Вядомая беларуская кампазітарка Вольга Падгайская выкладае фартэпіяна ў польскай музычнай школе і піша оперы для «псіхалагічнага выжывання». DW паразмаўляла з ёй пра жыццё пасля пераезду.
Вольга Падгайская ўзнаўляецца пасля гадавой працы над операй «Дзікае паляванне караля Стаха», прэм’ера якой адбылася ў лонданскім тэатры «Барбікан». Пасля пераезду ў Польшчу ў 2021 годзе кампазітарка, як і ў Беларусі, выкладае ў музычнай школе, грае арганныя канцэрты ў касцёле ды, галоўнае, піша музыку. Але ўсё гэта — інакш, чым дома. Што змянілася па-за Беларуссю і пра што ейная музыка, Вольга расказала ў інтэрв’ю DW.
Паміж Беларуссю і Польшчай вялікая розніца
DW: З’ехаўшы за мяжу, ты з краіны, дзе адсутнічае індустрыя акадэмічнай музыкі, трапіла ў краіну, дзе яна развітая. Ці з’явілася ў цябе больш магчымасцяў?
Вольга Падгайская: У Беларусі я была ледзь не адзінай кампазітаркай-арганісткай на ўсю краіну, мела нейкую папулярнасць, а тут я госць і ў кансерваторыі ведаю толькі аднаго чалавека. Праекты, у якіх я ўдзельнічаю, робяцца беларусамі.
Затое ў адрозненне ад Беларусі тут ледзь не ў кожным доме праходзяць музычныя фестывалі. Менск так блізка, а розніца такая вялікая. Тут нашмат цікавей, і гэта важна для развіцця. Я думала пайсці павучыцца: калі ёсць апякун-настаўнік, ён дапамагае і падказвае. Нават сваю працу ў польскай музычнай школе я знайшла дзякуючы рэкамендацыі таго адзінага кампазітара, якога ведаю ў Варшаўскай кансерваторыі.
Вольга Падгайская. Фота: KANAPLEV+LEIDIK
— Ты выкладала ў музычнай школе і ў Менску. У чым розніца?
— Там я выкладала пераважна сальфеджыа, а тут фартэпіяна ў прыватнай школе. Ні сальфеджыа, ні «Музычнай літаратуры» тут няма, я проста мушу зрабіць так, каб вучань быў шчаслівы. Усё роўна як, хоць на галаве стой, галоўнае, каб чалавеку было цікава, каб ён не кінуў школу. Да мяне дарослыя жанчыны прыходзяць — яны хочуць проста на гадзіну адарвацца ад сям’і, памузіцыраваць і атрымаць задавальненне. Адна вучаніца мне сказала, што для яе мае ўрокі як СПА: яна прыходзіць, мы з ёй размаўляем, яна мне расказвае пра мужа, я ёй расказваю пра свайго, мы граем — яна шчаслівая і я шчаслівая таксама.
— А для цябе гэта СПА?
— Праца як праца, тым больш мне яшчэ пашанцавала, я магла трапіць у горшую сітуацыю і працаваць не па прафесіі. У мяне дзве школы — адна польская, а другая Беларуская школа мастацтваў, якую адкрыла Галя Казіміроўская (мастацкая кіраўніца «Вольнага хору». — Рэд.). А ў вольны час я, напрыклад, пішу музыку да спектакля Юры Дзівакова або раблю музычны праект з Віталём Алексяёнкам, або вось опера была. Гэта выратаванне, спосаб псіхалагічнага выжывання.
Як прайшла прэм’ера беларускай оперы ў Лондане
— А як ты сумяшчала працу з напісаннем оперы (оперу «Дзікае паляванне караля Стаха» паставілі ў Лондане Мікалай Халезін і Наталля Каляда з Беларускага свабоднага тэатра, у камандзе былі беларускія і ўкраінскія акторы — Рэд.)?
— Я працую два дні ў тыдзень. У мяне быў такі выпадак: я патэлефанавала дырэктару сваёй польскай школы і спытала, ці магу прыйсці раней на працу, каб папісаць оперу. А ў яго вельмі прыгожая зала з раялем, вялізнымі вокнамі і выхадам у двор, дзе куча дрэваў. Ён пагадзіўся, і мы дамовіліся, што а 14:15 я вызвалю залу для занятку. Гляджу — ужо 14:30, а яго ўсё няма. Выходжу з класа — настаўнікі ціхенька ходзяць і так жа размаўляюць. Я пытаюся: «А што такое?» Мне кажуць: «Прыйшоў дырэктар, сказаў: «Ціха, Воля піша оперу, узяў вучня і пайшоў у іншы клас». Вось гэта стаўленне.
— Як гэта, калі прэм’ера тваёй оперы адбываецца ў Лондане?
