Сярод неспакойнага рэлігійнага ляндшафту Рэчы Паспалітай XVII ст. вера аднаго чалавека была выпрабаваная да крайнасьці. Гісторыя сьвятога Андрэя Баболі, сьвятара-езуіта і місыянэра, — гэта жахлівая гісторыя аб мужнасьці, перакананасьці і найвышэйшай ахвяры ў імя веры, піша Павел Хадзінскі ў «Новым Часе».
Паляўнічы на душы
Жыцьцё Андрэя Баболі, які нарадзіўся 30 лістапада 1591 году ў польскім Сандаміры ў сям’і дробных шляхцічаў, прайшло незвычайным шляхам, які прывёў яго да таго, каб стаць адным з найбольш шанаваных сьвятых у Каталіцкім Касьцёле. Сьвятар-езуіт, руплівы місыянэр і пакутнік, ён атрымаў мянушку «паляўнічы на душы» за нястомныя намаганьні па эвангелізацыі і навяртаньні некаталікоў у каталіцтва. Гэты тытул не толькі апісвае яго місыю, але таксама сымбалізуе яго глыбокую прыхільнасьць і нязломны запал да сваёй веры.
Шлях сьвятога пачаўся, калі ён уступіў у Таварыства Езуса, шырока вядомае як езуіты, у 1611 годзе. Гэты рэлігійны ордэн, заснаваны ў XVI ст., быў вядомы сваёй адданасьцю адукацыі, місыянэрскай працы і служэньню бедным. Баболя быў добра падрыхтаваны да сваёй будучай працы, ён атрымаў грунтоўную адукацыю, якая дала яму тэалягічныя веды і камунікатыўныя навыкі, неабходныя для яго місыянэрскай дзейнасьці.
Яго місыянэрства прывяло яго ў розныя куткі Вялікага Княства Літоўскага, дзе ён нястомна працаваў над пашырэньнем каталіцкай веры. Вандруючы ад вёскі да вёскі, ён дзяліўся вучэньнем Касьцёла, імкнучыся не толькі навяртаць некаталікоў, але і навучыць іх прынцыпам веры. Гэтая нястомная пагоня за душамі, адзначаная глыбокім жаданьнем прывесьці іх да каталіцкай веры, прынесла яму тытул «паляўнічага на душы».
Імкненьне да навяртаньня часта прыводзіла яго да канфліктаў з прадстаўнікамі іншых веравызнаньняў, асабліва з праваслаўнымі і пратэстантамі. На працягу яго жыцьця каталікі, праваслаўныя, пратэстанты і габрэі жылі побач. Гэтая разнастайнасьць, узбагачаючы культуру, часта спараджала рэлігійную напружанасьць і канфлікты.
Як гучны і гарачы абаронца каталіцтва, Баболя часта быў у цэнтры гэтых рэлігійных спрэчак. Яго нястомныя эвангелізацыйныя намаганьні сутыкнулі з пагрозамі і варожасьцю.
Пасьля пасьвячэньня ў сьвятары ў 1622 годзе Андрэй Баболя служыў у розных месцах Вялікага Княства Літоўскага, у тым ліку ў Полацку, Бабруйску, Янаве. Дзякуючы сваёй вялікай дзейнасьці ў Вялікім Княстве Андрэй Баболя атрымаў тытул «Апостал Літвы».
1 верасня 1622 года Андрэй пачаў служыць у Нясьвіжы, у калегіюме, заснаваным у 1582 годзе князем Мікалаем Крыштафам Радзівілам, і ў гэтай мясцовасьці ён застаўся на наступны год у якасьці рэктара касьцёла. Баболя праявіў сябе як добры спавядальнік і прапаведнік. Акрамя таго, зь вялізнай самаадданасьцю служыў вясковым місыянэрам у ваколіцах Нясьвіжа. Сто чалавек прынялі зь яго рук сакрамэнт хросту. Ён злучыў сувязьзю шлюбу сорак дзевяць параў, якія датуль жылі без гэтага сакрамэнту. Таксама шмат каго прывёў да споведзі і лепшага жыцьця.
У 1624 годзе Андрэя Баболю як выдатнага прапаведніка перавялі ў Вільню, у касьцёл сьв. Казіміра. У 1630 годзе, адразу пасьля ўрачыстага прынясеньня вечных манаскіх шлюбаў, Андрэя Баболю скіравалі зь Вільні ў Бабруйск.
Пакутніцтва падчас паўстаньня Багдана Хмяльніцкага
Бунт Хмяльніцкага, які адбываўся з 1648 па 1657 год, быў буйным паўстаньнем пад кіраўніцтвам украінскіх казакоў і праваслаўнага сялянства супраць шляхты і каталіцкага касьцёла. Паўстаньне стала адказам на ўяўную сацыяльную несправядлівасьць, палітычную карупцыю і рэлігійны прыгнёт. Бунт характарызаваўся жорсткімі сутычкамі і значнымі ахвярамі, ускалыхнуўшы Рэч Паспалітую да глыбіні душы.
У гэты неспакойны перыяд Андрэй Баболя, вядомы каталіцкі сьвятар, стаў мішэньню. Яго гарачае прапаведніцтва прынесла яму шмат прыхільнікаў, але і ворагаў таксама.
Пінскі калегіюм езуітаў
У сераду 16 траўня 1657 года
казакі Хмяльніцкага ўварваліся ў Янаў Палескі, дзе яны забілі ўсіх каталікоў і габрэяў, не зважаючы на ўзрост, пол і паходжаньне.
