Пісьменніца Ганна Комар, якая цяпер жыве ў Лондане, піша лісты да сваёй матулі, распавядаючы ёй пра побыт у брытанскай сталіцы і прыгадваючы моманты з мінулага жыцця — часам цёплыя і ўтульныя, часам балючыя і шчымлівыя.
Ганна Комар
Ліст першы
Прывітанне, мамка,
Сёння нядзеля, і ты, напэўна, напякла блінцоў, пасмажыла мяса з салам ды яйка, хутка паснедала і пабегла па справах, пакінуўшы рэшту блінцоў для таты і яго ўлюбёных двайных сняданкаў. Ці любіць ён яшчэ снедаць двойчы па выходных?.. Я так даўно не размаўляла з ім, што і не ведаю. А гэтыя двайныя сняданкі — успамін з мінулага жыцця, дзе я трымалася яшчэ за наш з ім кантакт. Таму што была блізка, наведвала вас час ад часу і непазбежна мусіла з ім размаўляць. Вымушаная эміграцыя пазбавіла мяне гэтай неабходнасці... Як і радасці прыязджаць дадому ды рэдкай раскошы, калі хтосьці гатуе для мяне...
Ніколі не думала, што буду пісаць пра ежу... Раней не разумела людзей, якія ў падарожжах так любяць каштаваць мясцовую кухню, ці чаму так шмат кебабных у Берліне... Пакуль не стала эмігранткай. Пакуль не знайшла ў Лондане літоўскую краму, не купіла селядцоў і не адчула сябе як дома дзякуючы гэтаму маленькаму пластыкаваму кантэйнеру, напоўненаму кавалачкамі салёнай рыбы ў алеі... У літоўскай краме на Фінсбары Парк (называецца яна прыветна, Labas) я таксама знайшла згушчонку, торт медавік, салат з марской капустай, копчаную камбалу (такую прадавалі ў «Акіяне» на Казлова ў Мінску), моркву па-карэйску, сушкі і зефіркі. А нядаўна яшчэ піражкі з капустай. Смак у гэтых прадуктаў абсалютна беларускі.
Я даволі доўга не ўмела гатаваць, бо ты рабіла гэта для мяне, пакуль я жыла дома, ды і пасля, калі я з’ехала ў Мінск вучыцца, ты нагружала мне з сабою торбы гатовай ежы, якую можна было замарозіць і паціху размарожваць. Першымі я навучылася гатаваць супы, якімі нават карміла свайго хлопца. Цяпер бы не рызыкнула. Але цяпер у мяне і супы іншыя: не з макаронай і бульбай, на ялавічнай костачцы, а з фасоляй, кучаравай капустай і памідорам, пасыпаныя пармезанам. Ці чырвоная сачавіца з сялерай... Ніякага мяса. Ніякай макароны ў супе.
Тут іншыя прадукты, іншыя спецыі, адрозныя ад нашых смакі і густы. Індыйскія кары і дал, тайскія ці карэйскія пад тай і том ям, чорны чай з малаком... Шырокі выбар расліннага мяса, недарагія грыбы, гародніна, якая дома здавалася мне экзотыкай — напрыклад, баклажан. Адзін баклажан каштуе 70 пенсаў (каля двух беларускіх рублёў), я гатую яго з памідоркамі чэры і базілікам як поліўку для спагеці, атрымліваецца нядорага і пажыўна. А можа быць, справа ў тым, што я адна, і што б я ні гатавала на сябе адну, атрымліваецца бюджэтна...
Я знайшла тут для сябе аналаг нашых «Суседзяў» — Sainsbury’s — і звычайна закупаю прадукты там. Напэўна, можна было б параўнаць яго і з «Гіпа» — у іх таксама аранжавы брэндавы колер. Ёсць яшчэ Lidl і Aldi, па коштах і вайбе бліжэй да «Еўраопту». Вышэй па статусе і суме, якую пакідаеш на касе за просты набор прадуктаў, — Marks & Spenсer i Waitrose. Першая гаспадыня, у якой я здымала жытло, брытанка, закупаецца ў «Уэйтроўз», а тая, у якой жыву цяпер, — у «Маркс і Спэнсар». Там, дарэчы, прадаецца смачны хлеб на содзе на ірландскі лад, якога я больш нідзе не знайшла. З часоў кавіда тут усе перайшлі на так званы sourdough bread — хлеб на заквасцы, і гэтую любоў я не разумею. Аднойчы мне дужа моцна захацелася соку — морквавага з гарбузовым. Аббегаўшы ўвесь раён, я нічога такога не знайшла... Давялося браць морквавы з апельсінам ды імберцам. Не тое. Не тое, што прадавалася ў «Суседзях» вялікімі трохлітровымі слоікамі.
