Пансіянаты, дамы для састарэлых — тэма малавядомая і, можна сказаць, табуяваная, бо выклікае сумесь пачуццяў. З чым асацыююцца такія месцы? Са здзекамі, дажываннем у няшчасці, сорамам, жалем, ці наадварот — з добрым доглядам і магчымасцю мець стасункі з іншымі людзьмі? 1387.by паразмаўлялі з бабруйцамі розных узростаў — ад зусім юных да сталых, каб даведацца, пра што яны думаюць, калі чуюць пра такія пансіянаты, і ці гатовыя разглядаць іх як імаверны варыянт для сябе ці блізкіх. 

Фота: Juan Pablo Serrano Arenas/pexels.com

Старасць. Нібы само гэтае слова нясе ў сабе адбітак нечага самотнага, звязанага з адзінотай, нямогласцю, набліжэннем смерці. Хоць, калі па справядлівасці, ад адзіноты, хваробаў ці няшчасных выпадкаў не застрахаваны ніхто — дзяцінства і маладосць не ёсць гарантыяй бесклапотнага жыцця. Але стэрэатыпы: юнацтва = шчасце, старасць = няшчасце, даволі моцная мадэль. Давай прызнаемся, і ты, і я — што мы са страхам думаем пра гэты, будучы час.

Я стаўлюся да дамоў для састарэлых са спагадай. Шкада, што гэтыя людзі дажываюць сваё жыццё не сярод сямейных клопатаў.

Мне гэткага нават уяўляць не хочацца, буду рабіць усё, каб мае бабулі і дзядулі не патрапілі ў такое месца. Я так кажу не таму, што дрэнна стаўлюся да пансіянатаў, не. Проста гэта дзве розныя рэчы: дом, сям’я, хатнія клопаты — і дом састарэлых. Вельмі шкада людзей, у якіх няма нікога, ці ад якіх адмовіліся дзеці/ўнукі.

Жыць у доме для састарэлых — цалкам нармальна, калі ў чалавека сталага веку нікога не засталося з родных, калі патрэбная дапамога і падтрымка. А калі ёсць дзеці, дарослыя ўнукі, якія адмаўляюцца за ім даглядаць, і аддаюць у такое месца... Гэта проста не ўкладваецца ў галаве!

Артур, 16 год

Нядаўна сяброўка расказала пра выпадковага знаёмага, бацька якога паехаў жыць у прыватны пансіянат. Гэты эпізод бабруец адкрыў незнаёмым людзям без нейкага смутку ці сораму, бо, як ён заўважыў — цяпер добра ўсім. Ён можа працягваць зарабляць, а яго тата мае кампанію і добры нагляд. Звычайна людзі пра такое не расказваюць, праўда ж? І тым больш — у такім пазітыўным ключы. «Аказалася, мы нічога не ведаем пра дамы састарэлых», — рэзюмавала сяброўка. — «Бо людзі не ўяўляюць, што за ўмовы ў такіх месцах, таму не давяраюць ім. Нам падаецца, што там не можа быць нармальна, і што наагул — гэта бязлітасна, адпраўляць туды блізкіх».

Мне цяжка ўявіць перспектыву апынуцца ў пансіянаце, бо жыву з мужам і дачкой. Таксама маю яшчэ сілы. А калі яны ёсць, на тое, каб за сабой даглядаць, усё ж лепей дома. Дапамогуць сацыяльныя работнікі, суседзі не кінуць дзеля аднаразовай дапамогі.

Але, падумаўшы, схіляюся да пансіяната, у дзяцей таксама ёсць жыццё. Ведаць бы яшчэ, што гэта такое? Сапраўды пансіянат, або проста багадзельня? Я пра гэта мала ведаю.

Тамара, 68 год

Што мы ведаем пра дамы для састарэлых?

У беларускіх СМІ можна без праблемаў знайсці кантактную інфармацыю дзяржаўных і прыватных дамоў для састарэлых. Калі зайсці на сайты, першае, што кідаецца ў вочы — на многіх у якасці ілюстрацый выкарыстоўваюцца фота відавочна «замежных» людзей сталага веку. Гэткія шчаслівыя пані і паны, якія ўсміхаюцца і выглядаюць прывабна. А мы-та ўжо звыкліся бачыць гэтую «сумную старасць», таму мозг сустракае фотачкі з недаверам: «Нешта тут не так!» Але, судзячы па коштах пражывання (да іх мы яшчэ вернемся), догляд мусіць быць якасны, бо іначай за што столькі плаціць?

