Я добра уладкаваўся ў жыцці. Я максімальна засцярог сябе ад кантролю і ціску, ад праверак і іспытаў, ад неабходнасці нешта зазубрываць і немагчымасці абыйсці ранішнія пераклічкі.

Апошнія гады мне сніцца школа. Сон гэты паўтараецца амаль без зменаў, шторазу выклікаючы ў мяне нуднае пачуццё загнанасці і безвыходнасці.

Сніцца, што я зноўку павінны наведваць школьныя ўрокі. Недзе ўжо ў старэйшых класах. І абыйсціся без гэтага зусім немагчыма.

У сне я ўсведамляю, як шмат прапусціў, наколькі лішняе і непатрэбнае для мяне ў маім цяперашнім веку гэта навучанне, але гэтак жа разумею, што падзецца проста няма куды, і я проста павінен працягваць хадзіць у школу, нажываючы сабе непрыемнасці.

Становішча пагаршаецца тым, што нават у сне я разумею, наколькі дзіўнай выглядае гэтая мая школьная павіннасць – бо, здавалася б, школа для мяне даўно скончылася, я даўно вольны чалавек, у мяне іншае жыццё і іншыя праблемы, але тут адбыўся нейкі часавы злом, нешта пайшло не так, я зноў апынуўся ў гэтых дзіўных і непрыемных абставінах, і павінен цяпер выбірацца з-пад знешняга ціску.

І так кожны раз, адзін і той жа сон, адно і тое ж пачуццё загнанасці, і сама паніка, і сам тупік. Школа, відавочна, мае да мяне нешта там – у свой час я не давучыўся, раз яна так мяне даймае усе гэтыя гады. Вось што менавіта?

Са школай у мяне ўсё ў парадку. Вучыўся я лёгка, з настаўнікамі не канфліктаваў, асаблівых праблем не было. Так і прадметы, якіх я не разумеў, як алгебра і геаметрыя, адмысловага раздражнення не выклікалі.

Нарэшце, думаў я, нічога страшнага – скончу школу, выкіну з галавы ўсе гэтыя дакладныя навукі за непатрэбнасцю. Так яно і адбылося пасля. Думаю, у гэтым была пэўная форма канфармізму – ўспрымаць усё, што табе прапануюць, загадзя ведаючы, што большасць з прапанаванага табе ёсць звычайным баластам, якім так ніколі і не скарыстаешся.

Магчыма, сёння памяць нагадвае мне менавіта пра гэтыя пастаянныя кампрамісы, пра адсутнасць супраціву, пра дзіцячую бесклапотнасць, за якой хавалася нежаданне вылучацца. Час прайшоў, асабліва настальгічных успамінаў школа ў мяне не выклікае.

Роўна як і асабліва жорсткіх неўрозаў. Школа як школа – галоўнае памятаць усё, што табе неабходна. І забыць усё, чаму цябе вучылі.

Я добра уладкаваўся ў гэтым жыцці. Я максімальна засцярог сябе ад кантролю і ціску, ад праверак і іспытаў, ад неабходнасці нешта зазубрываць і немагчымасці абыйсці ранішнія пераклічкі. Маё жыццё менш нагадвае навучальны працэс – я нікому нічога не павінен, я нікому нічога не даказваю, я не павінен нервавацца і пацець ад страху, я не абавязаны дэманстраваць стараннасць, стараннасць.

Мне не патрэбныя адзнакі, я не маю патрэбу залікаў, мне не трэба думаць пра рэжым і школьную праграму, мне не абавязкова знаходзіць з кімсьці агульную мову і ўспрымаць чужыя меркаванні. Я вяду досыць асацыяльны лад жыцця. Думаю, менавіта таму мне сняцца школьныя аўдыторыі.

Бо што такое школа? Школа – гэта ціск і прэсінг, кантроль і уніфікацыя. Школа – гэта дысцыпліна і абезасобліванне, аўтарытарызм і кан’юнктура. Муштра, страх і нянавісць. Звычкі, прынцыпы і комплексы.

Радасць таго, што ўсё завяршылася, і роспач ад таго, што нічога не вернецца. Самыя шчырыя захаплення і найбольш лютая непрыязнасць. Пошукі таго, як усё павінна быць, і разуменне, як быць не павінна.

Мадэль жыцця, ваенныя манеўры, у якіх ты ўдзельнічаеш у якасці гарматнага мяса. І калі падыходзіць да фінішу, нават не заўважаеш, што абставіны змяніліся, змяніліся правілы гульні, а ты і далей бяжыш па сваім маршруце, захоўваючы пры сабе толькі неабходную табе частку з усёй груды жыццёвай навукі, якой цябе загружалі ўвесь гэты час.

Школа – неабходнае ўсім нам выпрабаванне, з якога мы звычайна выходзім узмужнелыя, аднак рэдка выходзім міласцівыя. Я да канца жыцця з пяшчотай буду згадваць сваіх аднакласнікаў, хоць з ніводным з іх не падтрымліваю стасункі.

Я не памятаю нічога з таго, чаму мяне вучылі настаўнікі, аднак памятаю іх галасы і погляды. Я проста стараюся не думаць пра школу, пра класы і спартзалы, сталовыя і калідоры, зменны абутак і навагоднія канцэрты, усю лютасць і праклёны пачатковых класаў, калі закладваліся нашы характары, наша вера і наш скепсіс.

Хіба што кожны жнівень, у апошнія летнія дні, калі сонца свеціць так трывожна і няўпэўнена, і туманы раніцай абступаюць дамы і масты, калі выдаецца цёпла, я гляджу на дзяцей, якія ідуць, нагружаныя толькі набытымі школьнымі партфелямі, і думаю з мала схаванай злараднасцю: “З першым верасня, маляняты!”

Сяргей Жадан, tsn.ua

фота – Таццяна Дэвідэнка