У Беларусі робіцца шмат спробаў распаўсюдзіць сваю культуру і краіну за мяжой, але атрымліваецца адносна слаба. Нехта ў вузкіх колах, можа, і ведае, але на калядным кірмашы Брусэля не знойдзеш на лавах заходнікаў, што будуць ведаць і з цікавасцю пытацца пра нашу краіну. І вось тут светлыя і пазітыўныя крыкі пра сусветную вядомасць разбураюцца, нібы картачная хатка. Вось палякаў ведаюць, украінцаў, але цяжкавата згадваюць літоўцаў і латвійцаў. Дык ад чаго гэта залежыць? Конкурсаў і стартапаў? Насамрэч, не.
Рэч у вядомых вобразах папулярнай культуры, якія працуюць нашмат лепш за нацыянальнасць нейкага там стартапера, IT-канторы ці пісьменніка. Патрэбныя прыклады? Добра, тады пытанне: хто самы вядомы ў свеце паляк?
Адказ аказаўся дзіўнаватым нават для некаторых палякаў, бо такое званне атрымаў… Геральт з Рывіі — галоўны герой серыі твораў “Сага пра ведзьмака”.
Мультыпрастора дамаглася сусветнай вядомасці, дзякуючы трылогіі гульняў ад мясцовай студыі CD project RED. Чаму гэта адбылося і як спрацавала? Няўжо няма іншых вядомых прадстаўнікоў польскай нацыі, што маглі б несці званне “самага вядомага”? Ну, напрыклад, той жа Ян Павел ІІ ці хаця б Чэслаў Немэн, які ўвогуле беларуска-польскі ўнёсак у сусветную папулярную культуру? У тым і рэч, што хапае, мае ўплыў, але не такі, як персанажы мультыпрастораў і гульняў.
Рэч у тым, што вядомыя людзі з гісторыі маюць не толькі сваю вядомасць і заслугі, але і паразы, мінусы і шкілеты ў шафе. І так ужо сталася, што чым велічнейшая асоба, тым больш бруднай бялізны можна знайсці ў яе біяграфіі. Ды і не для таго яны існавалі, каб камусьці спадабацца, выклікаць сімпатыю, а іх фразы не былі пакліканыя стаць крылатымі. Ну вось самі ўявіце сабе, як Напалеон сядзіць бяссоннымі вечарамі з пяром і ламае галаву, што ж такое ляпнуць перад войскам, каб гэта гучала пафасна і ўвайшло ў падручнікі гісторыі. Смешна? А менавіта гэта перашкаджае адной важнай для масавай культуры рэчы — табе ніяк не хочацца быць падобным на гэты вобраз, бо тады апроч велічы, давядзецца абмазацца і велізарным шэрагам лайна рознай ступені пахучасці. Пафасу тут атрымліваецца малавата. Ды і ўсё ж такі будзем шчырымі: мы ўсе людзі, і апроч учынкаў, што бываюць спрэчнымі, мы маем у дадатак… фізічныя недахопы. Дзесьці нос крышачку даўжэйшы, недзе валасы не растуць, а вось у яго з ростам не надта атрымалася. Гісторыі гэта не перашкаджае, а вось жаданню быць на асобу падобным — наўрад ці. І давайце цяпер параўнаем увесь гэты набор з тым, што ёсць у таго ж Геральта.