Пра дзяржаўныя, у асноўным, такія навіны: нейкія службы ці арганізацыі (напрыклад, МЗС) наведалі жыхароў, каб уручыць падарункі да нейкіх святаў. Ці публікацыі такога кшталту, дзе журналісты перадаюць невясёлую атмасферу Дома для састарэлых і людзей з інваліднасцю: «некаторыя плакалі», «адна бабуля паскардзілася, што хоча есці, а кормяць збольшага капустай», «мужчына папрасіў пару рублёў на цыгарэты». «І быццам бы ўсё там нядрэнна, але такая туга ў вачах у няшчасных людзей, якія вымушаныя дажываць свае апошнія гады ў казённых сценах!» — піша выданне.

Я за тое, каб наняць сядзелку або сацработніка. У інтэрнаце толькі за вялікія грошы будуць добра даглядаць. А ў звычайным інтэрнаце доўга не жывуць.

Марыя, 63 гады

Таксама можна знайсці інфармацыю пра ўрачыстыя прэзентацыі новых месцаў. Напрыклад, у 2018 годзе аддзяленне кругласуткавага знаходжання для сталых ды людзей з інваліднасцю адчынілася ў Нясвіжскім раёне. Зартыкула даведваемся, што «у Беларусі створаныя 62 такія пансіянаты, дзе жывуць больш за 2 тысячы чалавек, а ў Мінскай вобласці дзейнічае 10 устаноў на 316 чалавек».

У астатнім, падаецца, тэма дзяржаўных пансіянатаў даволі закрытая. Больш інфармацыі можна знайсці па прыватных — у рэпартажах, у адрозненні ад сайтаў, жывыя фотаздымкі і гісторыі людзей. Некаторыя, дарэчы, прапануюць нават экскурсіі.

Фота: Matthias Zomer/pexels.com

Калі мне выпадзе састарэць так, што патрэбны будзе дагляд, я выберу пансіянат. У мяне ёсць досвед догляду бацькоў. Мама да апошняга дня ўставала, потым яе павезлі ў бальніцу і там яна памерла. Не самы горшы варыянт. Хоць яна страшна змянілася вонкава і псіхалагічна.

Бацька два месяцы пасля аперацыі (неаперабельны рак) імкліва здаў, апошнія два тыдні ляжаў у памперсах. Я дагэтуль памятаю гэты жах — як любімы тата ператвараецца ў гародніну на вачах. Нікому не пажадаю такой смерці, нікому з дзяцей — даглядаць такога бацьку. Гэта павінны рабіць спецыялісты. Інакш гэта траўма на ўсё жыццё.

Ганна, 60 год

Вось, напрыклад, артыкул пра пансіянат «Домашний уют», расказвае пра харчаванне і быт жыхароў, пра медыцынскую дапамогу для тых, хто ходзіць, і для «ляжачых»: «Пакоі разлічаны на 2-3 чалавек. У кожным — зручныя ложкі з артапедычнымі або супрацьпролежневымі матрацамі, няхітрая мэбля. Стараемся, каб абстаноўка была максімальна набліжана да хатняй. На сняданак — сырнікі з гарбатай, на абед — суп, бульбяное пюрэ з паравой катлетай, кампот. Харчаванне пяціразовае, дыетычнае. Кулінарныя перавагі жыхароў улічваюцца».

Дырэктар пансіяната кажа і пра негатыўны імідж такіх месцаў: «На жаль, у масавай свядомасці замацавалася негатыўнае стаўленне... У народзе замацаваўся дзеяслоў «здаць». Дамы-інтэрнаты пагардліва называюць багадзельнямі. Лічаць, што бедных бабуль і дзядуляў не кормяць, ім своечасова не аказваюць медыцынскую дапамогу. Гэта вялікі зман».

