Прылада для бортніцтва, якой 1000 год. Ліст ад чытача

20.11.2021 Гісторыя

Пачытайце ліст, які нам даслаў чытач пра беларускае бортніцтва.


Msn1qe4qLcI.jpg

Даўно хацелася напісаць пра гэтую прыладу бортніка, якая праз тысячагоддзі дайшла да нас амаль нязменна, і сёння ёй няма рады сярод іншых прылад і прыстасаванняў. Гэта я пра лязіва або яшчэ больш за 20 рэгіянальных назваў той самай прылады, якая трапіла ў пісаны звод законаў ВКЛ, якая ўжо больш за 1000 год дапамагае бортніку глядзець пчол і быць да іх бліжэй.

Лязіва ня простая прылада - а як сёння б сказалі "космас", бо звышпростая механіка ў дасканалым і вытанчаным выглядзе. Гэтае прылада мае больш загадак, чым адронны калайдар (жарт), мае свой нораў і аздобу - але ж для бортніка як брат родны і паплечнік заўсёды ходзіць у пчолы.

У саміх назвах схаваны "таемны" сэнс самой прылады - бо праз назвы (а іх па краіне зафіксавана на сёння зафіксавана каля 20) раскрываецца працэс вырабу (плець, пляцёнка), матэрыял з якога вырабляецца (ліпа, жэнь - адна з версій - што гэта скарочана ад "кожэнь"), функцыянальнае выкарыстанне (узлазіць на дрэва - лязіва, лезіва, лезьво, лазіво, лазня, лезея).

Калі паглядзець на тэрыторыі, па якіх распаўсюджана тая ці іншая форма - то найбольшая колькасць варыяцый належыць гомельскай вобласці (усходняму Палессю) - дзе сустракаюцца амаль усе варыянты, а бывае і такое, што ў адной вёсцы адразу некалькі варыянтаў.

Дык вось - больш за ўсё сустракаецца "плець" і яе формы, затым "ліна" (хутчэй за ўсё сінонім "вяроўкі"), меньш сустракаецца, але раскідана па ўсёй краіне "лязіва" з яе дзясяткамі вытворных форм, і ўжо канцэнтравана "жэнь" з яе формамі.

Адна бяда, чамусьці аніяк не выдзелілася Віцебская вобласць са сваімі назвамі - што для паўнаты і парадку не хапае.

Канешне не магу не сказаць пра крыніцы... Адкуль такая мапа паўстала? Адкуль такія назвы? Для вымалёўкі мапа і складання матрыцы назваў выкарыстоўваліся рэгіянальныя слоўнікі, пчалярскі слоўнік, этнаграфічныя працы (Машынскі, Раманаў, Пяткевіч і некаторыя іншыя, музейныя калекцыі і іх апісанне, матэрыялы экспедыцый, інтэрв'ю бортнікаў розных часоў.

А калі ў вас узніклі пытанні ці з'явіліся дапаўненні пішыце ў каментарах - распачнем разам плесці сваё новае "віртуальнае" лязіва:)

QhOR09qEU3w.jpg

LaE3swXCI9o.jpg

jex5FcZl2DM.jpgctHZGnCxiQE.jpg