У будучыні ў Беларусі можа з'явіцца сэрвіс па падборы спецыялістаў па доўгатэрміновым суправаджэнні сталых людзей. Слова «сядзелка» да такіх спецыялістаў падыдзе наўрад ці, але для зручнасці пакуль іх называюць так. З ідэяй гэткага праекту на конкурс Social Weekend падалася працаўніца мінскай «хуткай дапамогі» і ў найбліжэйшай будучыні — выпускніца мінскага медуніверсітэта Вікторыя Лукашова.
Вікторыя Лукашова
Як правіла, цяпер «сядзелка» — гэта пажылая жанчына, пенсіянерка, якая мае вольны час, даглядала за хворым сваяком і ведае, што трэба сталаму чалавеку. Знаходзяць яе, зазвычай, сярод знаёмых. Менавіта гэтую сітуацыю Вікторыя збіраецца змяніць.
Жыццё цікавейшае за выдумкі
Як распавяла сама Вікторыя, ідэя падобнага праекта ўзнікла ў яе «з жыцця». Працуючы з 1-га курса медуніверсітэта спачатку ў рэанімацыі, а потым і на «хуткай дапамозе», яна нагледзелася на тое, як жывуць нашы сталыя людзі, асабліва адзінокія. Таму ўлетку мінулага года яна прыйшла ў школу сацыяльнага прадпрымальніцтва.
— Першапачаткова ідэя праекту была — дом састарэлых. Мая ідэя была ўспрынятая, і ад лета мінулага года ў школе прадпрымальніцтва я вяла і вяду гэты праект. Зразумела, ён вельмі маштабны, ён працягваецца да гэтага часу. Але паралельна я даведалася пра Social Weekend-найбуйнейшы конкурс сацыяльных праектаў, і вырашыла ў ім паўдзельнічаць. Я падалася з двума праектамі — першапачатковым домам састарэлых, і сэрвісам пошуку прафесійных сядзелак.
Цяпер вельмі мала людзей у Беларусі гатовыя аддаваць сваіх сваякоў у дамы састарэлых. Гэта — ужо самы скрайні выпадак. Можа быць, калі-небудзь, дый тое наўрад ці аддадуць. Пакуль нашыя людзі да гэтага не гатовыя, вельмі моцна ўкараніліся стэрэатыпы пра дамы састарэлых. І я падумала, што ў Беларусі не закрыты рынак сядзелак, попыт на гэта ёсць, а прапанаваць няма чаго. Няма нічога на розуме, пра што людзі адразу б узгадалі, калі ім трэба знайсці сядзелку. Першае, што прыходзіць у галаву — спытаць у знаёмых, можа быць, у іх ёсць хтосьці, ці можа хтосьці сутыкаўся з пошукам сядзелкі.
Я падумала: чаму б не стварыць нешта, што дапамагло б людзям, тым больш, што гэта звязана з маёй тэмай, з пажылымі людзьмі.
Але два праекты на Social Weekend адразу не праходзяць, мне парэкамендавалі выбраць адзін з іх, і я вырашыла выбраць гэты праект — пошук прафесійных сядзелак. Я вырашыла, што ён больш жывучы, больш перспектыўны.
Калі сталаму чалавеку патрэбна сядзелка, яе можа даць і дзяржава: паслугі сядзелак прадстаўляюць тэрытарыяльныя цэнтры сацыяльнага абслугоўвання насельніцтва. Але, па-першае, гэтыя цэнтры адчуваюць «кадравы голад», і не ва ўсіх раёнах ёсць такая паслуга. Па-другое, паслугі сядзелак «ад дзяржавы» хоць і «па сацыяльных тарыфах», але ўсё роўна не бясплатныя. Па-трэцяе, кругласутачнай дапамогі або паслугі «сядзелка з пражываннем» цэнтры сацабслугоўвання не аказваюць. Па-чацвёртае, «сацыяльную сядзелку» надаюць толькі тым, хто цалкам страціў здольнасць да перасоўвання і да самаабслугоўвання. І па-пятае, для таго, каб наняць «сацыяльную сядзелку», патрэбна кіпа даведак: медыцынская аб стане здароўя, дзе будзе паказана, што чалавек не можа абысціся без старонняй дапамогі; даведка медыка-рэабілітацыйнай камісіі аб тым, што чалавеку патрабуецца сацыяльная падтрымка; заяву ад самога чалавека або ад сваяка; даведка аб прапісцы... «Сацыяльную сядзелку» не дадуць, каб «хтосьці пабыў з 80-гадовай маці, таму што дачцэ неспакойна».