Яшчэ адзін прыватны пансіянат, які наведалі журналісты — «Доброта». Вось як апісвае побыт дырэктар: «Усе ўмовы максімальна набліжаны да хатніх. Ёсць задні дворык, дзе можна шпацыраваць, месца, каб пагуляць у шашкі, шахматы, карты. У кожнай палаце стаіць тэлевізар. Перыядычна ладзім забаўляльныя мерапрыемствы, накшталт дыскатэкі. Нашы падапечныя заўсёды знаходзяцца пад наглядам. Сытыя, таму што прадугледжана пяціразовае харчаванне, і ахайныя, бо мы дапамагаем з гігіенічнымі працэдурамі. У нашы абавязкі ўваходзяць і працэдуры, накіраваныя на падтрыманне здароўя: сочым за прыёмам лекаў (іх, як правіла, купляюць сваякі), мераем ціск. Самі не лечым, толькі ажыццяўляем догляд па рэкамендацыях лекараў. Іх мы запрашаем з паліклінікі, з якой заключаная дамова».

Адзначаецца, што ў пансіянаце дазволеныя наведванні, а таксама сваякоў можна забіраць дахаты, напрыклад, на выходныя ці святы.

У гэтым жа артыкуле ёсць адказ на пытанне, чаму ў пансіянат трапляюць людзі пры жывых дзецях і ўнуках: «Сітуацыі ў кожнай сям’і розныя. Пажылыя людзі не могуць сябе самі абслугоўваць, сачыць за імі няма каму і страшна пакідаць адных, напрыклад, па прычыне дэменцыі. Хтосьці прымае рашэнне пра пераезд самастойна».

Адна з гісторый апавядае пра жанчыну, якая з прычыны дэменцыі, пакуль яе дзяцей не было дома, некантралявана піла таблеткі, нешта падпальвала, паводзіла сябе агрэсіўна.

Фота: Джейлан Сильванович/smartpress.by

Яшчэ адзін матэрыял — пра пансіянат пад Мінскам. У ім — аповеды з вуснаў жыхароў: «Таварыская Ганна Аляксандраўна распавядае, што на лета яна з’едзе жыць на дачу. Тут толькі зімуе. Пакуль жыве на лецішчы, адкладае частку грошай з пенсіі ў 470 рублёў сабе на пражыванне ў пансіянаце. Астатняе даплачвае сын. — «Калі муж памёр, я з вёскі з’ехала, пажыла ў сына гады два, але там унукі ўжо дарослыя, кожнаму па асобным пакоі трэба, а тут і праўнучак нарадзіўся, што я, старая, там церціся буду з імі, не хачу быць у цяжар. А тут у мяне і зносіны, і кормяць добра, і нават любімай справай дапамагаюць займацца — вязаннем. Спіцы мне купілі, я за зіму дваццаць пар шкарпэтак звязала. Вунь і суседка мая ў чырвоных — бачыце? Гэта маіх рук справа! А сваякі мяне наведваюць, крыўдзіцца грэх».

Аўтары гэтага артыкула раяць сваякам сталага чалавека, перад яго перасяленнем у пансіянат, дакладна прапісаць усе ўмовы знаходжання ў дамове аб аказанні паслуг з індывідуальным прадпрымальнікам або юрыдычнай асобай. Дзеяздольны патэнцыйны жыхар пансіяната мусіць даць пісьмовую згоду на догляд за ім. Гэты дакумент, пры неабходнасці, дапаможа вырашыць канфліктную сітуацыю і абараніць яго правы.

А ў матэрыяле пра пансіянат «Купальня» дырэктарка сама расказвае, чаму вырашыла яго стварыць. «Двойчы з труны паўставала», — тлумачыць яна жаданне зрабіць «вельмі важную справу».

«Людзям, якія сутыкнуліся з такой праблемай, гэта здаецца дзікасцю — аддаваць блізкага ў дом састарэлых. Думаю, гэта ад неразумення. У людзей проста няма рэсурсаў — грошай, часу, маральных сіл для таго, каб паўнавартасна даглядаць за нямоглым сваяком. Нават калі ты вырашыў прысвяціць догляду ўвесь час і кінуў працу, табе будуць плаціць 170 рублёў. Гэты час не пойдзе ў стаж, і ты разумееш, што такім жа нямоглым і маламаёмасным чалавекам у старасці станеш ужо ты. Таму сваякоў, якія прывозяць сюды сваіх блізкіх, я ні на секунду не асуджаю», — цытуе выданне словы дырэктаркі.

