Вядома ж, вы з найлепшых памкненняў хочаце павіншаваць каханых мужчын. І многім мужчынам гэтага дастаткова — яны не будуць задумвацца пра сэнс гэтай даты і, адпаведна, пра ўсю абсурднасць такога віншавання. Кожны сам мае права вырашаць, чаму радавацца, якія даты адзначаць і каго з чым віншаваць. Многія людзі інертна ідуць за традыцыямі, і ім зусім не важна, адкуль гэтыя традыцыі ўзяліся і што яны сімвалізуюць. Такія людзі звычайна кажуць мне, што я занадта шмат запарваюся і што не трэба ўсё так аналізаваць. Але я па-іншаму не магу. Якая б моцная ні была традыцыя — здаровы сэнс для мяне важнейшы. Любое свята, любая чырвоная дата — гэта сімвал. І калі вас з ім віншуюць, а вы прымаеце віншаванне, вы выказвае пасіўную падтрымку гэтай гістарычнай падзеі і ўсяго, што яна сімвалізуе.
Такім чынам, якія ў мяне прэтэнзіі да даты 23 лютага? Іх тры.
Прэтэнзія 1: Я не камуніст
Дата 23 лютага сімвалізуе стварэнне ў 1918 годзе ў Расіі новай арміі, падкантрольнай ураду бальшавікоў, які прыйшоў да ўлады пасля кастрычніцкай рэвалюцыі. (Рэальна дата 23 лютага дрэнна адпавядае гістарычным падзеям, але сутнасць не ў гэтым.) У момант захопу камуністамі ўлады Расійская імперыя знаходзілася ў стане вайны з Аўстра-Венгрыяй, Германіяй, Турцыяй і Балгарыяй, чые войскі імкліва прасоўваліся на ўсход. Расійскія ўзброеныя сілы, раней лаяльныя імператару, былі дэмаралізаваныя. Многія палкі адмаўляліся падпарадкоўвацца ўладзе бальшавікоў, дэзерціравалі, адступалі і здаваліся без бою. З такім войскам расійцы не толькі прайгралі б вайну, але і бальшавіцкая ўлада б доўга не пратрымалася.
На гэтай глебе бальшавікі пачалі ствараць новую, «ідэалагічна правільную» армію. Асновай яе сталі добраахвотнікі Чырвонай гвардыі, якія ваявалі супраць царскай арміі ў грамадзянскай вайне, і назвай яе стала «Рабоча-сялянская Чырвоная армія». Праўда, так хутка сфармаваць і навучыць новую армію, каб яшчэ і вайну не прайграць, было проста нерэальна. Войскі цэнтральных дзяржаў знішчылі б яе яшчэ ў зародку, бальшавікам давялося б капітуляваць, аддаваць тэрыторыі імперыі, а потым заставацца сам-насам з рэшткамі царскай арміі, якая б іх хуценька дабіла і вярнула ўладу цара. Таму Ленін вырашыў пайсці на меншыя страты і капітуляваць адразу, адмовіўшыся ад заваяваных раней Расіяй тэрыторый сучасных Фінляндыі, Курляндыі, Польшчы, Беларусі, Літвы, Украіны, Прусіі і іншых. Гэтая велізарная для расійскага вялікадзяржаўніцтва ахвяра дазволіла бальшавікам выйграць час, каб спакойна сфармаваць сваю Чырвоную армію і ўмацаваць свой камуністычны ўрад, заадно расстраляўшы царскую сям’ю, каб канчаткова закрыць раялістам усе дарогі назад.
Ну і вось пытанне: чаму мяне, зусім не камуніста, а прагрэсіўнага ліберала, касмапаліта, трэба віншаваць з 23 лютага, гадавінай стварэння бальшавіцкай арміі, рукамі якой такіх, як я, калісьці расстрэльвалі ці высылалі ў Сібір?
Прэтэнзія 2: Я — беларус
І тут гаворка зусім не пра тое, што стварэнне Чырвонай арміі не мела дачынення да Беларусі, якая ў той час як раз была аддзеленая ад Расійскай імперыі. Наадварот, яно мела вельмі нават важнае, аднак адмоўнае значэнне як для беларускай, так і для ўкраінскай незалежнасці. На радасць бальшавікам, Цэнтральныя дзяржавы ў выніку ўсё ж прайгралі вайну сілам Антанты, якія не здаліся разам з Расіяй. Гэта дазволіла ўраду Савецкай Расіі ануляваць раней падпісанае мірнае пагадненне і ўвесці ў 1919 годзе войскі ўжо сфармаванай Чырвонай арміі назад на раней прайграныя ў вайне тэрыторыі.
А што паміж гэтым было на тых тэрыторыях? За гэты час там былі абвешчаныя некалькі незалежных дзяржаў, у прыватнасці Польшча, Фінляндыя, Украіна і так і непрызнаная міжнароднай супольнасцю Беларуская Народная Рэспубліка. І вось праз уварванне Чырвонай арміі апошнія са згаданых былі ліквідаваныя, а на іх месцы бальшавікі стварылі падкантрольныя Маскве Беларускую і Украінскую ССР, якія неўзабаве былі «добраахвотна» ўключаныя ў склад новаспечанага пралетарскага раю пад назвай СССР.
Дык як жа я, беларус, павінен ставіцца да віншавання сябе з гадавінай стварэння Чырвонай арміі, 23 лютага? Атрымліваецца, мяне віншуюць з днём нараджэння замежнай арміі камуністаў, якая адразу ж пасля свайго ўтварэння перашкодзіла здабыццю маёй радзімай незалежнасці і зацягнула маіх продкаў на пакаленні ў савок, з наступствамі якога я цяпер змагаюся.
