Шэпард Броўд: банкір і філантроп з Пінска

Калі ў 95 гадоў ён памёр, яго клікалі легендаю Паўднёвай Фларыды. Ён быў сузаснавальнікам адной з найбольшых юрыдычных фірмаў — Broad and Cassel. Ён жа заснаваў адзін з найпапулярнейшых, культавых банкаў Амерыкі — American Savings and Loan. У Фларыдзе, што стала для яго роднай, ён займаўся — мабыць штосьці генетычнае? — асушэннем балота, на якім паўстала мясціна для жыцця пяці тысячаў чалавек. Ён нават пабудаваў уласную дарогу скрозь затоку Біскейн (Biscayne Bay) і назваў яе Broad Causeway.

Шмуэль Бабровіц, ён жа Шэпард Броўд
Шмуэль Бабровіц, ён жа Шэпард Броўд

І ягоная дзейнасць датычылася не толькі банкаў: гэты чалавек фінансаваў Shepard Broad Law Center, уваходзіў у раду дырэктараў Універсітэта Бары (Barry University), а для пачатковай школы недалёка ад свайго дома набыў камп’ютары літаральна для кожнага вучня.

Ён — адзін з тых, хто зрабіў Фларыду менавіта тым месцам, якім яна вядомая сёння самім амерыканцам і шматлікім турыстам.

Гэты чалавек нарадзіўся 8 ліпеня 1906 г. у Пінску з імем Шмуэль Бабровіц (Szmuel Bobrowice). Сям’я вырашыла вучыць яго, троху пасталелага, на краўца. Як пісаў Змітрок Бядуля ў сваіх «Жыдах на Беларусі», «кавалі, шаўцы, краўцы былі людзі першай важнасці і пашаны ў вёсках. Да іх прыходзілі ў свой час, не толькі па справах іх спецыяльнасці, але так сабе: «пагутарыць з разумнымі людзьмі», параіцца аб розных справах і г.д.».Так што маладога Шмуэля чакаў прыстойны фах і павага суседзяў.

Zmitrok Biadulia «Žydy na Bielarusi. Bytavyja štrychi»
Змітрок Бядуля «Жыды на Беларусі. Бытавыя штрыхі». Менск, 1918 год

Але ўсе планы на будучыню перавярнуліся ў верасні 1920 года, калі ў горад увайшлі войскі генерала Булак-Балаховіча. Пагромы, гвалт над жанчынамі, рабаванне габрэйскіх дамоў і гаспадарак падштурхнулі бацьку Шмуэля адаслаць сына ў Нью-Ёрк, дзе жыў іхны сваяк. У тым самым 1920 годзе ўсяго толькі 14-гадовым Шмуэль пакінуў Беларусь.

Магчыма, шлях з роднага Пінска ў Новы Свет мог бы стацца сюжэтам нейкага прыгодніцкага рамана, бо хлопец замест Нью-Ёрка апынуўся ажно ў канадскім Квебеку. Як тое стала магчымым, гісторыя замоўчвае. А вось што кола Фартуны павярнулася, зрабілася відавочным нават для маладога падарожніка: хоць канадскія эміграцыйныя ўлады цвёрда пастанавілі прымусова выслаць яго назад на бацькаўшчыну, новага эмігранта нейкім цудам прыкмеціў прэзідэнт Канадска-габрэйскага іміграцыйнага таварыства, пад асабістую адказнасць забраў да сябе дахаты і нават болей — выказаў намер усынавіць таго! З пазнейшых мемуарных згадак: «Перш-наперш што ён зрабіў — пасадзіў мяне ў ванну для паважнай чысткі. Бялюткую ванну. Я быў уражаны». Толькі наш Шмуэль быў захоплены адною мэтаю: дапяць Нью-Ёрка.

Pinsk, 1920 hod
Пінск, 1920 год

Біяграфія нашага героя тым часам мае забагата прагалаў. Дый крыніцаў, па шчырасці, вобмаль. Таму не трэба ўважаць гэты тэкст за канчатковую і тым больш арыгінальную працу: яна будуецца на лічаных існіках і аніяк не прэтэндуе на нешта большае, чым першасная азнаямляльная кампіляцыя. А таму і асобныя эпізоды жыцця маладога Шмуэля Бабровіца ў Новым Свеце, пры ўсёй іх неверагоднасці на першы погляд, падаюцца так, як яны выкладзеныя ў тых аповедах, якім на часе мы верым.

І вось першы эпізод: прыехаўшы ў Нью-Ёрк без хоць якога ведання мовы, маладзён ужо ў 1927 годзе скончыў Нью-ёркскую юрыдычную школу! А ў наступным, 1928-м, яго прынялі ў сябры Нью-ёркскай адвакацкай палаты.

