экспертка Ганна Бараноўская.
Яшчэ адзін праект быў вельмі падобны па канцэпцыі і называўся “Тэрыторыя роднай мовы”. Яго аўтары – сям’я Аляксей і Алена Вісілінкі – адштурхнуліся ад праблемы роднай мовы і прапанавалі сабраць кола аднадумцаў – фанатаў беларушчыны у сваёй вёсцы Мікулічы, што за 5 кіламетраў ад Свіслачы.
– Намётавы гарадок, ровары, назіранне за прыродай, пахадзіць па траве басанож, – апісвае канцэпцыю Аляксей.
– Я ведаю сем’і, якія з радасцю прыязджалі б саджаць цыбулю. Гэта былі б добрыя рэлакс-туры, – кажа вядомая ў Баранавічах актыўная гараджанка Яўгенія Крымская.
Тэрыторыя роднай мовы!
Ганна Бараноўская таксама кажа пра перспектыўнасць ідэі, але ёсць адно “але”:
– Цалкам рэальная ідэя, толькі ў ХХІ стагоддзі мае быць маркетынгавы складнік: “Ноч на сенавале”, “Клубніцы без пестыцыдаў” – штосьці такое, па чым вас будуць ведаць і што будзе вылучаць вас сярод іншых, – раіць экспертка.
Відавочна, аднаго складніка “родная мова” для праекта малавата. У зале чуваць яшчэ адзін трапны каментар на карысць ідэі Аляксея і Алены:
– Мы з мужам і дзіцем збіраемся паехаць на роварах абследаваць маршруты вакол Баранавічаў, а пасля хацелі б, каб трасамі маглі карыстацца іншыя падарожнікі на роварах, – расказала архітэктарка Любоў.
Ганна Бараноўская
Тэма бацькоў і дзяцей – вечная, і ў актыўных беларусаў ёсць тысяча ідэй, што рабіць, каб выхаваць дзяцей годнымі і творчымі асобамі.
Кіраўніца мастацкай студыі з Пінска Ірына марыць стварыць у родным горадзе “Цэнтр эстэтычнага развіцця”.
– У нас шмат ініцыятываў, якія неабходна сабраць разам. Ёсць арт-студыя, дзе дзеці, у тым ліку з асаблівасцямі развіцця, займаюцца творчасцю. Часам мы выходзім на двор на ёгу. Я хацела б арганізаваць гэта ўсё, даць назву і зразумець, як можна працаваць на камерцыйнай аснове, – кажа Ірына.
Цэнтр эстэтычнага развіцця
Выступ Ірыны трапіў у яблычак, бо юрыстка Ганна Бараноўская з ходу дала цалкам прафесійную кансультацыю пра магчымыя формы дзейнасці і плюсы-мінусы кожнай з іх.
Прэзентацыя вядомай жыхаркі Яўгеніі Крымскай была самай яскравай і без жартаў драматычнай. Яўгенія пераехала ў Баранавічы з Мінска ў 2014 годзе. Бацькі сказалі: “Ты будзеш сумаваць і праз два тыдні рванеш дамоў”, – аднак яна не толькі не “рванула”, але і паставіла на вушы паўгорада (зразумела, у добрым сэнсе).
Яўгенія арганізавала дзіцяча-бацькоўскія спатканні ў бібліятэцы. Не тое каб да гэтага ў горадзе не было нічога для дзяцей, але жанчына ўзялася за аўдыторыю, з якой сапраўды ніхто не працаваў, – немаўляты і мамы-таты ў дэкрэце.
Цяпер “галоўная мама Баранавіч” разам з памочнікамі працуе над рэканструкцыяй дзіцячай пляцоўкі ў старым парку. Яўгенія свядома шукала месца пад адкрытым небам для сямейных пікнікоў. У старым парку яна знайшла дзіўныя рэшткі цацачнай крэпасці. Каму належыць парк і на балансе якой арганізацыі знаходзіцца пляцоўка, актывістка высвятляла амаль год: столькі заняла камунікацыя з выканаўчымі ўладамі. Аказалася, што дзіцячы гарадок з бутавай кладкі – дыпломная работа студэнтаў-архітэктараў 80-х гадоў, толькі на пляцоўцы былі яшчэ цмокі і мядзведзі. А прымаў гэтую працу… архітэктар Барыс Тумач, бацька Любові, якая прэзентавала праект пра брэсцкі канструктывізм! Аказваецца, гэта сямейная прафесійная дынастыя. Вось так на Кірмашах праектаў гарадскія героі знаходзяць адно аднаго.
Рэканструкцыя дзіцячай пляцоўкі ў старым парку
Яўгенія Крымская
Яўгенія Крымская працягвае, што ў яе ёсць ініцыятыўная група, падтрымка СМІ, актывісты небеспаспяхова камунікуюць з уладамі (нават мэр пытае пра іх на кожным паседжанні), а яшчэ кантакты з Фондам мясцовых супольнасцяў і фінансаванне на 70%. Актывістка паказала фасадны эскіз: на вежах з’явяцца каляровыя дахі, цяпер рыхтуецца праектна-каштарысная дакументацыя. Дзіцячы гарадок мае атрымаць другое жыццё ўжо ў ліпені гэтага года. Дарэчы, ініцыятыўная група перад адкрыццём правядзе прыборку і дэзінфекцыю (апошнія 20 гадоў закінутую пляцоўку гараджане выкарыстоўвалі не зусім па прамым прызначэнні).
Дзякуючы праекту Яўгеніі ў старым парку стане цікава не толькі дзецям, але і дарослым: тэрыторыю добраўпарадкуюць, з’явіцца месца для выгулу сабак. Каб завяршыць пачынанне, засталося знайсці толькі 30% фінансаў, якіх не стае.
Ганна Бараноўская раіць скантактавацца з дзіцячым фондам UNICEF, а калі актывісты вырашаць збіраць грошы праз краўдфандынг, не забыць “падагрэць” кампанію інфармацыйна.
Хрысціна Марчук
Фота: Зарына Кандрацьева