Як гэта працуе?
У праекце Вікторыі Лукашовай — не толькі прадстаўленне паслугі па доўгатэрміновым суправаджэнні пажылых людзей. Галоўнае — гэта адказнасць персаналу перад наймальнікамі і працадаўцамі.
— Мяркуецца, што сэрвіс па доўгатэрміновым суправаджэнні сталых людзей — гэта будзе вэб-сайт, дзе будзе база сядзелак, якіх мы папярэдне адабралі. Асаблівасць гэтага сэрвісу у тым, што мы навучаем сядзелак. У свеце для спецыялістаў па доўгатэрміновым доглядзе ёсць пэўныя стандарты. У Беларусі яны пакуль нідзе не прапісаныя, але ў Еўропе і ў Расіі яны ёсць. У нас усё называюць гэта «сядзелкай», а ў Еўропе — «спецыяліст па доўгатэрміновым доглядзе», у якога ёсць пэўныя навыкі. Для гэтага не абавязкова спецыяльнае медыцынскае адукацыю, але павінны быць пройдзеныя курсы, у спецыяліста павінна быць падрыхтоўка. Мы набіраем людзей, навучаем іх, і даем ім працу. Мы — такія пасярэднікі паміж «сядзелкамі», і тымі людзьмі, якім патрэбны догляд за іх сталымі сваякамі.
Пры гэтым увесь час мы кантралюем працэс. Напрыклад, лекар павінен скласці індывідуальны план догляду за пажылым чалавекам. Ёсць жа розныя людзі: камусьці патрэбны толькі той, хто будзе проста наглядаць, каб пажылы чалавек не ўпаў, а ёсць наогул ляжачыя хворыя, іх трэба пераварочваць, кантраляваць пролежні і гэтак далей. Гэта значыць, спачатку пажылога чалавека аглядае лекар, дае рэкамендацыі і паказвае, што неабходна рабіць спецыялісту па суправаджэнні. А той працуе, зыходзячы з рэкамендацый лекара.
І ёсць пастаянная справаздачнасць аб праведзенай працы. Напрыклад, нават калі сваякі за мяжой, яны могуць ўсталёўваць вэб-камеры, кантраляваць працэс і не баяцца, хто будзе знаходзіцца з іх роднымі і ў які час.
Цяпер не праблема знайсці сядзелку на сайтах патранажных фірмаў — як прыходную, так і з пражываннем на тэрыторыі абслугоўваемай асобы, а таксама гатовую аказаць дапамогу на суткі, ноччу, раніцай і ўвечары. Мінімальны час, праведзены з падапечным, як правіла, тры гадзіны. Патранажныя фірмы прапануюць паслугі сваіх сядзелак «ад двух рублёў у гадзіну», але пытанне менавіта ў частцы «ад»: кошт паслуг сядзелкі для ляжачага хворага або інваліда агаворваецца ў кожным выпадку індывідуальна. Цэны залежаць ад умоў патранажу, графіка працы і асаблівасцяў стану падапечнага. Разлічваць, што яны будуць менш чым 20 рублёў за тры гадзіны (аднаразова) — не варта. На сайце kufar.by прыватныя аб’явы аб паслугах сядзелак пачынаюцца ад 5 рублёў у гадзіну, у сярэднім цана — 7 рублёў за гадзіну. На onliner.by паслугі сядзелкі прапануюцца, пачынаючы ад 10 рублёў за гадзіну. Сядзелка 24/7 абыйдзецца ад 700 да 850 рублёў плюс пражыванне і харчаванне.
Адукацыя перш за ўсё
Па словах Вікторыі, галоўным у праекце будзе тое, што спецыялісты па доўгатэрміновым суправаджэнні пажылых людзей будуць мець адпаведныя навыкі і адукацыю.
— Першае, чым я хацела заняцца — паехаць у Расію і прайсці там навучанне на спецыяліста па доўгатэрміновым доглядзе за пажылымі людзьмі. Так, у мяне ёсць медыцынская адукацыя, на першым курсе медуніверсітэта я працавала ў рэанімацыі з цяжкімі хворымі. Уборка, догляд за імі, падмыванне, перагортванне — усё гэта было на мне, але гэта не зусім тое, чым павінен займацца спецыяліст па доўгатэрміновым доглядзе.