Калі пансіянат добры, з добрым стаўленнем персаналу — то гэта нармальны варыянт. Галоўнае, каб прыходзілі дзеці, наведвалі, проста як у госці, дадому. З умоў бадай самае важнае — увага. І пакоі не на 10 чалавек, у ідэале на два, каб не было сумна. Важна, каб у пансіянаце праводзіліся мерапрыемствы, каб чалавек не сядзеў днямі ў гэтым пакоі, а было, чым заняцца. Нешта распавядаць, паказваць, далучаць насельнікаў пансіяната ў дзейнасць.

Валянціна, 65 год

З аднаго боку я станоўча да пансіянатаў стаўлюся, таму што пажылыя людзі там пад наглядам і заўсёды ў коле аднагодкаў. У гэтым выпадку ў іх больш тэм для размоў, агульныя захапленні... З іншага — я чула пра выпадкі, калі ў гэтых установах здзекаваліся з старых (крычалі, шпурлялі, ігнаравалі просьбы аб дапамозе і г.д). Я не ведаю, ці ў кожным доме састарэлых такое практыкуецца, але хочацца верыць, што гэта толькі адзінкавы выпадак і халатнасць пары супрацоўнікаў

Думаю, гэта цалкам нармальная практыка — жыць у такіх месцах, калі самастойна не атрымліваецца. Сітуацыі бываюць розныя: у кагосьці няма дзяцей, каб дапамагчы, хтосьці наадварот не хоча напружваць сваіх дзяцей, або яны жывуць вельмі далёка. Я б, напэўна, і сама ў сталым веку з’ехала б у нейкае такое месца, каб мае дзеці (калі яны будуць) не страчвалі сваё жыццё, якое ў нас адно, на тое, каб карміць, паіць і даглядаць мяне да самай смерці.

Але. Важна, каб выбар адправіцца ў дом састарэлых быў зроблены менавіта тым чалавекам, якому трэба будзе там жыць.

Наста, 22 гады

Калі пансіянат камфортны, прыстойны, гэта патрабуе добрых назапашванняў. У аплату такіх месцаў альбо ты сваю пенсію ўкладаеш, альбо сваякі. У «адзіночку» не хацелася б трапіць у такім месцы, але і для таго, каб жыць з кімсьці ў адным пакоі, трэба супасці. Важна, каб там была добрая медыцынская дапамога, асаблівы падыход для ляжачых.

Ніна, 70 год

Колькі каштуе (за месяц пражывання)

Прыватны пансіянат — гэта вельмі не танна.

Напрыклад, «Забота и уход» прапануе тры пакеты: «Базавы» ад 1 100 рублёў (камфартабельнае пражыванне, 5-разовае харчаванне, паўнавартасны догляд, поўнае бытавое і гігіенічны абслугоўванне, маніторынг жыццёва важных паказчыкаў, забаўляльныя мерапрыемствы) ; «Пашыраны» ад 1 200 рублёў (магчымасць выбару пакоя, складанне індывідуальнага меню, арганізацыя хобі, псіхалагічная падтрымка...); «Пашыраны+» ад 1 400 рублёў (дадаецца арганізацыя хобі, псіхалагічная падтрымка, догляд пасля перанесеных цяжкіх хваробаў).

У пансіянаце «Доброта» стандарт для тых, хто ходзіць — 1 100 рублёў (разнастайнае дыетычнае харчаванне, дапамога прафесійнай сядзелкі, спецыялізаваныя працэдуры, пражыванне ў камфартабельным нумары, абсталяваным медтэхнікай). Для ляжачых стандарт 1 200 рублёў. Для жадаючых жыць у двух і аднамясцовых пакоях кошт вышэй, таксама як і для тых, хто з урэтральнымі катэтарамі і цэтастомамі.

Але і ў дзяржаўных дамах для састарэлых кошты не нашмат танней. Напрыклад, у «Дом-інтэрнат для састарэлых і інвалідаў», які знаходзіцца ў сасновым гаі каля возера, такія тарыфы:

Поўны кошт — 32,37 рублёў у суткі; ільготны кошт — 29,57 рубля за суткі (для інвалідаў 1 і 2 груп). Пакой павышанай камфортнасці — 35,67 рубля за суткі.