Тут будзе цікавым зазначыць, што адным з заснавальнікаў і пазнейшым прэзідэнтам паўсталай у 1876 годзе арганізацыі быў Эліят Фітч Шэпард (Elliot Fitch Shepard, 1833—1893), асоба надта ж прыкметная і нават у чымсьці знакавая дзякуючы сваёй адначаснай адвакацкай, банкаўскай і філантрапічнай дзейнасці. Ці не адсюль было пазычанае новае, «амерыканскае», імя хлопчыка з Пінска?

Наш новаспечаны містар Шэпард Броўд працаваў адвакатам у горадзе вялікага яблыка ад 1928 да 1940 гг. Напэўна, за гэты час нью-ёркскі клімат такі даўся яму ў знакі, і ён вырашыў пераехаць у цяплейшае месца. Ягоная жонка была катэгарычна супраць: «Ты вар’ят, казала яна, нельга выкідаць кавалак хлебу ў пошуку пірагу». Тым не менш яны пераехалі.

У 1940 г. Броўд адчыніў свой першы офіс у Маямі-Біч у Фларыдзе. А ў 1946 г. заснаваў разам з партнёрам юрыдычную фірму Broad and Cassel, якая існуе і паспяховае дзейнічае аж да сёння і мае дзесяць офісаў па ўсім штаце! Акрэсленыя ў Вікіпедыі сферы дзейнасці гэтай фірмы прымушаюць задумацца, ці існуюць яшчэ хоць якія галіны, не ахопленыя ёй.

Šepard Broŭd
Шэпард Броўд

Ад 1946 г. неўтаймаваная энергія спадара Броўда выйшла на новы ўзровень: ён дапамог арганізаваць Bank of Hollywood Hills і North Shore Bank of Miami Beach. А троху пазней, ужо набраўшыся вопыту, заснаваў American Savings and Loan Association of Florida, што таксама існуе і сёння як частка большай карпарацыі. 

Але мы памятаем, што Эліят Шэпард, які, магчыма, стаўся «хросным» бацькам спадара Броўда, быў не толькі банкірам, але і філантропам. Вось і наш герой, нават стаўшы прэзідэнтам Mercantile National Bank of Miami Beach, напэўна, памятаў выбіты на падмурку Статуі Свабоды верш Эмы Лазарус, у якім Статуя звяртаецца да «старых краінаў»: «А ўсіх, хто прагне волі, прагне славы, // Выгнаннікаў, што ваш спазналі біч, // Сюды адпраўце, дзе жывы й ласкавы // Над брамай залатой гарыць мой зніч!» (паэтычны пераклад з ангельскай Ганны Янкуты). Дапамога тым, хто яе патрабуе, у Амерыцы і па-за ёй, зрабілася для былога эмігранта нібы другой прафесіяй.

Змітрок Бядуля ва ўжо згаданай вышэй працы зазначыў: «Пінск у пачатку мінулага сталецця быў вялікім цэнтрам хасідызму». Таму натуральна, што Шэпарда Броўда не магло абмінуць пытанне будучыні габрэяў, стварэння дзяржавы Ізраіль. Вядома, што ў 1945 г. у адной з нью-ёркскіх кватэраў сустрэўся дваццаць адзін габрэйскі юнак, сярод іх наш спадар Броўд, а таксама ягоны зямляк па Расійскай імперыі — нехта Давыд Бэн-Гурыён. Імі было вырашана арганізаваць падпольную сістэму па здабыцці фінансаў з мэтаю набыцця зброі для непазбежнай будучай вайны за незалежнасць, а таксама для дапамогі выжылым ахвярам Халакосту ў выездзе ў Палестыну. У некралогу Броўда цытуюцца ягоныя словы: «Удзел у гэтай сакрэтнай сустрэчы і падпольная праца дзеля Ізраілю была адной з найбольш важных справаў у маім жыцці».

Davyd Ben-Huryjon na vokladcy časopisa «TIME», 1957 hod
Давыд Бэн-Гурыён на вокладцы часопіса «TIME», 1957 год

І яшчэ адна цытата адтуль жа: 

«Я ніколі не ставіўся да сябе асабліва сур’ёзна. З пункту гледжання гісторыі, ты як бы не ў цэнтры сцэны. Але гэта не значыць, што ты не мусіш рабіць як найлепей сваю працу».

І ён яе рабіў менавіта гэтак.

У 1995 годзе, выпісваючы чэк на набыццё камп’ютараў для школы, названай у гонар ягонай памерлай жонкі Рут — Ruth K. Broad Bay Harbor Elementary, — Шэпард Броўд сказаў: «Як ты можаш спадзявацца на будучае Амерыкі, калі ты не працуеш на яго?».

Лявон Юрэвіч

Наталля Гардзіенка