Звычайна я гатую для сябе, у мяне траўма гатавання для іншых... Я табе пра гэта звычайна не распавядаю. Спачатку сумеснае жыццё (а пасля і шлюб) з С. Я прыдумляла меню, купляла прадукты, гатавала і прыбірала пасля... Аднойчы я зразумела, што так больш не магу. Калі сышла ад яго, то ў мяне надоўга адбіла ахвоту гатаваць і выгатоўваць... А пасля, памятаеш, я год валанцёрыла ў Ірландыі, была сацыяльным работнікам, дапамагала дарослым людзям з інваліднасцю падтрымліваць жыццё і побыт? Мы жылі ў так званым life-sharing community: як вялікая сям’я, толькі я была адказная за іншых людзей 24 гадзіны на суткі пяць з паловай дзён на тыдзень. Хаця ты ж матуля, цябе гэтым не здзівіць.
Дык вось мы гатавалі самі для сябе, але «для сябе» звычайна азначала як мінімум для пяці-шасці чалавек. Часам для васьмі ці дзесяці... Я ніколі не магла паесці адна. І проста паесці — не даглядаючы пры гэтым за іншымі, не несучы за іх адказнасць.
Аднойчы я прыгатавала вячэру — гэта была грэчка з рыбай — пайшла ў свой пакой і не выйшла да наступнай раніцы, праплакаўшы некалькі гадзін у гістэрыцы. Паламалася.
Ведаеш, нешта здарылася нядаўна. Я пачала гатаваць беларускую ежу для сяброў: сырнікі, блінцы... Быў яшчэ яблыкавы пірог і пірог несалодкі. А, і дранікі аднойчы. Мая самая блізкая сяброўка Су — з Паўднёвай Карэі. Мы пазнаёміліся тады ў Ірландыі, і яна бачыла, як цяжка мне давалася гатаванне ежы. Цяпер яна таксама жыве ў Лондане, і кожнага разу, калі я гатую, яна здзіўляецца. У яе свядомасці я не асацыююся з хатняй гаспадыняй... Я і не ёсць хатняй гаспадыняй... Але я вельмі сумую па доме, і мне стала жыццёва неабходна дзяліцца сваёй беларускай ежай з людзьмі, якія сталі маёй абранай сям’ёй тут.
Су дужа ўпадабала сырнікі — адзінае, што для яе яны працуюць як дэсерт, а не асноўная страва, але я не пераймаюся праз гэта. Пару тыдняў таму здарылася дзіўнае, і я запрасіла Су на блінцы са сметанковым маслам... Мне так захацелася падзяліцца тым, як мы ямо іх дома: здымаеш гарачы блінец з патэльні, хуценька кладзеш на яго падрыхтаваны кавалак масла, загортваеш канверцікам, чакаеш пару хвілін, пакуль масла растане, і рукамі ясі... Ну, ты і сама ведаеш. Су вельмі спадабаўся (незвычайны для яе) смак. І тое, з якой радасцю я гатавала гэтыя блінцы. Адзінае, яна выбрала скарыстацца відэльцам і нажом... Не па традыцыі.
Не па традыцыі з майго дзяцінства, што была і застаецца крыніцай рэдкіх шчаслівых успамінаў часу, які мы бавілі разам як сям’я... Памятаеш, як улетку мы прыязджалі да бабулі па суботах, каб дапамагчы з агародам? Заставаліся на ноч і збіраліся ўсе разам за сталом, за блінцамі нядзельнай раніцай. Якое шчасце — ухапіць гарачы блін, кінуць у яго масла і апякаць пальцы, не жадаючы, не маючы цярпення чакаць, пакуль ён астыне, пакуль растане масла...
Псіхатэрапеўтка параіла мне знайсці ўнутры сябе шчаслівае, бяспечнае месца, куды я магла б наведвацца пры патрэбе. Гэтыя раніцы — маё шчаслівае, бяспечнае месца. На трэці год эміграцыі я вяртаюся туды ўсё часцей і нават пачала пераствараць гэтае месца ў фізічнай прасторы. Вечарам да мяне прыходзіць беларуская сяброўка Воля. Я папрасіла яе пафарбаваць мне валасы, а ў падзяку я напяку для яе блінцоў з масліцам. Праўда, гэта будзе не сняданак, а вячэра. Але і мы не ў хаце бабы Дусі...
Люблю,
Твая дачушка
budzma.org
