«З 2020-га года беларускі сегмент Facebook зведаў значныя змены. Змянілася ўсё: тэматыка пастоў, іх колькасць, суадносіны тэкставай і візуальнай інфармацыі, стылістыка каментароў і рэакцыі на паведамленні. Калі алгарытм прапануе «ўспаміны» больш чым двухгадовай даўнасці, асноўная рэакцыя карыстальнікаў: «гэта было ў мінулым жыцці». Цяпер у Facebook значна больш грамадска-палітычнай інфармацыі і... пастоў «пра прыроду», — піша доктар філалагічных навук Ірына Сідорская для media_IQ.
Беларускі Facebook як пляцоўка для зносін «сваіх»
На працягу больш за 10 гадоў беларускі сегмент Facebook быў адной з галоўных пляцовак, дзе занятыя ў «эканоміцы паслуг» і аб’яднаныя агульнымі каштоўнасцямі людзі абменьваліся рэлевантнай інфармацыяй. Тут прадстаўнікі інтэлектуальных прафесій знаходзілі неабходныя для працы звесткі, даведваліся навіны, дзяліліся эмоцыямі і ўражаннямі, але галоўнае — стваралі сэнсы, выпрацоўвалі трэнды, актыўна дыскутавалі па шырокім коле пытанняў.
Сёння прыкметна зменшылася колькасць і змяніўся змест пастоў. Замест справаздач аб прафесійных планах і дасягненнях, разгорнутых разваг, вобразаў будучыні, дыскусій на тэмы культуры і мастацтва — грамадска-палітычная тэматыка з аднаго боку і карцінкі замест тэксту з другога. На малюнках ужо не фатаграфіі ўсмешлівых людзей, не замалёўкі вольнага часу або славутасці, а пераважна прырода. Знізілася актыўнасць карыстальнікаў: частка падпісчыкаў дэактывавала свае профілі, частка практычна не заходзіць у сетку, пад пастамі ўсё менш каментароў і выразаў рэакцыі.
Што гэта: новы трэнд, за якім будучыня? Мода, якая хутка пройдзе, і ўсё вернецца на кругі свая? Ці паказчык таго, што Facebook зжыў сябе і будучыню — за іншымі сацыяльнымі медыя?
Фота: pexels.com
Чаму Facebook стаў аддаваць перавагу «прыродзе», а не лонгрыдам
Уяўляецца, што ў гэтай з’явы не адна, а мноства прычын.
1. Спрэчкі наконт мэтазгоднасці размяшчэння ў сацыяльных медыя доўгіх тэкстаў вядуцца не першы год, і аргументы на карысць кароткіх паведамленняў і візуальных вобразаў падаюцца абгрунтаванымі. Гэта пацвярджае імклівая папулярнасць такіх сацыяльных сетак, як Instagram і TikTok.
2. Зараз лета — пара года, калі ў прыярытэце рэалізацыя адпускных планаў, а не стварэнне і перапрацоўка інтэлектуальнага кантэнту.
3. Самі па сабе ўвага да прыроды, жаданне захаваць яе і падзяліцца з супольнасцю — не паказчык чагосьці дзіўнага або ненармальнага. Наадварот, уменне заўважаць прыгажосць прыроды — гэта каштоўная якасць, якая робіць жыццё яго ўладальніка больш гарманічнай і разнастайнай.
4. Лета ў сярэдняй паласе дазваляе напоўніцу атрымліваць асалоду ад прыроды. У гэты час года колькасць пастоў на дадзеную тэму традыцыйна павялічваецца.
5. Паколькі пераважная большасць карыстальнікаў Facebook — гарадскія жыхары, то іх падвышаная ў сувязі з вяснова-летнім сезонам увага да прыроды — натуральная і зразумелая. Частка з іх выехала за горад і атрымала магчымасць назіраць за яе новымі гранямі. Для гарадскіх жыхароў прырода — не пастаянны і, значыць, малапрыкметны фон, а штосьці, што выходзіць за рамкі паўсядзённага вопыту, прыцягвае погляд, нараджае эмоцыі, і таму гэта варта раздзяліць з супольнасцю.
Аднак у цяперашні час колькасць пастоў «пра прыроду» зашкальвае.
Адна з галоўных прычын гэтай з’явы — сацыяльна-палітычная сітуацыя ў Беларусі і ў краінах-суседках.
Уплыў сітуацыі ўнутры Беларусі на актыўнасць у Сеціве
Беларусы, якія застаюцца ў краіне і працягваюць актыўнасць у Facebook, вельмі абмежаваныя ў выказванні пачуццяў, эмоцый, ідэй. Бесперапынныя пераследы і рэпрэсіі ў адносінах да ўсіх нязгодных з заявамі і дзеяннямі рэжыму, усіх, у каго іншыя перакананні і каштоўнасці, сталі паўсядзённай практыкай. Небяспечным сёння з’яўляецца размяшчэнне ў сацыяльных медыя не толькі сімволікі пратэсту або нязгоды з палітыкай, якая праводзіцца ўладай, але і заклікі да спынення вайны і падтрымка Украіны, свабоднае выказванне меркаванняў і перакананняў па любым пытанні, у тым ліку па тым, якое датычыцца літаратуры, гісторыі, культуры, нацыянальнай мовы, адукацыі і інш.
