“Магілёў такі культурны горад! Там беларускія вершы можна прачытаць нават у тралейбусах”. Такія водгукі ад беларусаў, замежнікаў, а таксама ад шырокага кола СМІ атрымалі аўтары праекта “Паэзія ў метро”, які стаў пераможцам конкурсу культурніцкіх ідэй ад кампаніі “Будзьма беларусамі!” і быў рэалізаваны супольна з Магілёўскім гарвыканкамам. Як з’явілася ідэя, што перашкаджала, а што дапамагала арганізатарам у яе рэалізацыі распавядае каардынатар праекта, гісторык і дацэнт Магілёўскага дзяржаўнага ўніверсітэта імя Куляшова Аляксандр Агееў.

Аўтар і каардынатар ідэі: Аляксандр Агееў.

Месца рэалізацыі: Магілёў.

Перыяд рэалізацыі:2013 г.

– Што Вас натхніла на стварэнне праекта, і чаму ён мае такую назву, бо ў Магілёве ж няма метро?

– Упершыню праект пад назвай “Паэзія ў метро” быў рэалізаваны ў Лондане, там на сценах вагонаў метрапалітэна былі размешчаны вершы Шэкспіра. Паступова ідэя стала распаўсюджвацца, і падобныя акцыі прайшлі ў Парыжы, Кіеве і іншых буйных гарадах. Дзякуючы “Кірмашу праектаў”, які быў арганізаваны кампаніяй “Будзьма беларусамі!”, мы атрымалі магчымасць зрабіць такі праект у Магілёве. Мы вырашылі, што спынімся на беларускай паэзіі: у нас вельмі мала беларускай мовы ва ўжытку, яна вельмі рэдка гучыць у звычайным жыцці гараджан. З улікам нашых рэалій, вершы было вырашана размяшчаць у тралейбусах, аднак першапачатковую назву праекта мы захавалі, таму што “Паэзія ў метро” гучыць і запамінаецца лепш, чым “Паэзія ў тралейбусе”.

– З якімі цяжкасцямі Вам давялося сутыкнуцца падчас рэалізацыі праекта?

– З аднаго боку, гэта быў просты ў рэалізацыі і вельмі бюджэтны праект. Усяго-ткі і трэба было, што распрацаваць ў адной стылістыцы і раздрукаваць аркушы з вершамі, а потым размясціць іх у тралейбусах. Аднак, перш чым рэалізавацца, наш праект “выношваўся” сімвалічных дзевяць месяцаў. Мне вельмі хацелася, каб у рэалізацыі праекта былі задзейнічаныя як мага больш маіх сяброў, аднадумцаў. І гэта на першым этапе выявілася дастаткова цяжкім: многія не верылі ў праект, некаторыя не зусім адказна падыходзілі да выканання сваіх абавязкаў, мы вельмі доўга выбіралі вершы і не маглі знайсці паразумення ў гэтым пытанні. Часам у мяне апускаліся рукі і пачынала здавацца, што гэта нікому не трэба і што праект не рэалізуецца.

Яшчэ адна цяжкасць – узгадненне ў розных інстанцыях. З аднаго боку, трэба было даказаць, што нашу акцыю можна разглядаць як сацыяльную рэкламу, гэта ў значнай ступені змяншала выдаткі. Другі момант – трэба было ўсё ўзгадніць у аддзеле па ідэалогіі, і там дастаткова доўга вывучалі – што, навошта і з якой мэтай мы плануем размяшчаць у гарадскім грамадскім транспарце.

– І наколькі жорсткай апынулася цэнзура?

– Калі ішоў адбор вершаў, на якія трэба было атрымаць “дабро” ў аддзеле па ідэалогіі, то самым строгім цэнзарам быў я сам. Узгадненне зацягнулася, пакуль у выканаўчым камітэце не разабраліся з мэтай і зместам праекта. Затым усё адбывалася досыць хутка. Часам той самай цэнзуры магло наогул не быць. Часам мы разыходзіліся з прадстаўнікамі ўлады ў густах і перавагах, але гэта прынцыпова не ўплывала на справу.

– Якія вершы Вы размясцілі ў тралейбусах?

– Вершы размяшчаліся ў тралейбусах пяць разоў. Так атрымалася, што ў кожным выпадку выбарам вершаў займаліся розныя людзі. У выніку на тралейбусах “праехаліся” творы і класікаў, і сучаснікаў: Максіма Багдановіча, Анатоля Вярцінскага, маладых магілёўскіх аўтараў. Выбарам вершаў для першай акцыі займаўся я, таму там апынуліся мае любімыя вершы, у асноўным гэта была правераная часам класіка.

