Стварэнне пры аршанскай грамадскай арганізацыі “Чысты свет” народнага тэатра “Батлейка”, на думку старшыні ініцыятывы Алены Кучынскай, дае магчымасць вырашаць неймаверна шырокі дыяпазон задач — ад выхавання нацыянальнай самасвядомасці да развіцця экалагічнага турызму. Як арганізатары дасягаюць пастаўленых мэтаў? Расказвае Алена Кучынская, аўтарка ідэі, што стала адным з пераможцаў конкурсу культурніцкіх ідэй ад кампаніі “Будзьма беларусамі!”.

Назва праекта: “Выхаванне нацыянальнай самасвядомасці праз удзел у лялечным тэатры “Батлейка”.

Аўтар і выканаўца праекта: Алена Кучынская.

Месца рэалізацыі: Орша, Віцебская вобласць.

— З якой мэтай быў задуманы і створаны ваш праект?

— Вы заўважалі, якую цікавасць у нашых грамадзян выклікаюць чужыя традыцыі і святы? Як лёгка прыжыліся ў нас Дзень святога Валянціна і Дзень усіх святых, напрыклад? А чаму наша культурная спадчына часта ў заняпадзе або з вялізнымі цяжкасцямі «прабівае» сабе дарогу ў масы? Я часта задавалася гэтымі пытаннямі, і мне сітуацыя не здаецца нармальнай. Думаю, што патрэбныя канкрэтныя дзеянні, каб нашы грамадзяне і госці краіны разумелі, якую багатую спадчыну мы атрымалі ад продкаў. Менавіта з такіх меркаванняў зыходзіла наша каманда арганізатараў, калі прыняла рашэнне ўзнавіць народны лялечны тэатр «Батлейка».

— У праекта вельмі шырокі дыяпазон задач, там змяшанае фармаванне сістэмы духоўных каштоўнасцяў з развіццём экалагічнага турызму, дададзеная любоў да беларускай мовы, і ўсё гэта пададзена ў фармаце лялечнага тэатра. Адкуль узялася такая цікавая сумесь?

— Лялечны тэатр добры тым, што дазваляе ў гульнявой форме казаць пра розныя і часам вельмі сур’ёзныя рэчы. Тэмы, якія мы бяромся абмяркоўваць, вельмі важныя і патрэбныя, напрыклад, экалогія, прафілактыка курэння. Калі казаць пра гэта ў форме адкрытай прапаганды, глядач на такіх мерапрыемствах засумуе і доўга не затрымаецца. А калі пра сур’ёзныя пытанні кажуць лялькі і форма падачы ненадакучлівая, ёсць вялікая імавернасць, што нешта важнае і патрэбнае асядзе ў галовах гледачоў. Напрыклад, інфармацыя пра добразычлівае стаўленне да братоў нашых меншых хутчэй будзе пачутае, калі аповед ідзе ад саміх жывёл і птушак, нават калі яны зробленыя з пап’е-машэ.

— Як у сферы вашых інтарэсаў з’явіўся народны лялечны тэатр?

— Тэатральная тэма мне заўсёды была блізкая і зразумелая, у свой час я ўдзельнічала ў студэнцкіх пастаноўках. А батлейку мы абралі таму, што гэта спрадвечны беларускі варыянт тэатра, акрамя таго, яна вельмі арганічна спалучаецца са спектаклямі на нашай роднай мове. Мы робім асаблівы акцэнт на мову, бо ў нас у Віцебскай вобласці вельмі мала навучання вядзецца па-беларуску, многія дзеці наогул не ведаюць роднай мовы. А ў нас спектаклі праходзяць на беларускай, і гледачы з задавальненнем іх глядзяць і ўсё разумеюць, калі не наўпрост, то з кантэксту. Як правіла, нашы спектаклі суправаджаюцца шоў-праграмамі, дзе мы загадваем загадкі, а таксама развучваем беларускія прыказкі і прымаўкі. Мы стараемся зрабіць нашы спектаклі інтэрактыўнымі, задзейнічаць уяўленне нашых гледачоў, стымуляваць іх разважаць і выказвацца, у тым ліку і на роднай мове. Вельмі часта пасля такіх мерапрыемстваў мы чуем фразы кшталту: «Мы і не ведалі, што беларуская мова такая прыгожая!»

— Колькі людзей задзейнічана ў праекце?

— Наш праект вельмі малады, і па меры таго як ён расце, у нас з’яўляюцца новыя задумкі. Так, паступова да нас прыходзяць людзі, якія дапамагаюць іх рэалізоўваць. Саму батлейку зрабілі майстры Аляксандр і Уладзімір Фралковы. Лялькамі займаецца Марыя Фралкова, так што можна сказаць, што ў нас у праекце задзейнічаны сямейны падрад. Ёсць людзі, якія адказваюць за рэпертуар, ёсць запрошаныя майстры, напрыклад, мастакі, якія перыядычна выконваюць для нас пэўныя працы.

— Хто вашы асноўныя гледачы і адкуль яны пра вас дазнаюцца?

