Беларускі музыка, этнограф і айцішнік Яўген Барышнікаў пераехаў у Львоў і застаецца там падчас вайны, дапамагае бежанцам і вядзе дзённік пра штодзённая жыццё ў ваенны час. Да месяца вайны Яўген напісаў жудасны паводле зместу і разам з тым вельмі таленавіты верш.
Што ж, з днём народзінаў цябе, пачвара.
Толькі месяц таму нарадзілася ты, рэзкім крыкам сірэнаў трэвогі скалынуўшы паветра і веру. І музы замоўклі. Толькі месяц, а ўжо і баегалоўку глядзі як трымаеш, і паўзеш так зацята, што, здаецца, вось-вось ты на ножкі ўстанеш і весела пойдзеш па сьвеце. Ці ўжо па руінах ягоных.
Цябе нават ня трэ было шлёпаць: ты адразу крычала так гучна, што лопнулі ўсе перапонкі, надзеі, і сцены, і шкло ў ваканіцах і акулярах ружовых. І зляцелі ўсе маскі. Павітухі аглохлі, бо самі, відаць, не чакалі. Ды наўрад ці ўжо рукі адмыюць, гукнецца ім бабіна каша крывавым паследам.
А пакуль, вось твой торт, падавіся. Што праўда, сотні й тысячы свечак на ім ты ўжо загасіла навекі смярдзючым дыханнем. І малых і вялікіх. Блакітных і жоўтых, чырвоных і сініх і белых. Між салодкай палі́вай й крывёю дымяцца на торце агаркі. Ды бацькі мо паставяць яшчэ, дзень народзінаў усё ж у дзіцяці.
Не здарма ж твая маці — ну што за імя Прапаганда! — завіхаецца так каля печы, алей падлівае у вагонь, і для торта, для "графскіх развалінаў" (іншага мо і ня ўмее?) начамі і днямі каржы выпякае. У радзільнях, у танках і проста ў звычайных падвалах. Адначасна пяе калыханкі табе і люльку гайдае пяшчотна, кашчавай рукою цягнучы яе за пупавіну, якую так і не перагрызла: баіцца, што ад рук адаб’ешся і вэрхал наробіш на ўласнае кухні, што непажадана.
Бацька твой так даўно цябе прагнуў, чакаў, так хацеў сваю доньку пагушкаць на ручках, што, падобна, паехаў з глуздоў. Пасмяяцца б з яго, ды ня смешна: бо імя сваё каб апраўдаць захацеў ён "валодаць мірам". Падзабыўшыся, праўда, што мір — ёсць адсутнасць цябе на зямлі. І такая дылема ў старога: прыдушыць цябе зараз ці чакаць як яго ты прыдушыш.
А табе вось, дарэчы, бацькі так імя і ня даўшы. Спавівач наматалі ў палоску, і дзякуй. Але абы як называюць. І быццам бы ўсё зразумела: баяцца, абы не сурочыць малую, каб ад вока дурнога схаваць, ад праклёнаў. Але ў метрыкі свету цябе запісалі ўжо як належыць, як трэба, як варта. Не схаваешся ўжо, не прыкінешся невінаватай.
І няма падарункаў табе ў гэты дзень. І няма пажаданняў.
Ані шчасця,
ані задроўя,
ані здзяйснення мараў.
З днём народзінаў.
І хутчэй бы ты здохла, пачвара.
24.03.22, Львоў