Натуральна, здараюцца выпадкі, калі чалавек застаўся адзін, ці, напрыклад, мае кепскія стасункі з сваякамі. У такіх выпадках пансіянаты прапануюць падпісаць дамову пажыццёвай рэнты. То бок, пасля смерці, маёмасць, узгаданая ў дамове (яна мусіць быць без даўгоў, іншых уладальнікаў і тэдэ), пераходзіць у валоданне пансіяната.

Я б абрала пансіянат. Не хочацца быць клопатам для дзяцей, ды і сабе будзе не камфортна. А там і догляд і зносіны.

Ганна, 63 гады

Адназначна адказаць не магу. Усё будзе залежаць ад здароўя. Калі старэчая немач і хваробы моцныя (прыкаваны да ложка ды яшчэ з дэменцыяй з поўным неразуменнем), то — сядзелка.

Калі яшчэ можаш неяк даглядаць за сабой, хадзіць па хаце, то, каб палегчыць жыццё дзецям, можна скарыстацца паслугамі сацыяльнага работніка. Вядома ж, усё гэта пад кантролем блізкіх, з наведваннем, тэлефанаваннямі самага дарагога чалавека. А з якой перыядычнасцю, глядзець па стане хворага, наколькі ён нямоглы і маральна падаўлены, званкі штодзённыя.

У любым выпадку, толькі не дом састарэлых, якім бы добрым ён не быў. Мы хочам і ў старасці адчуваць клопат пра сябе. Мы ўсе ў нейкай ступені эгаісты, і як павядзем (захочам, закамандуем) сябе ў старэчым узросце, адзін бог ведае. Але пакуль вось так, такое меркаванне. У жыцці часцяком дзеці прымаюць рашэнне самі, не пытаючыся, але гэта ўжо іншае... У любым выпадку тэма вельмі складаная.

Надзея, 67 год

Ці ёсць прыватныя пансіянаты ў Бабруйску?

У інтэрнэце можна знайсці звесткі, што на вуліцы Камсамольскай-25 дзейнічае сеткавы пансіянат «Уют». На яго сайце ёсць калькулятар цэнаў. А ў 20 км ад Бабруйска ёсць прыватны пансіянат «Ізабэла» (саўхоз імя Леніна).

А што «у іх»?

«Deutsche Welle» даволі часта ўздымае тэмы, звязаныя з жыццём людзей сталага веку. У адным з матэрыялаў за мінулы год журналісты раскрывалі «шэрыя схемы» ў доглядзе. Між іншым, яны ўзялі праблему, якая актуальная і для Беларусі — колькасць сталага насельніцтва расце, а колькасць маладога — падае. Чым гэта можа скончыцца? Тым, што за многімі і многімі людзьмі ў старасці (і ў нас, і ў іх) не будзе каму даглядаць. А калі меркаваць па тым, на што чалавецтва марнуе мазгі і рэсурсы, спадзявацца на з’яўленне цуда-лекаў ад Альцгеймера, дэменцыі ці робатаў-памочнікаў пакуль не выпадае. Але марыць, вядома, ніхто не забараняе.

Гэтае ж выданне падрабязна пісала, як выглядаюць пансіянаты для састарэлых у Германіі: «Створана безбар’ернае асяроддзе. У кожнага жыхара ёсць асобнае памяшканне для жылля з душам і туалетам. У доме маецца агульны пакой адпачынку, сталовая, кафэтэрый, а ў многіх выпадках яшчэ цырульня і аддзяленне банка. Як правіла, нямецкія дамы састарэлых размяшчаюцца ў зялёных зонах, дзе ёсць магчымасць для прагулак, а таксама паблізу ад прыпынкаў грамадскага транспарту і крам».

Доля муніцыпальных устаноў пяць адсоткаў. Дзейнасць больш за палову дамоў састарэлых фінансуецца некамерцыйнымі і дабрачыннымі арганізацыямі. Пражыванне, якое таксама каштуе нямала (ад 1 000 еўра і больш) пенсіянеры часткова аплачваюць самі, часткова пакрывае страхоўка. З 1995 года ў Германіі дзейнічае сістэма абавязкова страхавання на выпадак неабходнасці ў староннім доглядзе. Калі грошай усё адно не хапае — дапамагаюць сваякі.

Фота: Pixabay