Сумесны праект “Global Reload”, задуманы кампаніяй “Будзьма беларусамі!” і парталам Tuzin.fm папоўніўся новай песняй. Рок-зорка ўкраінскай паэзіі Сяргей Жадан і харкаўскі ска-панк гурт “Собаки в космосі” пераасэнсавалі па-ўкраінску песню “Рок-музыкант” гурта “Мроя”.

На наступны дзень пасля першага канцэрта ў Мінску Жадан і “Сабакі” выправіліся на студыю “Осмос”. Тут яны запісваюць уласную версію песні “Рок-музыкант” Лявона Вольскага і гурта “Мроя”. І пакуль ідзе праца над партыямі духавых, мы з Сяргеем выходзім на двор пагайдацца на арэлях і пагутарыць пра музыку. Ён кажа, што супраца з гуртом “Собаки в космосі” пачыналася з творчага эксперыменту ў 2007 годзе. За гэты час яны далі безліч канцэртаў і запісалі тры студыйныя альбомы — “Спортивний клуб армії” (2008), “Zброя Пролетаріату” (2012), “Бийся за неї” (2014).

— У цябе да 2007 года ўжо было шмат праектаў з музыкамі, зборкі песень на твае вершы, колькі аўдыёкніг. Супрацу з “Сабакамі” ты таксама разглядаў як часовы праект?

— Так, думалі, што адыграем колькі канцэртаў, паспрабуем-пакажам і разыдземся. А калі пачалі працаваць, з’явілася пачуццё творчасці, пачуццё таго, што з гэтым можна рухацца наперад. Цяпер гэта не тое, што бачылася спачатку (зрэшты, што бачылася спачатку, ты й сам не можаш зразумець, таму далей шукаеш). Мы моцна змяняемся: калі параўноўваць наш першы альбом і апошні, складаецца ўражанне, што матэрыял рабілі зусім розныя людзі. Насамрэч нам вельмі камфортна быць разам і нам даспадобы тое, што ў нас выходзіць.

— Дык а калі шчыра, як табою ўспрымаецца гэты праект? Як магчымасць і сродак пашырыць аўдыторыю Жадана як паэта?

— Мне не падабаецца слова “пашырыць”, таму што ў ім чытаецца пэўны рацыяналізм, прагматычны падыход. А гэтага, зразумела, няма. Гэта не “пашырыць аўдыторыю”, гэта знайсці новую аўдыторыю. Бо так ці іначай, паэзія — гэта шахматы ў літаратуры і адпачатку цікавіць не так шмат людзей. А ў той жа час ёсць вялікая колькасць людзей, якія гатовыя падзяліць твае ідэі, уступіць з табою ў кантакт, але яны патрабуюць трошкі іншых сродкаў выразнасці. Калі яны не гатовыя гаварыць з табою моваю паэзіі ці моваю прозы, тады з’яўляецца мова рок-н-ролу. Таму гэта размова іншымі сродкамі з крыху іншымі людзьмі.

— То бок гэта не Жадан пад музыку, а якасна іншы прадукт?

— Бясспрэчна. Паўнацэнны, самадастатковы музычны прадукт. Проста рок-н-рол.

— Калі вядзецца пра вашага слухача і прадстаўніка аўдыторыі, да якой вы спрабуеце дагрукацца, як ён выглядае?

— Гэта чалавек, які любіць рок-н-рол, нефарматную музыку, але пры гэтым патрабуе, каб у музыцы былі тэксты са зместам. Не проста рытмічна напісаныя словы, што добра кладуцца ў песню, а каб за ўсім гэтым рытмам быў яшчэ і сэнс.

— Карупцыя, расізм, беспрацоўе, наркаманія — тэмы, якія традыцыйна абмінаюцца ўкраінскімі музыкамі. Чаму вы вырашылі працаваць менавіта ў гэтай галіне?

— Мне страшэнна бракуе ва ўкраінскай музыцы сацыяльнага складніку. Мяне не задавальняе, калі музычны твор датычыць выключна праблем сэксуальнага жыцця лірычнага героя ці лірычнай гераіні і калі за гэтым няма нейкага іншага кантэксту. Таму мы спяваем, магчыма, не зусім папулярныя тэмы пра беспрацоўе, карупцыю, праблемы ўлады і алігархату і г.д.

— Але і каханне ў вас досыць нешаблоннае.

— Ды ну не, я не згодны. Насамрэч усе песні пра каханне аднолькавыя, усе саплівыя. І добра — гэта ўсім падабаецца.

— Дык а з героем, які выказваецца ў песнях, ты сябе атаясамліваеш?

— Не. Мне наогул нецікавая пазіцыя пісьменніка як галоўнага лірычнага героя. Мне ў большасці выпадкаў нецікава, калі паэт расказвае пра сябе. Для мяне літаратура, музыка, мастацтва — гэта магчымасць расказаць гісторыі іншых, даць голас іншым, тым персанажам, голас якіх звычайна застаецца неагучаным. Таму я для сябе мастацтва так і выкарыстоўваю — як магчымасць раскзааць пра людзей, якіх я бачыў, якіх я ведаю, з якімі мяне звёў мой жыццёвы шлях. У большасці нашых песень ёсць персанажы, але мы іх з сабой не атаясамліваем, мы з імі салідарызуемся.