– Якая была рэакцыя гараджан на Ваш праект?

– Мы атрымалі вельмі добрыя водгукі ў прэсе. СМІ настолькі маляўніча распісалі праект, што слава пра нас трапіла нават за мяжу, я чуў водгук аднаго чалавека з Вільнюса: “Магілёў такі культурны горад, там беларускія вершы можна прачытаць нават у тралейбусах”. Водгукі нашых грамадзян былі таксама ў цэлым станоўчыя, некаторыя казалі, што прапускалі свае прыпынкі, зачытаўшыся вершамі. У моладзевай тусоўцы аднойчы я пачуў наступнае: “Гэта класны праект, ён для тых, хто не адчувае сябе “вёскай”, хто разумее, што ён – гарадскі жыхар і хоча ярка пражываць кожны момант, нават паездку ў транспарце”.

Супрацоўніцтва з маладымі магілёўскімі паэтамі, якім мы прапанавалі размясціць свае вершы, выявілася адным з самых запамінальных і натхняльных момантаў. Мы бачылі іх натхнёныя вочы, шматкроць чулі словы падзякі і разумелі, наколькі гэта важна, калі твая справа прынесла камусьці канкрэтную карысць і дапамагла рэалізаваць чыюсьці мару.

Аднак многія нават не заўважылі, што такая акцыя прайшла ў нашым горадзе. Збольшага гэта звязана з тым, што людзі настолькі сканцэнтраваныя на сваіх думках і праблемах, што наогул не звяртаюць увагі на тое, што адбываецца вакол іх. З іншага боку, мы прыйшлі да высновы, што трэба было зрабіць нашы раздрукоўкі з вершамі больш яркімі, вылучыць іх з агульнай масы інфармацыі, размешчанай у транспартных сродках.

– Што б Вы зараз зрабілі па-іншаму, улічваючы той досвед, які атрымалі ў ходзе праекта?

– Першым, хто адгукнуўся на нашу ініцыятыву, быў грамадскі дзеяч Міхаіл Булавацкі, які прапанаваў для размяшчэння перакладзеныя ім на беларускую мову вершы Уладзіміра Высоцкага. Менавіта іх я і занёс у аддзел ідэалогіі, каб проста паказаць, як гэта будзе выглядаць. І раптам выявілася, што творчасць Высоцкага і асабліва тое, як ён пісаў пра савецкую эпоху, і сёння камусьці трапляе не ў брыво, а ў вока. У выніку ў аддзеле ідэалогіі заўважна напружыліся адносна нашага праекта, і ўзгадненне зацягнулася. Ведаючы, што такое можа здарыцца, Высоцкага ў аддзел ідэалогіі я б не панёс.

У момант абмеркавання праекта ў нас ўзнікала ідэя адначасова з надрукаваным тэкстам запускаць гукавы шэраг з гэтымі ж вершамі. Аднак потым мы ад такой думкі адмовіліся, бо атрымліваецца, што мы пазбаўлялі людзей выбару – слухаць ці не. Але вось перыядычна анансаваць акцыю, якая адбываецца, прыкладна адзін раз за маршрут, паведамляць пасажырам, што ў тралейбусе можна пачытаць вершы, – гэта было б нядрэнна. Я думаю, што ў гэтым выпадку значна больш пасажыраў звярнулі б сваю ўвагу на нашыя раздрукоўкі.

– Ці дасягнулі Вы пастаўленых мэтаў і які атрыманы досвед Вы лічыце самым каштоўным?

– Была задача правесці ў рамках акцыі “Магілёў – культурная сталіца СНД і Беларусі 2013” цікавае мерапрыемства, нагадаць нашым грамадзянам і гасцям горада пра нашу багатую культурную спадчыну. Мне здаецца, што гэта нам удалося. Акрамя таго, у рамках праекта беларускі абласны цэнтр стаў у адзін шэраг з найбуйнейшымі гарадамі свету. Уявіце сабе такі загаловак у газеце: “Акцыя “Паэзія ў метро” прайшла ў Лондане, Парыжы, Кіеве і… Магілёве”. Гэта жарт, безумоўна, але мне, як чалавеку, які любіць і ганарыцца сваім горадам, гэтая думка прыемная.

Гутарыла Ганна Трубачова