Даведаўшыся, што незадоўга перад гэтым зь Янава выйшаў Андрэй Баболя, выправіліся за ім у пагоню.
Каб прымусіць сьвятара зрачыся веры, казакі спачатку зьбілі яго бізунамі, а затым зьнявечылі твар. Езуіта, які не здрадзіў сваёй каталіцкай веры нават пасьля гэтай паказальнай экзэкуцыі, зьвязалі вяроўкай, прывязалі да пары коней і адправілі назад у Янаў. Прапаведнік бег паміж імі на працягу чатырох кілямэтраў, зноў і зноў падаў.
Андрэя Баболю білі бізуном, калолі дзідай і глыбока паранілі мячом. У Янаве казацкія каты сплялі з галінаў дуба вянок і ўсклалі яму на галаву, затым кінулі сьвятара на стол і працягвалі катаваць. Яму прыпалілі цела агнём. Потым каты садралі яму скальп, а таксама выразалі скуру на сьпіне ў форме арнату, пасыпаючы раны сечкаю. Андрэю Баболі павыбівалі зубы, б’ючы яго кулакамі па твары, павыдзіралі пазногці, садралі скуру з пляча. Праз дзьве гадзіны, яшчэ жывога, яго падвесілі за ногі да столі. Удар мяча паклаў канец зямному жыцьцю Баболі. Інфармацыю пра характар яго катаваньняў назьбіраў ксёндз Зьміцер Чарнель.
Капліца на месцы забойства Андрэя Баболі. Малюнак Напалеона Орды
Жорсткасьць яго сьмерці зьяўляецца яркім сьведчаньнем рэлігійнай напружанасьці і жорсткіх канфліктаў таго часу.
Нягледзячы на надзвычайны характар яго пакутаў, гістарычныя дакумэнты сьведчаць аб тым, што Баболя заставаўся верным на працягу ўсяго свайго выпрабаваньня. Кажуць, што ён маліўся за сваіх катаў, паўтараючы словы Езуса Хрыста на крыжы:
«Ойча, прабач ім, бо ня ведаюць, што робяць».
Яго адмова адрачыся ад сваёй веры, нават перад абліччам такога жорсткага абыходжаньня, зьяўляецца сьведчаньнем яго незвычайнай духоўнай сілы і адданасьці Богу.
Вечнае жыцьцё
Вестка пра сьмерць Андрэя Баболі хутка распаўсюдзілася і выклікала пачуцьцё шоку і гора сярод каталіцкай супольнасьці. Жорсткасьць яго сьмерці ў спалучэньні зь яго непахіснай верай перад абліччам нягоды моцна кранула многіх. Яго сьмерць не была дарэмнай, хутчэй, гэта паслужыла падсілкоўваньню новай моцы ў каталіцкай веры.
Парэшткі сьвятога
Яго пакутніцкая сьмерць лічылася прыкладам найвышэйшай ахвяры за веру і стала крыніцай моцы для тых, хто сутыкнуўся з рэлігійнымі перасьледамі. Гэта натхніла незьлічоную колькасьць вернікаў, прымусіла многіх пайсьці па яго сьлядох, калі шмат хто далучыўся да рэлігійных ордэнаў. Яго спадчына таксама адыграла ключавую ролю ў Контррэфармацыі ва Ўсходняй Эўропе, руху, скіраваным на адраджэньне каталіцкага касьцёлу.
Цела Андрэя Баболі, якое празь дзесяцігодзьдзі пасьля сьмерці было прызнанае нятленным, стала значнай рэлігійнай рэліквіяй. Нетленнасьць яго цела разглядалася як Божы знак, што яшчэ больш замацавала яго статус пакутніка і сьвятога.
Парэшткі Баболі пазьней былі перавезеныя ў езуіцкі калегіюм у Полацку, дзе сталі аб’ектам ушанаваньня. Езуіты як рэлігійны ордэн, адданы адукацыі, выкарыстоўвалі гісторыю жыцьця і пакутніцкай сьмерці Баболі, каб натхніць сваіх студэнтаў і падкрэсьліць істотнасьць веры, мужнасьці і адданасьці Эвангельлю. Знаходжаньне яго парэшткаў у калегіюме таксама прывабіла пілігрымаў.
Працэс бэатыфікацыі Андрэя Баболі, крок да кананізацыі ў Каталіцкім Касьцёле, быў распачаты праз шмат часу пасьля яго сьмерці. Ён быў бэатыфікаваны Папам Піем IX у 1853 годзе.
Сьвяты Андрэй Баболя быў кананізаваны Папам Піем XI 17 красавіка 1938 года, амаль праз 300 гадоў пасьля яго пакутніцкай сьмерці. Працэс кананізацыі ўключаў дэталёвае вывучэньне жыцьця Баболі, твораў і цудаў, якія прыпісваюцца яго заступніцтву.
Папа абвяшчае Андрэя Баболю сьвятым у 1938 годзе
Урачыстасьць сьвятога Андрэя Баболі адзначаецца 16 траўня, у гадавіну яго сьмерці. Ён зьяўляецца сьвятым заступнікам Пінскай дыяцэзіі ў Беларусі, а таксама заступнікам Польшчы.
У 2002 годзе Папа Ян Павал ІІ назваў сьвятога Андрэя Баболю апекуном тых, хто імкнецца да еднасьці хрысьціянаў.