— На наш першы выступ прыйшло 15 чалавек. Наступным разам спектакль убачыла ўжо чалавек сорак, большасць з іх прыйшла, натхніўшыся ўражаннямі нашых першых гледачоў. Мы выступаем у школах, дзіцячых садках, грамадскіх цэнтрах. Увесну нас запрасілі на семінары для педагогаў, дзе мы будзем гаварыць аб выкарыстанні лялечнага тэатра ў выхаваўча-адукацыйным працэсе.

— Што было самым складаным падчас рэалізацыі праекта?

— Асноўная цяжкасць, з якой мы сутыкнуліся, — гэта адсутнасць спецыялізаванага рэпертуару. Нягледзячы на ​​велізарную колькасць інфармацыі ў тым жа інтэрнэце, многае мы прыдумляем самі або перарабляем і дапаўняем пад спецыфіку нашага тэатра. Вельмі часта матэрыял даводзіцца перакладаць на беларускую мову, а гэта адказная і карпатлівая праца. Асобная складанасць — гэта лялькі і касцюмы. Мы хочам, каб наш тэатр быў максімальна аўтэнтычным, бо гэта не проста мастацтва, гэта наша гісторыя. Таму стварэнню спектакляў, як правіла, папярэднічае даследчая праца.

Мы перыядычна сутыкаемся з арганізацыйнымі цяжкасцямі, аднак гэта абсалютна натуральны працэс, асабліва ў пачатку праекта. Напрыклад, метадам спроб і памылак мы прыйшлі да адназначнай высновы, што неабходна дакладна ставіць задачу для ўсіх удзельнікаў праекта. Гэтаму нас навучыла гісторыя, калі мы збіралі інфармацыю па канструкцыі батлейкі, шукалі ў інтэрнэце і ў кнігах, а затым прапанавалі майстрам выбраць варыянт на свой густ. У выніку нам давялося перарабляць бакавыя часткі шырмы.

— Якімі метадамі і каналамі прасоўвання вы карыстаецеся і што яшчэ неабходна зрабіць, каб інфармацыя пра ваш тэатр распаўсюджвалася больш эфектыўна?

— Мы пішам артыкулы ў свае мясцовыя часопісы і газеты і збіраемся працягваць прасоўванне праекта, але ўжо пры дапамозе СМІ абласнога і рэспубліканскага значэння. Плануем запрасіць да нас на мерапрыемства прадстаўнікоў дзяржаўных структур, якія курыруюць адукацыю і культуру. Хацелася б больш актыўна выкарыстоўваць у развіцці праекта інтэрнэт, мы выдатна ўсведамляем, што цяпер гэта адзін з самых магутных каналаў прасоўвання. Мы атрымалі запрашэнне ўзяць удзел у фестывалі, прысвечаным батлейцы. Спадзяемся, што ў нас атрымаецца туды паехаць, бо гэта цудоўная магчымасць прадэманстраваць свае таленты і ўзяць для сябе нешта новае.

— Не сакрэт, што вельмі многім праектам, прычым як у бізнесе, так і ў іншых сферах, не ўдаецца пераадолець цяжкасці этапу станаўлення. Што падтрымлівае вас у складаных сітуацыях і дае сілы працягваць вашы пачынанні?

— Наша краіна ў свой час была перадавой і ў эканамічным, і ў культурным плане. Чаму б і нам сёння не зрабіць свой уклад у аднаўленне і захаванне нашых найбагацейшых традыцый? Мы не маем ілюзіяў наконт таго, што ў адзін момант зможам значна паўплываць на сітуацыю, але ж з чагосьці трэба пачынаць. Як кажа кітайская прыказка, «Шлях у тысячу гадоў пачынаецца з першага кроку». Вось і мы пачалі з малога і вельмі канкрэтнага дзеяння — адраджэння батлейкі і арганізацыі імпрэзаў на беларускай мове. Мы бачым, як з’яўляецца цікавасць да нашага праекта ў дзяцей і дарослых, і гэта нас вельмі падтрымлівае і натхняе. Маючы зносіны з людзьмі, якія пад эгідай «Будзьма!» рэалізуюць іншыя праекты, звязаныя з культурай Беларусі, мы разумеем, што не самотныя ў нашым жаданні павысіць узровень самасвядомасці нашых грамадзян, даць ім магчымасць больш даведацца пра сваю гісторыю і культуру.

— Што вы можаце пажадаць тым, хто хоча арганізоўваць свой праект, але пакуль не адважваецца?

— Калі ёсць мара, трэба яе рэалізоўваць. Часам можа здавацца, што не хопіць сіл, не атрымаецца, але калі пераадолець гэтыя сумневы і пачаць, потым проста здзіўляешся адкуль бяруцца і веды, і патрэбныя людзі, і магчымасці! Яшчэ вельмі важна даводзіць пачатае да канца. Нават калі нешта не атрымаецца ідэальна з першага разу, не варта адчайвацца. Трэба прааналізаваць вынік, зрабіць працу над памылкамі і дзейнічаць далей, узброіўшыся вопытам.

Гутарыла Ганна Трубачова