Не заўсёды ўкраінцы памятаюць пра тое, што ў нашай краіне жывуць людзі, якія ствараюць культуру іншых народаў, у прыватнасці якасную іншамоўную літаратуру. Беларускі пісьменнік Сяргей Прылуцкі, які прыехаў жыць у Кіеў некалькі гадоў таму, – як раз прыклад аўтара, які ўвесь час нагадвае пра неукраінскую літаратуру ў Украіне. Ён рэгулярна бярэ ўдзел у нашых літаратурных фестывалях, шмат мае зносіны з рознымі знакавымі асобамі ўкраінскага літаратурнага асяроддзя (часам і вельмі блізкія – Прылуцкі ўзяў шлюб з ўкраінскай паэткай Аленай Сцепаненка). А яго кнігі, беларускамоўны зборнік вершаў «Дзевяностыя forever» і кніжачка смешных абсурдных апавяданняў, напісаных трасянкай «Йопыты», што прыцягнулі немалую чытацкую ўвагу ў Беларусі, з нядаўняга часу прадаюцца і ва Ўкраіне. Сяргей Прылуцкі іранічны, а часам то цвёрды, то ўтоена сентыментальны. Менавіта ў такім тоне і выйшла размова, якая, як гэта часта здараецца ў «пагранічных» выпадках, вельмі часта перасякала літаратурныя межы і аказвалася на прасторах палітычнай геаграфіі.
– Што прымусіла беларускага паэта прыехаць ва Ўкраіну? Што табе тут падабаецца, а што не?
– Прычын было шмат, але галоўная ўсё ж – авантурнае каханне, якое доўжыцца да гэтага часу і, спадзяюся, канца-краю яму не будзе. Акрамя гэтага, істотна паўплывала мая хваравітая цяга да вандраванняў і вэрхал, якога і тады, і цяпер ва Ўкраіне – па самыя плечы. Калі казаць аб перавагах, то, напэўна, яны мала будуць адрознівацца, скажам, ад Польшчы. Як і там, мне падабаецца падглядваць тут за нізамі, звычайнымі людзьмі, якім не пашанцавала: усё жыццё мучацца за капейкі. Істотнай розніцы паміж імі і тым, што я бачыў і бачу, перыядычна прыязджаючы дадому ў Брэст, няма. І там, і тут людзі пераважна няшчасныя. Хіба што ў Украіне ў гэтым больш «жэсці» і бесшабашнасці, яе можна было б назваць краінай славалюбных шызафрэнікаў, у кожнага з якіх на агародзе закапана па кулямёце; у Беларусі ж гэта нейкі элегічны фаталізм клоўна, якога прымусілі самому сабе капаць магілу. Наогул, назіраць за жыццём розных краін, па сутнасці, тое ж, што спрабаваць зазірнуць пад спадніцы прыгожым дзяўчатам – заўсёды ведаеш, што нічога новага не ўбачыш, але спартыўны інтарэс і інстынкты бяруць сваё …
– Змяняецца стаўленне ва Ўкраіне да беларусаў на фоне, напрыклад, нядаўняга скандальнага Жытомірскага затрымання?
– Калі спадзявацца на свой уласны вопыт, то да беларусаў ставяцца лепш, чым, скажам, да рускіх ці румынаў. І сімпатыя гэтая нейкая безумоўная, проста так. Хоць не. Напэўна, таму, што мы стаім побач на адной прыступцы эвалюцыі. Ды і адсутнасць якіх-небудзь прэтэнзій адзін да аднаго таксама спрыяе. Ані ва ўкраінцаў, ані ў беларусаў няма традыцый пафаснага месіянства і, адпаведна, «нагибание» суседа. Калі мы ўжо і станем у «позу сабачкі», хіба што для таго, каб разам сабраць ураджай бульбы.
– Цяпер многія пачынаюць параўноўваць няпростую палітычную сітуацыю ў нашых краінах. Гучаць і галасы аб адказнасці украінскіх пісьменнікаў за стан грамадства, прыход цяперашняй улады і іншыя рэчы. А як у Беларусі, ці палітызаваная літаратура, ці адчуваюць патрэбнасць сацыяльна-палітычнай заангажаванасці самі аўтары і іх чытачы, асабліва пасля падзеяў 19 снежня?
