З 1 чэрвеня 2018 года ў Нацыянальным мастацкім музеі Рэспублікі Беларусь працуе выстава жывапісу, графікі і скульптуры “Сусвет Язэпа Драздовіча”, прысвечаная 130-годдзю мастака. У гісторыі беларускай культуры асоба Язэпа Драздовіча (1888–1954) займае асаблівае месца. У 1910–1930-я гады ён знаходзіўся ў эпіцэнтры важных працэсаў нацыянальнага Адраджэння. Усё, што ён рабіў, было прасякнута водарам касмічнага, сусветнага размаху, што для беларускай культуры не характэрна. Менавіта адсюль вынікае і фенаменальнасць творчасці Драздовіча.
Язэп Драздовіч нарадзіўся 1 кастрычніка 1888 года ў засценку Пунькі на Дзісеншчыне (цяпер Глыбоцкі раён Віцебскай вобласці). Вучыўся ў Віленскай школе малявання ў Яна Трутнева (1906–1910). Пачатак творчай кар’еры быў звязаны з выдавецкай дзейнасцю – мастак рабіў ілюстрацыі і афармленне. Графічная спадчына Драздовіча ўражвае і якасцю, і разнастайнасцю, і колькасцю. Яно звязана і з этнаграфічнымі паездкамі па Беларусі, і з гістарычным жанрам, і з касмічнымі замалёўкамі.
Вызначальным годам у жыцці Драздовіча стаў 1921. У гэты час у Вільні быў створаны Беларускі музей. Гэта было самае багатае (тысячы адзінак) сховішча разнастайных матэрыялаў па гісторыі і культуры Беларусі. Калі ў 1944 годзе было прынята рашэнне аб ліквідацыі Беларускага музея імя Івана Луцкевіча, усе экспанаты былі падзелены на групы, большасць з іх засталіся ў Вільні, меншасць – патрапіла ў Мінск.
Адным з першых падарункаў Беларускаму музею сталі серыі графічных работ (узоры старадаўняй архітэктуры і партрэты полацкіх князёў: Рагвалода, Усяслава Чарадзея, Брачыслава і інш.). Драздовіч перадаваў туды ўсё зробленае, і дзякуючы гэтаму яго спадчына нядрэнна захавалася. Захапленне Драздовіча гісторыяй Беларусі ўвасобілася ў мностве твораў – і графічных, і жывапісных, і літаратурных.
Жывапісная спадчына майстра колькасна саступае графічнаму, але яе ўнікальнасць ў балансаванні паміж прафесійным і інсітным, наіўным мастацтвам. Падобнага роду «памежныя» феномены часам могуць бянтэжыць, ставіць у тупік, бо не ўпісваюцца ні ў якія сістэмы каардынатаў. Але менавіта гэтая «сумежнасць», асаблівая харызматычнасць прыцягвае і зачароўвае. І сёння жывапіс Драздовіча выклікае не меншую цікавасць, чым яго графіка…
1930-я гады былі звязаны з захапленнем касмічнай тэмай. Драздовіч зазірнуў у Космас – і Космас зазірнуў у яго. Як вядома, Драздовіч быў перакананы, што надзелены дарам празорлівасці. З дня ў дзень сядзеў у бібліятэцы, прагна вывучаў ўсю астранамічную літаратуру, якую можна было здабыць, і апускаўся ў чароўныя (самнамбулістычныя) сны, адпраўляючыся ў «астральныя падарожжы». Ён вандраваў на далёкія зоркі і планеты – Месяц, Марс, Сатурн, Венеру, бачыў выдатнай прыгажосці пейзажы, разглядаў неверагодныя расліны, жывёл, наведваў невядомыя краіны, гарады і назіраў жыццё мясцовых жыхароў. Раніцай ён скрупулёзна, да дробязяў запісваў, дакументаваў, замалёўваў.
Беспрэцэдэнтнасць гэтай часткі творчасці Драздовіча заключаецца яшчэ і ў тым, што ён надаваў гэтым замалёўкам і нататкам пра касмічныя падарожжы не толькі мастацкае значэнне, колькі навуковае. Зараз для нас – гэта прыклад «навуковай фантастыкі». У 1931 годзе Драздовіч апублікаваў навуковую брашуру «Нябесныя бегі» – выданне з уласнаручнымі лінагравюрамі. Навука ў 1930-я гады не ведала, што Космас незаселены, лічылася, што на іншых планетах ёсць жыццё, толькі ў іншых умовах. Драздовіч не дажыў да таго моманту, калі чалавек паляцеў у космас (12 красавіка 1961 года).
З 1933 г. мастак пасяліўся ў старэйшага брата Канстанціна, займаўся разьбой па дрэве. Майстраваў спецыяльныя кіі з выявамі людзей і жывёл, куфэркі, табакеркі. Выразаў фігуркі Маці Божай, святых, анёлаў. Рабіў і барэльефныя партрэты блізкіх і сяброў. У гэты час Драздовіч часта і падоўгу гасцяваў у навакольных вёсках, дзе захапіўся стварэннем насценных размаляваных дываноў – «маляванак».
На выставе прадстаўлена каля 70 работ з калекцый Нацыянальнага мастацкага музея Рэспублікі Беларусь, Нацыянальнага гістарычнага музея Рэспублікі Беларусь, Музея старажытнабеларускай культуры Цэнтра даследаванняў беларускай культуры, мовы і літаратуры Нацыянальнай акадэміі навук Беларусі, Цэнтральнай навуковай бібліятэкі імя Я. Коласа, Гісторыка-культурнага музея-запаведніка «Заслаўе», Беларускага дзяржаўнага музея народнай архітэктуры і побыту, Беларускага саюза мастакоў.
Гэтая выстава таксама прысвячаецца аднаму з першых даследчыкаў творчасці Язэпа Драздовіча – Арсенію Лісу (1934–2018), які ў 1984 годзе напісаў кнігу пра мастака «Вечны вандроўнік».
Паводле прэс-рэлізу