— Я цэлы год пісала оперу і псіхалагічна сябе падрыхтавала. Шок быў толькі ў пачатку ад таго, што мне прапанавалі яе напісаць, што з усіх кампазітараў Мікалай Халезін і Наталля Каляда выбралі мяне. Так, я здзіўлялася і захаплялася, але ў Лондане была настолькі засяроджаная на працы, што не дапускала эмоцый і практычна нічога вакол не заўважала. Да таго ж я прымала «Фенібут» (прэпарат з заспакаяльным дзеяннем. — Рэд.), каб пазбавіцца трывогі і страху, бо страх паралізуе мозг, а трэба засяродзіцца і працаваць па дзесяць гадзінаў у суткі. Толькі на апошні прэм’ерны паказ я вырашыла не піць «Фенібуту», бо ад мяне ўжо нічога не залежыць, і проста адпусціць і быць эмацыйнай. Тады я і плакала, і смяялася, і было вельмі шкада, што ўсё гэта заканчваецца.
— Ты задаволеная тым, што атрымалася?
— Для мяне галоўнае, каб падабалася дырыжору і выканаўцам, а ўсе гралі і спявалі з задавальненнем. Калі на рэпетыцыях на трагічнай музыцы палова каманды плача, значыць, спрацавала. Гэта найлепшы водгук на маю працу. Сюжэт «Дзікага палявання» вельмі падобны на наш свет, украінскія вакалісты пабачылі ў ім сваю гісторыю, беларускія — сваю, і ўсе гэтыя пачуцці я адчуваю тут і цяпер.
— А што гэта за пачуцці?
— Што свет хворы, пастаянна здараюцца нейкія сюрпрызы, не ведаеш, у якой кропцы зямлі што «выкіне». Ты прызвычайваешся да таго, што нешта жахлівае зараз зноў здарыцца, і ўвесь час знаходзішся ў страху.
— То бок лейтматыў тваёй музыкі — страх?
— Страх і любоў, якая ратуе ў канцы.
Было страшна падысці да аргана
— Ты даеш канцэрты ў касцёле Святога Аляксандра ў Варшаве. Як ты знайшла гэтую пляцоўку?
— Пасля пераезду я паўтара года ўвогуле не магла заходзіць у касцёлы: было цяжка слухаць арган, бо я разумела, што даць канцэрт у касцёле ў Варшаве складана, тут вельмі шмат арганістаў, таму толькі праз нейкія свае шляхі. А аднойчы Арцём Лук’яненка з NaviBand пазнаёміў нас з ксяндзом Вячаславам Барком — мы прапанавалі граць канцэрты, ён параіўся з іншымі ксяндзамі, і нам дазволілі.
— Сумавала па аргане?
— Калі мы прыйшлі ў гэты касцёл упершыню, я не магла падысці да аргана, мне было вельмі страшна. Націснула клавішу, потым яшчэ адну — я не верыла сваім вачам і рукам.
— Ты неяк у «Фэйсбуку» напісала просьбу не выкарыстоўваць тваю музыку без дазволу. Увогуле ў беларускім коле часта даводзіцца працаваць без аплаты?
Фота: KANAPLEV+LEIDIK
— Звычайна папярэджваюць, што заплоцяць мала, але плоцяць. Агулам жа беларусы прызвычаіліся граць бясплатна, нас так выхоўвалі: ты мусіш сказаць дзякуй, што цябе граюць, тым больш дзяўчыну, тым больш маладую. Але для кампазітара гэта важны досвед, калі аркестр грае твой твор — ты бачыш, што кампазіцыйна не спрацавала, а што спрацавала вельмі добра. Музыканты нешта раяць, і ў цябе цэлы аркестр сяброў.
— А ці можна сёння добрую акадэмічную музыку пачуць у Беларусі?
— Там у асноўным граюць расейскіх кампазітараў, прыязджаюць расейскія музыканты, столькі Расеі стала, што страшна. Я бачу ў «Фэйсбуку» толькі «расейскі», «расейскі», «расейскі». Хаця хто паедзе цяпер у Беларусь з Еўропы?
— Ты ў гэтым моманце жыцця бачыш перспектыву для сябе?
— Я стараюся пра гэта не думаць, каб не звар’яцець. Трэба прыняць, што цяпер ты паміж двума дзвярыма: не тужыць па мінулым і прыняць, што ў цябе, можа быць, няма будучыні. Трэба выжыць, пачакаць, не страціць сяброў і быць гатовым да ўсяго. Але настройвацца на дрэннае — гэта мяне пагубіць, таму я займаюся сабой. Пасля оперы я, шчыра кажучы, спустошаная. Я столькі з сябе выняла і ў яе ўклала, што трэба трошку набрацца сіл і натхнення. Таму сёння ў мяне басейн, заўтра ангельская, школа — усё.