– Сама літаратура на ўзроўні тэкстаў не мае прыкметнай палітычнай афарбоўкі. Але ніхто з літаратараў, каго я ведаю і паважаю, не застаўся ў баку. Пасля выбараў многія пісьменнікі далучыліся да хвалі каментароў на тэму, асуджэнне дзеянняў улады, маральнай падтрымкі людзей, якіх збілі і кінулі за краты. Плошча 19 снежня, зрэшты, як і Майдан 2006 года, апынулася праверкай на подласць і, як бы гэта пафасна ні гучала, паказала сапраўднае маральнае аблічча літаратараў. Тут абсалютна дарэчная фраза Бродскага: пакуль дзяржава дазваляе сабе ўмешвацца ў літаратурныя справы, літаратура мае права ўмешвацца ў справы дзяржавы. Але яшчэ раз зраблю акцэнт: мора палітызаваных вершаў і акіяна палітызаванай прозы няма. Ёсць хіба што асобныя выключэнні.
– Як я заўважыў, не ўсе ў Украіне ведаюць, што беларуская мова ў Беларусі ва ўжытку нямногіх, і што гэта праблема. Змяняецца сітуацыя нейкім чынам? Ці ўплывае на гэта літаратура?
– Праблема старая, як бот, але пускаць скупую мужчынскую слязу з гэтай нагоды, па-мойму, вульгарна. У пэўнай часткі моладзі беларуская мова карыстаецца пэўнай папулярнасцю. Калі параўноўваць, скажам, з дзевяностымі, то сама ідэя «беларускасці» паабтрэсла калгасны гной са сваіх падэшваў. З іншага боку, той факт, што беларуская мова не з’яўляецца жывой мовай большасці беларусаў, прыводзіць да таго, што слэнг, жаргон і падобныя з’явы існуюць у зменшаным фармаце, няма той крытычнай масы носьбітаў, каб з «гушчы народнай» разпаўзлася новая лексычная жыўнасць. Адсюль ўзнікаюць камічныя сітуацыі, калі самі пісьменнікі бяруцца прыдумляць беларускія адпаведнікі тых ці іншых слоў. Жывым анекдотам стала тое, як вядомы паэт прапанаваў замест слова «мабільнік» ўжываць «далькажык».
– Чым характэрна адрозніваюцца маладая ўкраінская і беларуская літаратуры? Вось у мяне, напрыклад, было і ў вядомай ступені засталося ўражанне, што беларуская паэзія больш меладычная і рыфмаваная, але я, вядома, магу памыляцца …
– Калі коратка і тэзісна: так, у нас пакуль сілаба-тоніка добра трымаецца на нагах. Можа, таму і беларускі верлібр, з аглядкай на канвенцыйны верш, даволі строгі і моцны і абыходзіцца без лішняй сотні радкоў, у адрозненне ад украінскага. Таму я моўчкі назіраю за вашым павальным нерыфмаваннем і бачу, што пераважна гэта не свядомы эстэтычны выбар, а элементарныя лянота лішні раз напружвацца, а часам і следства ну проста фантастычнай неначытанасці.
– Твой зборнік вершаў мае назву «Дзевяностыя forever», і наогул вобраз дзевяностых гадоў вельмі часта ўсплывае ў тваіх вершах. Што ён для цябе значыць? Што ў дзесяцігоддзі, якое для многіх сёння стала сімвалам галечы, нестабільнасці, разгулу злачыннасці, такога, што прымушае да яго вяртацца?
– Нестабільнасць, на маю думку, як раз і складае сутнасць паэзіі. Пераважна яна і нараджаецца ад таго, што «нешта ня тое», слова «капец» натхняе больш, чым, напрыклад, бабуліны піражкі. Што можна напісаць пра сямейную ідылію? Думаю, дабро самадастатковае і не мае патрэбу ў нашых паслугах.
– У гэтай паэзіі заўсёды так цікава пераплецены сцёб, сентыментальнасць і вобразнасць, а што першаснае?
– Я не магу сцвярджаць на сто адсоткаў, але візуальны бок плюс сюжэт для мяне на першым месцы, а ўсё астатняе – як гарнір да асноўнай стравы.
– Чаму вершы ты пішаш на беларускай, а апавяданні – трасянкай, беларуска-расійскім суржыкам?
– Гэта пытанне з серыі «чаму ты слухаеш вушамі і нюхаеш носам». Мяркуючы па ўсім, Божачка так задумаў, а я яго пакорліва слухаюся.