Створаныя ў дзяржаўных арганізацыях «службы бяспекі» ў кругласутачным рэжыме сочаць за дзеяннямі супрацоўнікаў у сацыяльных медыя, адзначаючы кожны непажаданы «лайк», не кажучы пра нешта большае. У цяперашні час такі «лайк» можа стаць не толькі перашкодай для кар’ернага прасоўвання, але і непасрэднай прычынай звальнення.
Амаль любая нагода ў сённяшняй Беларусі з высокай доляй верагоднасці можа разглядацца ў якасці падставы для адміністрацыйнага або крымінальнага пераследу, для аб’яўлення грамадзяніна экстрэмістам або тэрарыстам (гл., напрыклад, тут і тут). У сітуацыі, калі крымінальны тэрмін можна атрымаць за каментар ці рэакцыю на пост, натуральным чынам спрацоўвае самацэнзура.
Знаходжанне ў стане працяглай калектыўнай траўмы
Час у краіне застыў і павярнуўся назад. Рух наперад адсутнічае, страчанае адчуванне сучаснасці, дзейнічаюць ідэалагемы і практыкі, прынятыя ў СССР у пачатку 1950-х гадоў. Людзі заклапочаныя пытаннямі выжывання і самазахавання. Няўпэўненасць ва ўласнай бяспецы не дазваляе планаваць будучыню.
Ілюстрацыя з сайта b17.ru
Абмеркаванне любога прафесійнага пытання непазбежна ўпіраецца ў існуючыя сацыяльна-палітычныя і эканамічныя абмежаванні. Пасля 24 лютага большасць заходніх дзяржаў разглядае беларускі рэжым як суагрэсара ў вайне з Украінай і прыкладае намаганні па недапушчэнні прадстаўнікоў Рэспублікі Беларусь да ўдзелу ў міжнародных мерапрыемствах. Ускладненае антыкавіднымі абмежаваннямі перамяшчэнне беларусаў па свеце для ўдзелу ў прафесійных, культурных, спартыўных мерапрыемствах абцяжарана. Змянілася і ўспрыманне беларусаў за мяжой: яны ўжо не адчуваюць сябе ў Еўропе жаданымі гасцямі, як гэта было раней.
З іншага боку, наколькі ў прынцыпе можна шчыра радавацца і атрымліваць асалоду ад жыцця, калі побач ідзе вайна, у якую ў любы момант наўпрост можа быць уцягнутая Беларусь, а ў самой Беларусі ўжо трэці год доўжыцца сацыяльна-палітычны, прававы і гуманітарны крызіс? Калі адна частка сяброў, калег і блізкіх за мяжой, а другая — у турмах і калоніях. Што ў такой сітуацыі можа быць тэмай паста? Наўрад ці гэта фатаграфіі з курорта, абмеркаванне прафесійных планаў або справаздача аб карпаратыўным мерапрыемстве.
Прысутнічае пастаянны сумнеў наконт дарэчнасці таго ці іншага паста. Магчыма, ён параніць пачуцці тых, каму складаней, у каго блізкія праходзяць па крымінальнай справе, хто быў вымушаны бегчы з краіны. Як выказвацца, каб не ўзмацняць спрэчкі паміж тымі, хто з’ехаў, і тымі, хто застаўся, прыхільнікамі мірнага пратэсту і ўзброенага супраціву, прыхільнікамі розных штабоў і палітычных лідараў?
І як бяспечна, але ў той жа час выразна сказаць пра тое, што старонка не перагорнутая? Што не прызнаеш рэжым і ягоныя дзеянні легітымнымі? Што жывеш у чаканні будучыні? Што робіш дзеля гэтай будучыні ўсё, што можаш? І ці варта гаварыць, калі ўжо было сказана столькі слоў, але яны — як здаецца — далі так мала выніку?
У Facebook, як і ў грамадстве ў цэлым, атмасфера прыгнечанасці, дэматывацыі і поўнай нявызначанасці. Выразна адчуваецца недарэчнасць не толькі святаў, але і самой штодзённасці з яе няхай маленькімі, але перамогамі, персанальнымі, але дасягненнямі. Жыццё пастаўлена на паўзу.
У такой сітуацыі тым, хто знаходзіцца ў Беларусі, даводзіцца выкарыстоўваць эзопаву мову — каб бяспечна, але даходліва выказаць пачуцці і думкі. Прырода — багатая тэма ва ўмовах ужывання эзоповай мовы. Яна дазваляе выказаць галоўную ідэю: я люблю Беларусь, я тут, я буду бараніць сваю зямлю.