Вядзьмак Геральт, Белы Воўк — мутант, вобраз, які і быў створаны для таго, каб прыцягваць да сябе, уражваць з першага моманту. Яго жыццё поўнае падарожжаў, кахання і не менш харызматычных сяброў. Апісаны ён нібы з недахопамі, але нават яны падкрэсліваюць ягоны статус татэма і вобраза, на які хочацца быць падобным, бо гэта паказвае, што ён не настолькі высока стаіць, каб быць недасягальнай марай. Ягоныя дыялогі, характар і паводзіны — усё працуе на ўражанне, прывабнасць. Ён — герой, эпічны персанаж, на які хочацца быць падобным. Надзець яго адзенне, цытаваць яго крылатыя фразы, прайсці скрозь яго падарожжы… Сапраўды якасны літаратурны персанаж, але тут ёсць толькі адно “але” — у дадзенай сітуацыі ён усё ж радкі на экране ці старонцы паперы. Але і гэта пераадольваецца, калі мы атрымліваем якасную гульню, дзе самі можам прайсці яго шлях, за яго прымаць рашэнні і біцца з монстрамі. А самае галоўнае — мы атрымліваем так неабходны нам візуал: бачым яго твар, чуем гаворку і самі праз манітор назіраем за падзеямі ў рэальным часе, няхай і з шэрагам гульнявых умоўнасцяў, як скарочаны дзень і хуткасць перасоўвання. Ну і маем прадукт, што стаў сусветнавядомым, пэўны вобраз-татэм, да якога так хочацца хаця б крышачку дакрануцца ў рэальным жыцці. А паколькі сама мультыпрастора мае самабытную ўсходнееўрапескую спецыфіку (нават шмат адсылак на рэальную Польшчу, Германію і іншыя краіны), кніга напісаная палякам, гульня таксама, як і музыка, то атрымайце — Польшча стала вядомая сярод звычайных мінакоў, якія могуць быць нерэлігійнымі, аматарамі папулярнай музыкі ці гісторыі. А на вокладках папулярнага польскага часопіса — твар ужо ўсім вядомага Геральта. Ілюзіён? Так. Але ж працуе, халера!
Пафас, бруд, экшн, харызма і прыгожая карцінка — вось і поспех класнага масавага прадукту, да якога захочацца дакрануцца (18+)
Падобны, але слабейшы эфект маюць украінцы са сваімі галоўнымі гульнямі — “Сталкер” і “Метро”. У першым спецыфічная постсавецкая атмасфера, але шмат пэўнага рэалізму, а менавіта ад яго бягуць людзі ў кіно і гульні, а “Метро”… Вельмі суворы постапакаліпсіс, у якім наўрад ці хтосьці захацеў бы сапраўды пажыць. Ды і настолькі яскравых герояў там няма. Але якасць праектаў усё ж дала эфект — масавы цікавы прадукт з цікавымі сэтынгамі. Чым не вынік?
Жорсткая савецкая спецыфіка, цікавы сэтынг, але зашмат рэалізму і без пазітыву — папулярна, але эфект папулярызацыі культуры слабейшы. Няма менавіта ўкраінскай спецыфікі (18+)
Калі ж узяць Беларусь… Танкі, самалёты, караблі… Ці ёсць тут цікавыя героі і сюжэт? Не. Ёсць харызма, вобразы і крылатыя фразы? Не. Проста масавы сімулятар баёў. Цікава, папулярна, але краіну і яе культуру так не прасунеш, бо няма татэму і самабытнасці — менавіта таго, што так трэба для падобнага на “Ведзьмака” выніку.
Насамрэч гэта працуе не толькі з гульнямі. Героі коміксаў, кіно, мультфільмаў — яны таксама могуць стаць такім вядомым папулярным брэндам, але варта выканаць шэраг умоў. І вось тут, на жаль, не знайшлося яшчэ ў Беларусі аўтара, які б захацеў стварыць пафаснага героя, а не селяніна ў адносна ўбогай стылістыцы.
Такое ў сусвеце масавай культуры не купяць, бо такое на сябе не хочацца нацягнуць. Піпл хавае прыгожую пафасную гісторыю, героя, а не нейкую слабенькую казачную пародыю на жыццё. Таму вывад тут адзін: хочаце прасунуць краіну — стварыце свайго героя, мультыпрастору. Ды так, каб самабытна, пафасна, прыгожа. Сэтынг, які будзе прывабліваць, цягнуць да сябе. Нешта такое, што не захочацца заканчваць. Менавіта так і робяцца вядомымі.
Багдан Сакалоў