— То бок думку, магчыма, не падзяляеце, але праблему — так?

— Хм, ну, мы не спяваем пра фашыстаў, пра ўладу з пункту гледжання яе прадстаўнікоў. Таму хутчэй і думку падзяляем у большасці выпадкаў.

— Як бы вы прэзентавалі сваю музыку з пункту гледжання ідэалогіі?

— Гэта анарха-камуністычная ідэалогія. Хаця, разумееш, зноў жа даючы гэтаму азначэнне, ты гэта кансервуеш, звужаеш і абмяжоўваеш. Таму мы й не намагаемся чапляць на тое, што мы робім, ідэалагічныя і палітычныя цэтлікі, бо гэта не патрэбна. Калі ты гаворыш пра праблемы чалавека без працы, без бацькаўшчыны, закінутага ў чужое асяроддзе, ужо няважна, кажаш ты гэта з пазіцый анарха-камунізму, лібералізму ці нацыянал-сацыялізму. Галоўнае — агучыць праблему, каб потым у кагось з’явілася пераасэнсаванне гэтага, усведамленне таго, што такая праблема існуе, што варта на яе зважаць.

— Закінуць сумневы, змяніць успрыманне…

— Мне не зусім цікава займацца фарматаваннем мазгоў. Мы не займаемся прапагандай, мы нікога нічому не вучым. Але мы нагадваем нашаму слухачу, што вакол нас шмат праблем, мы намагаемся казаць пра жыццё без нейкіх там упрыгожанняў, пра жыццё як мы яго бачым. Але даць нагоду для сумневаў і роздуму — так, бясспрэчна.

— Але ж заклікі гучаць у песнях!

— Гучаць, але я цешу сябе ілюзіямі, што гэта ўспрымаецца не проста як голыя заклікі, а ўсё ж як зрэз нейкай праблематыкі. Калі мы кажам “Вчи історію, готуй революцію, лишай аудиторію, виходь на вулицю…”, мы хочам, каб людзі перш за ўсё вучылі гісторыю і ўжо зыходзячы з гэтага рыхтавалі рэвалюцыю, а не проста выходзілі на вуліцу, не разумеючы, дзеля чаго. Мы за асэнсаваны разумны супраціў.

— Відавочна, што ты бачыш праблемы ва ўкраінскім грамадстве, але ці бачыш ты спосабы іх вырашэння?

— Бачу падставы і механізмы, якія могуць забяспечыць магчымасць вырашэння якіх заўгодна праблем. Гэта грамадская актыўнасць, актыўнасць кожнага грамадзяніна краіны. Гэта неабходнасць глядзець на свет цвярозым поглядам, расплюшчанымі вачыма, называць рэчы сваімі імёнамі, не хавацца за спіну палітычных сіл, не перакладаць адказнасць на іншых, не адмаўляцца ад уласнай адказнасці. І вось мы кажам пра гэта. Пра тое, што кожны з нас мае магчымасць, права і абавязаны адказваць за тое, што навокал яго адбываецца. Іначай, калі ты не адказваеш за свае ўчынкі і словы, за іх будзе адказваць хтосьці іншы, і ты зможаш толькі скардзіцца або не скардзіцца, але ўплываць ужо не зможаш.

— Але ты вядзеш пра чалавека разумнага…

— Ды нават не пра разумнага, а проста пра адэкватнага. Калі ты дакладна ўсведамляеш узровень небяспекі і праблем і гэта ў цябе выклікае не страх, апатыю ці дэпрэсію, а жаданне гэтыя праблемы вырашыць.

— У прынцыпе, такі настрой адчуваецца ў вашых альбомах. У новай праграме “10 праведників” гэта таксама будзе?

— Новая праграма атрымліваецца ў нас трохі апакаліптычнай, жорсткай у параўнанні з папярэднімі альбомамі. Цяпер у нас такі стан, такое бачанне, такія ўнутраныя рухі, такі час.

— Але ў папярэднім альбоме “Бийся за неї” 2014 года падзей таго часу адлюстравана не было. Чаму?

— Па-першае, матэрыял “Бийся за неї” быў зроблены ўзімку і вясною 2014 года, а некаторыя — і ў 2013-м. А па-другое, нам нецікава займацца кан’юнктураю і тым, што сёння, можа, і выклікае танную хуткую папулярнасць, але заўтра будзе вымагаць пераацэнкі і рэвізіянізму. Мне страшэнна не падабаецца большасць матэрыялу, які ўкраінскія музыканты стварылі з нагоды вайны. Там у большасці выпадкаў — жаданне падладзіцца пад грамадскія настроі, жаданне спадабацца і абазначыць сваю прысутнасць. І вельмі рэдка ў гэтым усім бачыш сардэчнасць і пазіцыю, калі музыка не проста намагаецца сябе паказаць, але яшчэ і разабрацца.

— І ў новай праграме вы намагаецеся разабрацца?

