Чытаньне падобна да моды. І якім бы ні было стаўленьне да моды ў кожнага чалавека, мала хто адмовіцца абмеркаваць новыя тэндэнцыі ці модныя павевы. Ва ўгоду публіцы, з вітрын крам глядзяць яркія вокладкі кніжных навінак, практычна ўсё – замежных аўтараў. Бо наша ўласная, беларуская літаратура для шырокага кола чытачоў застыла ў часе ў канцы 20-га стагоддзя на творах пісьменьнікаў «старой школы».
Аднак сучасная беларуская мастацкая проза працягвае разьвівацца, упэўнена чакаючы свайго чытача. Зборнік маладога беларускага пісьменьніка Кірылы Стаселька «Дзіцячы Манiфест» – як раз адна з такіх цікавых літаратурных навінак у жанры псіхалагічнай і філасофскай прозы. Першы апублікаваны зборнік аўтара ўключае ў сябе шэраг апавяданьняў і фантастычную аповесьць «У пошуках сябе», у якіх пісьменьнік закранае рытарычныя, неадназначныя пытаньні пра сапраўдную мэту самога жыцьця, аб чалавечых адносінах і каранях асобасных праблем, здольных паўплываць на ўсе вышэйпералічанае адразу.
У ходзе аповесьці «У пошуках сябе» малады лекар адправіцца працаваць у прыватную клініку, незвычайныя пацыенты якой, сабраныя з усяго свету, пакутуюць ад асобасных засмучэнняў, якія даўно выйшлі за рамкі душэўнай хваробы і зараз здольныя ператвараць іх у гратэскныя карыкатуры на чалавечае аблічча: хтосьцi літаральна разьдзімаецца ад уласнага Эга, хтосьці шукае абсалютную свабоду не толькі ў вызваленьні ад сувязяў з грамадзтвам і ад свайго мінулага, але і ў вызваленьні галавы – розуму, ад уласнага цела, нехта чарнее з-за сваёй расавай нянавісьці, а хтосьці раптам вырашае і зусім прадаць самога сябе па частках.
Аўтар разглядае зьмены ў асобе сваіх герояў, пладоў сваёй эпохі, разам з чытачом, але не дае ім ніякай ацэнкі. Адмаўляючыся ад пустога маралізатарства, пісьменьнік прапануе чытачу самому прыйсьці да блізкай яму інтэрпрэтацыі, знайсьці свой сэнс, свой водгук у адказ на тое ці іншае пытаньне або псіхалагічную праблему, спароджаныя рытмам і рэаліямі жыцьця сучаснага чалавека.
Магчыма, аўтар усё ж выдае сябе ў тэксьце, паказваючы адкрытую непрыязнасьць сваіх герояў да канфармізму, гатоўнасьці падпарадкавацца націску натоўпу і страціць індывідуальнасьць. Пэрсанажы апавяданьняў паступова разумеюць, што ўсё сваё жыцьцё стараюцца бясконца эканоміць сілы, адмаўляцца ад пазнаньня свету і ад сваёй асобы дзеля жыцьця ў зберагалым рэжыме без прычыны. Бо па-сапраўднаму востра адчуваюць жыцьцё як працэс толькі дзеці і тыя, хто i сам знаходзіцца на парозе сьмерці.
Адсюль і «Дзіцячы Манiфест» – жартаўлівы дзіцячы маніфест з заклікам вызваліцца ад назойлівай апекі і правілаў дарослых дзеля свабоды рабіць усё, што захочацца (зразумела, у рамках дзіцячай фантазіі). Так і самім дарослым хочацца часам скінуць з сябе лямку штодзённасьці і перастаць калечыць уласную асобу дзеля падтрыманьня сацыяльна-чаканай мадэлі прымальных, зручных паводзінаў.
Свабода стала лейтматывам усяго зборніка: тут і вызваленьне ад путаў канфармізму, ад прымітыўнага, бытавога эгаізму, ад спажывецтва і цалкам літаральнага рабства перад гаджэтамі і абсурднымі, але моднымі назвамі звыклых прадметаў. Героі зборніка шукаюць выйсьце з сучасных, знаёмых кожнаму праблем, аднак душэўныя пошукі праходзяць у характэрных менавіта дня беларусаў, рэаліях, ад чаго пэрсанажы апавяданьняў здаюцца не проста літаратурнымі вобразамі, але блізкімі людзьмі, нашымі суседзямі і сябрамі, тымі, з кім мы бачымся кожны дзень, рысы характару якіх знаходзім і ў саміх сабе.
Ня прывязваючы сваю творчасьць строга да месца дзеяньня, у Кірыла Стаселька, тым не менш, атрымоўваецца стварыць цэлы шэраг яркіх вобразаў сучаснага беларуса, чалавека, які жыве на мяжы культур і тысячагоддзяў, які спрабуе знайсьці шлях да сапраўднай, свабоднай ад кайданоў грамадства, жыцьця і каб ведаць сваю сутнасьць па-за рамкамі рэлігіі, выхаваньня або навязаных прынцыпаў. Зборнік «Дзіцячы Манiфест» – вельмі цікавая, сьвежая і шматспадзеўная навінка беларускай філасофскай і псіхалагічнай прозы, годная ўвагі аматараў сучаснай літаратуры як у Беларусі, так і за яе межамі.
Аляксандра Гарунова
