Рэжысёр, мастацкі кіраўнік Беларускага свабоднага тэатра Мікалай Халезін апублікаваў у Фэйсбуку шчыры тэкст, прысвечаны прафесару Акадэміі мастацтваў Андрэю Калядзе, які пайшоў з жыцця ўчора, 13 кастрычніка.
Фота: Facebook
«Сышоў Наташын тата, мой каханы цесць Андрэй Андрэевіч Каляда.
Наўрад ці ў адным посце ў сацсетках магчыма поўна распавесці пра тое, кім і якім ён быў.
Выдатны педагог сцэнічнага маўлення, які «падарыў» уласныя галасы сотням беларускіх акцёраў. Ён заўсёды быў адданы Беларускай акадэміі мастацтваў і, як быў яе прарэктарам, змог з нуля давесці выкладанне дысцыплін на беларускай мове да 65%. Але яму ж і здрадзіла кіраўніцтва БАМ за апазіцыйныя погляды, а адзін з кіраўнікоў акадэміі сказаў яму перад звальненнем: «Вы — ганьба акадэміі, а вашыя дзеці — ганьба для краіны». Час даказаў адваротнае, а тады Андрэю Андрэевічу прыйшлося сысці, і адзінае, што ён забраў са свайго кабінета, быў нацыянальны бел-чырвона-белы сцяг.
Не магу сказаць, што яго ашаламлялі гэтыя хамы, якія прыйшлі разам з дыктатурай. Яго мэты былі вышэйшыя — ён быў адданы нацыянальнай ідэі і разумеў, што гэтае супрацьстаянне будзе цягнуцца доўга. Ды і як ён мог не разумець, калі большая частка яго фамільнай дынастыі паклала жыццё на барацьбу з расійскай імперыяй, а яго бацька, які прайшоў нямецкі палон, пасля вяртання на радзіму апынуўся ў сталінскім ГУЛАГу. І нам, у хвіліны слабасці, калі падавалася, што гэтую забетанаваную беларускую дыктатуру ўжо не ўзяць ніякім дынамітам, ён казаў: «Так, дзеткi мае, гэта цяжка. Але трэба давесці гэтую цяжкую справу да канца».
Пасля сыходу з Беларускай акадэміі мастацтваў Андрэй Андрэевіч далучыўся да нашай тэатральнай лабараторыі Fortinbras пры Беларускім Свабодным тэатры, дзе працягнуў выкладаць сцэнічнае маўленне нашым студэнтам.
Перакладчык на беларускую мову дзясяткаў аўтараў: ад рускай класікі да твораў сусветнай драматургіі. Ён лічыў сваёй місіяй данесці да беларусаў выдатныя літаратурныя творы на беларускай мове, часта выдаваў кнігі за ўласныя грошы. Дастаеўскі, Булгакаў, Стопард, Ібсэн, Талстой, Салжаніцын... Гэты спіс можна працягваць доўга.
Стваральнік тэатра «Жывое слова» пры Педагагічным універсітэце ім. Горкага, які дзейнічае ўжо некалькі дзесяцігоддзяў, і выпускнікі розных гадоў якога ператварыліся ў «нацыянальны клуб», які прасоўвае ідэі беларусізацыі ў розных сферах і на самых розных узроўнях.
Выбітны акцёр, які начытаў аўдыяверсіі найлепшых беларускіх раманаў. Усе версіі начытаных Андрэем Калядай аўдыякніжак выклікаюць захапленне слухачоў, а ў асобным шэрагу стаяць два сапраўдныя «брыльянты» — творы Уладзіміра Караткевіча «Каласы пад сярпом тваiм» і «Дзікае паляванне караля Стаха». Разам з ім мы планавалі запісаць аўдыяверсію анталогіі беларускіх казак для дзяцей, бо ён надаваў асаблівае значэнне таму, што беларуская самаідэнтыфікацыя павінна ўкараняцца з самага дзяцінства. На жаль, лёс распарадзіўся інакш.
Калі сышлі мае бацькі, Андрэй Андрэевіч замяніў мне бацьку. І гэта не фігура маўлення. Ён сапраўды ўзяў на сябе функцыі бацькоў: раіў, дапамагаў, забаўляў, падтрымліваў... Калі мы вярталіся з гастроляў, ён сустракаў мяне ў калідоры нашага дома з маленькім падносікам, на якім стаяла запацелая чарка самагонкі і маленькі бутэрброд з жытняга хлеба з вэнджаным ласосем. Аднойчы, у адказ, я зладзіў яму такую ж сустрэчу прама ў лонданскім аэрапорце Gatwick. Выпадковыя сведкі вытарэшчвалі вочы, а Андрэй Андрэевіч, не міргнуўшы вокам, па-шляхецку махануў чарку і закусіў канапэ.
Ён быў выдатным бацькам, дзедам, цесцем. Зарабляючы, ён усе грошы планаваў толькі для блізкіх, рабіў неверагодныя падарункі ці аплачваў дарагую адукацыю для ўнучкі. Усё аддаючы і клапоцячыся пра сябе менш, чым пра каго-небудзь іншага. Магчыма, гэта самавыхаванне, а можа быць, і генетыка. Не многія ведаюць, што ў яго родзе, які дакументальна адсочваецца з XI стагоддзя, былі чатыры беларускія мітрапаліты і скарбнік паўстання Кастуся Каліноўскага. Ніколі не бравіруючы сваім паходжаннем, ён заўсёды ўсведамляў сваю адказнасць і імкнуўся быць годным прадаўжальнікам свайго роду».
Нагадаем, што развітанне з Андрэем Калядой адбудзецца заўтра, 15 кастрычніка, а 12-й гадзіне на Паўночных могілках Мінска.