У прынцыпе, у нас ва ўніверсітэце ёсць цэлы цыкл догляду за хворымі, і я прайшла, вядома, гэты курс, але мне гэта трэба практычна выкласці людзям — тым, якія не маюць медычнай адукацыі. Пры гэтым так, каб яны маглі прымяніць гэтыя веды на практыцы. Таму я і хацела павучыцца гэтаму ў Расіі — каб ведаць стандарты догляду за людзьмі. У Беларусі такіх курсаў няма, у нас ёсць толькі прапісаныя ў заканадаўстве абавязкі сядзелкі, службовая інструкцыя. І ўсе. У той жа Расіі, у Маскве, ёсць курсы, на якіх вучаць даглядаць за пажылымі людзьмі ў адпаведнасці з сусветнымі стандартамі.
На жаль, з-за цяперашняй эпідэміялагічнай сітуацыі, я паехаць туды пакуль не магу.
У службовай інструкцыі сядзелкі гаворыцца, што яна забяспечвае захаванне рэжыму харчавання, пры неабходнасці аказвае дапамогу ў прыёме ежы (кармленне), прыём лекаў у адпаведнасці з прадпісаннямі лекара, вымярае тэмпературу, ціск. Назірае за станам здароўя абслугоўваемай асобы, у выпадку неабходнасці аказвае першую медыцынскую дапамогу, выклікае лекара дадому і інфармуе пра гэта сваякоў. Ажыццяўляе дастаўку ў паліклініку матэрыялаў для даследавання (за выключэннем аналізу крыві). Забяспечвае чысціню і парадак у памяшканні, у якім знаходзіцца абслуговаемая асоба, змену сподняй і пасцельнай бялізны. Выконвае штодзённыя гігіенічныя працэдуры (мыццё, абціранне і інш). Рыхтуе (падагравае) ежу. Суправаджае на шпацыр асобу, у тым ліку з інваліднай каляскай. Праводзіць гутаркі, чытае літаратуру, інфармуе сваякоў, лекара і свайго кіраўніка аб стане здароўя абслугоўваемай асобы, яго медыка-сацыяльных і псіхалагічных патрэбах. А вось рабіць уборку кватэры, аплачваць камунальныя паслугі, хадзіць у краму за прадуктамі яна не абавязаная.
Перспектыўны рынак?
Па словах Вікторыі, зараз паслугі спецыялістаў па доўгатэрміновым суправаджэнні сталых людзей вельмі запатрабаваныя.
— Да мяне з просьбай знайсці сядзелку людзі звяртаюцца нават наўпрост. Колькасць пажылых людзей павялічваецца. Людзі вымушана сыходзяць з працаў, атрымліваюць пенсію па доглядзе за пажылым чалавекам, таму што проста не бачаць іншага выйсця з гэтай сітуацыі. А думаць крыху далей у іх не атрымліваецца — магчыма, і гэта будзе праблемай.
Праект пакуль у працэсе распрацоўкі. Цяпер быў паўфінал Social Weekend, я прайшла, было 50 праектаў, засталася палова, і мой праект у гэтую палову ўвайшоў.
Вядома ж, падобны сэрвіс не можа абмежавацца аднымі толькі пажылымі людзьмі. Ёсць іншыя катэгорыі, якія маюць патрэбу ў доўгатэрміновым суправаджэнні — інваліды, ляжачыя хворыя і гэтак далей. Пажылыя людзі — гэта толькі пачатак. Трэба хаця б пачаць з чагосьці, а далей яно б ужо развівалася. Хочацца спачатку з гэтым вызначыцца: тут вельмі шмат нюансаў, якія трэба ўлічваць і вырашаць. Ёсць шмат людзей гатовых мне дапамагаць, але цяпер у мяне няма сфармаванай каманды, якая гатовая сесці і вырашаць пытанні тут і цяпер. Таму я адкрыта да прапаноў і супрацоўніцтва.
Аліна Бялова, для budzma.by
Фота прадастаўленыя Вікторыяй Лукашовай
Сачыце за нашымі публікацыямі ў Telegram, Facebook, Вконтакте ды Twitter! А ў нашым Instagram вас чакаюць яскравыя фота!