Прэтэнзія 3: Я — мужчына. І што?
Тое, што я меў радасць нарадзіцца з пенісам, не робіць з мяне ні героем, ні абаронцам. З чаго вы вырашылі, што ў выпадку вайны я буду ваяваць? І калі буду, то з чаго вы вырашылі, што менавіта на вашым баку? (Бо і «бацькаўшчыну» і «абарону» можна тлумачыць па-рознаму, у залежнасці ад сутнасці канфлікту. У ДНР, напрыклад, абодва бакі перакананыя, што абараняюць бацькаўшчыну. Проста для адных «бацькаўшчына» — гэта Украіна, а для іншых — СССР .) І чаму вы думаеце, што жанчына не можа быць абаронцам, калі такіх у гісторыі было мора?
У 2012 годзе адзін расійскі блогер напісаў:
«Калі гаворка заходзіць пра абаронцаў Айчыны, першы чалавек, якога я ўспамінаю, — гэта мая прабабуля. Яна была студэнткай Ленінградскага медінстытута, калі пачалася Вялікая Айчынная. Мужчын у горадзе не засталося — амаль усе сышлі на фронт. Абаранялі горад у асноўным жанчыны. Яны цягалі на сабе параненых, хістаючыся ад пастаяннага голаду, ратавалі помнікі архітэктуры ад бамбёжкі, завальваючы іх сотнямі цяжкіх мяшкоў з пяском, дзяліліся адна з адной апошнім кавалкам таго, што называлася хлебам, і кожны дзень, нягледзячы ні на што, верылі… Галодныя, змёрзлыя, змучаныя дзяўчынкі… Яны паміралі, але не здалі горад. (…) Памятаю, як яна сціскала ў сваіх маршчыністых руках гваздзік і ішла па Краснай плошчы на Парадзе Перамогі. Ішла з цяжкасцю, таму што на ёй вісела амаль пяць кілаграмаў ордэнаў, а гэта цяжкая ноша, скажу я вам… Я памятаю яе і ніколі не забуду. І для мяне яна заўсёды будзе галоўным ўвасабленнем абаронцы Айчыны».
Практыка віншавання менавіта мужчын як «абаронцаў айчыны» ўмацоўвае архаічны гендарны стэрэатып пра мужчыну як пра воіна і абаронцу, тым самым намякаючы, што абарона — не жаночая справа. Мне як мужчыну непрыемная інсінуацыя, што раз я мужчына, значыць, павінен нешта абараняць. Навешванне мужчынам па змаўчанні цэтліка «абаронца» падобнае да навешвання ўсім жанчынам цэтліка «хатняя гаспадыня» і толькі ўкараняе патрыярхальныя гендарныя ролі, калі мужчына — кіраўнік сям’і і герой, а жанчына — бездапаможная дурнічка, здольная толькі дзяцей нараджаць, гатаваць, прыбіраць і ва ўсім падтрымліваць мужа. Ну спадары, мы ж не ў каменным веку жывем! У сучасным прагрэсіўным грамадстве такім архаічным стэрэатыпам не месца. Я сам вырашу, калі і што мне абараняць, а калі гатаваць і прыбіраць. І пакуль я нідзе не ваяваў, нікога не забіў і медалёў не заслужыў — ніякі я не абаронца, і віншаванняў мне не трэба. Але любы чалавек незалежна ад полу, пры наяўнасці жадання і здольнасцяў, можа сыграць важную ролю ў абароне сваёй тэрыторыі.
Дык што, мужчын наогул не віншаваць?
Некаторыя жанчыны разглядаюць 23 лютага як спосаб «аддзячыць» мужчынам за віншаванні з 8 Сакавіка (ну, ці падставу нагадаць або падняць планку кошту будучага падарунка ці яркасці віншавання). Пупсікі вы мае! Калі вам так хочацца мужчын з чымсьці павіншаваць проста за тое, што яны — мужчыны, магу паведаміць вам, што існуе Міжнародны мужчынскі дзень, 19 лістапада. У 2009 годзе былі зацверджаныя мэты святкавання Міжнароднага мужчынскага дня:
· Заахвочванне пазітыўнай ролевай мадэлі мужчын. Не толькі кіназорак і спартсменаў, але і звычайных людзей, якія жывуць годным і сумленным жыццём.
· Каб адзначыць мужчынскі станоўчы ўклад у грамадства, дзяржаву, сям’ю, шлюб, выхаванне дзяцей і ў навакольнае асяроддзе.
· Для засяроджвання ўвагі на мужчынскім здароўі і сацыяльным, эмацыйным, фізічным, духоўным дабрабыце.
· Для падкрэслення дыскрымінацыі ў дачыненні да мужчын у галіне сацыяльных паслуг, сацыяльных адносін і права.
· Для паляпшэння адносін паміж мужчынам і жанчынай і забеспячэння гендарнай роўнасці.
· Для стварэння больш бяспечнага і лепшага свету, дзе людзі могуць развівацца, каб цалкам раскрыць свой патэнцыял
Па-мойму, нагоды значна больш высакародныя, чым гадавіна стварэння арміі бальшавікоў. Хаця калі вы камуніст, які настальгуе па СССР і лічыць, што месца мужчыны — на вайне, а жанчыны — на кухні, можаце працягваць са спакойным сумленнем святкаваць 23 лютага як свята сапраўдных мужчын. Толькі не віншуйце мяне, калі ласка.
