Беларуская пісьменніца і перакладчыца Ганна Янкута спрабуе сфармуляваць свае аргументы адносна дыскусіі, якая разгарнулася вакол прысутнасці расіян на беларускім фестывалі інтэлектуальнай кнігі «Pradmova», і «сканструяваць нанова свае адносіны з «рускасцю»».
Фота by Юля Цімафеева
Прачытала некалькі дыскусій вакол прысутнасці расіян на беларускім фестывалі «Прадмова», і мне ў іх не хапае аргументаў. Хачу паспрабаваць калі не выказаць тое, што лічу важным, дык прынамсі зрабіць першы крок да фармулёвак. Бо мне здаецца, нам цяпер трэба перасабраць, сканструяваць нанова свае адносіны з «рускасцю» паводле нейкіх іншых прынцыпаў, і ніхто не ведае, як гэтыя прынцыпы мусяць выглядаць. Не ведаю толькі, каму гэта — нам. Беларусам? Беларускамоўным? Ну добра, напішу, што гэта мне, мне прыватна трэба гэтыя адносіны перасабраць, калі хтосьці таксама хоча — далучайцеся да абмеркавання.
Адразу скажу, што я не вельмі разбіраюся ў каланіяльнай тэорыі. Пэўныя працы чытала, але не заглыбленая ў тэму акадэмічна (магчыма, дарма, і магчыма, яшчэ заглыблюся), таму хутчэй разбірацца буду не тэарэтычна, а на ўзроўні штодзённых практык.
Такім чынам:
Шмат хто з маіх старэйшых сваякоў расказвае, што за іх часамі (якія, дарэчы, цягнуцца дагэтуль) гаварыць па-беларуску ў Беларусі было сорамна, тыя, што гаварылі, стараліся як мага хутчэй перавучыцца на рускую, пазбыцца беларускага вымаўлення. Нават я, беларускамоўная асоба, у Беларусі вельмі часта гавару па-руску, асабліва калі трэба не прыцягваць увагі (памежнікі, чыноўнікі) або па-хуткаму, без шуму і доўгіх тлумачэнняў вырашыць праблемы (дактары ў дзяржаўных паліклініках і бальніцах, зноў жа нейкія службы).
Вялізная колькасць беларускіх інтэлектуалаў гаворыць па-руску, піша па-руску, выступае па-руску. Большасць аналітычных матэрыялаў, якія я цяпер чытаю, пра сітуацыю ў Беларусі ў розных сферах, — па-руску. Шмат мастацкіх твораў (тут я маю на ўвазе пераважна не літаратурныя творы) у Беларусі ствараецца з апорай на рускую культуру. Людзі цытуюць расійскую класіку, расійскае (савецкае) кіно, расійскія (савецкія) песні. Калі чытацкія гурткі абмяркоўваюць сусветную класіку, яе ў большасці выпадкаў чытаюць у рускіх перакладах (нават пры наяўнасці беларускіх, што бывае не часта, але бывае).
Прыклады можна пералічваць бясконца.
Таму:
Я цалкам веру, што ёсць «добрыя рускія», не імперцы і г.д. Але мы (зноў гэтае мы!) не можам дазволіць сабе губляць час, сілы і эмоцыі на тое, каб з гэтым разбірацца.
Супольнасць беларускамоўных, увогуле супольнасць беларускай культуры — напраўду маленькая, у нас мала рэсурсаў, і падтрымкі аднекуль чакаць не варта, таму мы мусім перадусім дбаць пра сябе і падтрымліваць сваіх. І, вядома, украінцаў, бо ў тым кашмары, у якім апынулася Украіна, я не ўяўляю, як можна не падтрымліваць украінцаў усімі магчымымі спосабамі, нават калі ты маленькая і зусім не рэсурсная супольнасць.
Асабліва з улікам таго, што нашы праблемы — аднаго парадку і маюць адну крыніцу.
І таму я лічу, што беларусы на беларускім фестывалі не мусяць цясніцца, каб даць прастору для выказвання расіянам, якімі б добрымі яны ні былі.
Мы не можам сабе дазволіць пераймацца наконт культуры адмены і клапаціцца пра расіян, у нас хапае іншых, нашмат больш пільных для нас праблем. Расійская культура — гэта ўвогуле не наша праблема, яна нас не тычыцца.
І калі мы нават у мерапрыемствах, заяўленых як беларускія, не будзем максімальна даваць месца беларусам і беларускай мове (а таксама ўкраінцам і ўкраінскай мове, бо гл. вышэй), як мы ўвогуле плануем выплысці?