Чаму пасты «пра прыроду» становяцца такімі папулярнымі
Калі трэба ўжываць «эзопаву мову», такія пасты маюць шмат пераваг.
Па-першае, яны выкарыстоўваюць візуальныя вобразы, якія, у параўнанні са словамі, больш шматзначныя, кантэкстуальныя і адначасова не маюць патрэбы ў тлумачэнні. Яны лягчэйшыя для ўспрымання, але пакідаюць прастору для інтэрпрэтацыі, не патрабуючы аднаго-адзінага «вернага» прачытання. Розныя карыстальнікі могуць укладаць у такія паведамленні розны сэнс, і ніводны з варыянтаў не будзе няправільным.
Па-другое, у гэтых пастоў выразная пазітыўная танальнасць. Выкладзеныя ў сетку фрагменты прыроды ўвасабляюць прыгажосць, а не пачварнасць, жыццё, а не смерць. Гэтаму спрыяе і вясенне-летні сезон — час росквіту і плоданашэння, маладосці і сталасці, а не старасці і памірання, як позняй восенню ці зімой. Таму пасты «пра прыроду» адразу прачытваюцца як апорныя станоўчыя эмоцыі, што сёння вельмі запатрабавана аўдыторыяй.
Па-трэцяе, прыродная каляровая гама дапамагае прадуктыўна выкарыстоўваць сімволіку белага і чырвонага, блакітнага і жоўтага. Усходы і заходы, бясхмарнае неба і бязмежныя палі, лістота дрэў і хмызнякоў чытаюцца і як пратэстныя знакі, і як перамога жыцця над смерцю, як тое, што будзе тут вечна.
Пасты «пра прыроду» здольныя выражаць розныя сэнсы.
1. «Мы жывыя, мы тут, мы на волі». Сёння гэта асноўны сігнал, які пасылаецца з краіны.
2. «Беларусь — гэта не рэжым, гэта Радзіма, якую я люблю ўсім сэрцам і чыю прыгажосць я заўважаю». Ва ўмовах вайны і рэпрэсій прырода застаецца месцам, дзе чалавек у найбольшай ступені адчувае сябе вольным ад гвалту, дэмагогіі і хлусні. Сюды не пракралася прапагандысцкая «чырвоная зеляніна», тут мінімум «аграгламура» і «агратрэша». Калі гарадскія прасторы апаганены праўладнай сімволікай, то прырода па большай частцы застаецца вольнай ад яе.
3. «Лепш прырода, чым агрэсія і бульбасрач». Так выяўляюцца боль і расчараванне ад узаемных абвінавачанняў прадстаўнікоў дэмакратычных сіл. Гэта адказ на павелічэнне дыстанцыі паміж «сваімі», калі прыхільнікі перамен па многіх прынцыповых пытаннях дэманструюць супрацьлеглыя пазіцыі.
4. «Сабраныя ягады і грыбы, вырашчаныя кветкі і ўраджай — гэта тое, што я магу, што належыць мне, у чым я бачу вынік сваіх намаганняў». Прырода становіцца сферай, дзе чалавек у найбольшай ступені праяўляе сваю суб’ектнасць, кантроль над уласным жыццём, рэальныя вынікі сваёй дзейнасці — калі ў іншых сферах акторнасць практычна страчана.
5. «Так баліць, што і сказаць няма чаго». Разуменне таго, што ўсе ці амаль усе словы сказаныя, а выніку ад гэтых слоў або няма зусім, або ён мінімальны.
Такім чынам, пасты «пра прыроду» маюць важныя камунікатыўныя ўласцівасці: адкрытасць і даступнасць для іншых карыстальнікаў, прынцыповую множнасць сэнсаў, пазітыўную танальнасць, што дазваляе выказваць важныя для аўтараў і чытачоў сэнсы.
У сітуацыі беспрэцэдэнтных рэпрэсій карыстальнікі прагназуюць небяспеку і спрабуюць пазбегнуць яе, публікуючы пасты, што маюць найменшую ступень рызыкі і адначасова дастаткова лёгка інтэрпрэтуюцца.
Ва ўмовах працяглай калектыўнай траўмы ўзаемадзеянне з прыродай становіцца адной з найбольш распаўсюджаных тэхнік выжывання. Прырода — гэта тое, што дае сілы, служыць апорай, каб жыць далей.
Прырода — гэта выйсце, калі старыя словы скончыліся, а новыя яшчэ не знойдзеныя. Калі старыя сэнсы вычарпалі сябе, а новыя не з’явіліся. Facebook быў і застаецца месцам для праявы эмпатыі, для падтрымкі і прыняцця, падзелу каштоўнасцяў. Пасты «пра прыроду» — гэта не столькі выліванне ўласных эмоцый, колькі падтрымка іншых, сігнал, што жыццё працягваецца і мы ідзём у тым кірунку, у якім ішлі.