— У новай праграме мы намагаемся адрэагаваць на атмасферу, тэмпературу і настроі, якія мы адчуваем у грамадстве. Слова “вайна” ў нашых песнях не гучыць. Мы не спяваем песні пра тое, што вычытваем у выпусках навін. Не хочацца займацца кан’юнктурнай творчасцю і паўтараць тое, што пішуць аўтары пастоў у Facebook.

— Але ў адным са сваіх апошніх беларускіх інтэрв’ю ты казаў, што ты кан’юнктуршчык.

— Ты ж разумееш, з якою іроніяй я гэта казаў. Гэта яшчэ адна магчымасць праверыць на вашывасць беларускага чытача — наколькі ўспрыме/не ўспрыме.

— Калі можам зноў чакаць цябе ў Мінску?

— Думаю, калі ўсё будзе добра, то ўвосень мы зможам паказаць праграму “10 праведників” цалкам, узімку запішам і ў наступным годзе паедзем у тур з новым альбомам. З радасцю завітаем у Мінск, бо нам страшэнна спадабалася, як нас прыняла беларуская публіка.

— Песня “Рок-музыкант”, створаная для праекта “Global Reload”, трапіць у новы альбом?

— Так, нам усім гэтая песня вельмі блізкая. І мы яе ўжо выконвалі колькі разоў і бачым, што публіцы страшэнна падабаецца. Харошая атрымалася кампазіцыя, дынамічная, драйвовая, дый словы простыя і ўсім падабаюцца.

— Чаму вы абралі менавіта гэтую песню?

— Выбралі музыкі. Я папрасіў іх выбраць тое, што ім спадабаецца з творчасці “Мроі”. Бо падумаў, што калі я вазьмуся за гэта, гэта можа быць штось вельмі спецыфічнае, бо “Мрою”, НРМ ды іншыя праекты Вольскага я слухаю і люблю даўно. Не хацеў нічога навязваць, а хлопцы выбралі вось такую песню.

— Атрымалася троху іранічна. Ці мне падалося?

— Ды ў нас наогул гэтая праграма (хоць я і сказаў, што яна апакаліптычная) выходзіць з такім лёгкім прысмакам іроніі. Яна нават не тое што сцёбная, не тое што іранічная — яна антыпафасная. Мы намагаліся прыбраць пафас, а пакінуць той драйв, тыя простыя рэчы, якія мы падзяляем.

Пераклад “Рок-музыканта” з беларускай зрабіў я. Лявона я перакладаў раней і, працуючы яе перакладчык, я прытрымліваюся канцэпцыі, што пераклад мусіць быць максімальна дакладным. І тыя рэчы Лявона, якія перакладаў для анталогіі, я перакладаў дакладна. А тут пераклад зроблены досыць вольна. Гэта нават не пераклад, гэта пераспеў. Мой варыянт, дзе я нават змяніў некаторыя словы, мне не зусім блізкія. Скажам, у яго там ёсць радок “Я супраць блакітных і залатых”, а мне гэтая тэма ў прынцыпе нецікавая, гэта не маё — і я заспяваў пра тое, што я не люблю — “поморочених і золотых”. Бо “поморочені” мне не падабаюцца, а “блакітныя” хай між сабою самі разбіраюцца.

— Што ты адчуваеш у гэтай песні?

— Песня мужчын, якія знаюць, што яны хочуць рабіць, упэўнена трымаюцца ў жыцці і маюць што адказаць на любыя закіды датычна сваёй жыццёвай пазіцыі.

— У якіх стасунках ты з Лявонам Вольскім?

— У свой час я запрасіў Лявона і яго праект Zet у Харкаў яшчэ 2000 года. Гэта быў іх першы прыезд ва Украіну. Сапраўды люблю Лявона, тое, што ён робіць, і ўсе яго праекты мне вельмі цікавыя.

— А беларуская музыка наогул?

— Таксама мне цікавая, сачу. Харошай думкі пра яе.

— А ў параўнанні з украінскай музычнай прасторай?

— Мне здаецца, што прыблізна тое самае — і праблемы, і пазітывы. Праблема — тое, што няма рынку як такога, няма структуры як такой. Усё існуе за кошт энтузіязму і жадання людзей штось рабіць. За выняткам некаторых асобных выпадкаў, усё гэта — адзін вялікі энтузіязм. У гэтым ёсць свае плюсы, бо гэта робіцца без разліку на рынак і фарматаванне, ёсць і мінусы, бо гэта часта не вытрымлівае выпрабавання часам.

Мала ў чым розніца. Многія тэндэнцыі, з’явы, ініцыятывы ў беларускай і ўкраінскай культурнай сферы падобныя. Цікава, каб нехта пра гэта напісаў і паспрабаваў даследаваць. Бо гэта тое, што нас адрознівае ад палякаў з аднаго боку і ад расійцаў з другога.

Думаю, што мы часта грэбуем магчымасцямі, якія знаходзяцца ў патэнцыяле нашых стасункаў.

— То бок нам варта ісці на збліжэнне?

— Мы шмат можам адно аднаму даць, шмат у чым можам адно аднаго зразумець, бо мы не патрабуем перакладу. Мы вырачаныя на любоў.

Размаўляла Хрысціна Дарапей