• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • Афіша
26.01.2022 | Гісторыя

Чаму Цанава «беларускі» Берыя? Міхась Скобла з абуральнай рэцэнзіяй на кнігу Эмануіла Іофэ

Кніга Эмануіла Іофе «Лаврентий Цанава. Его называли “белорусский Берия”», прызнацца, мяне здзівіла і абурыла, піша на сваёй старонцы ў Фэйсбуку журналіст і пісьменнік Міхась Скобла.


272246047_5152857161393130_7856143945157490254_n.jpg

Найперш аўтарскімі характарыстыкамі героя кнігі. Цанава ў вачах Іофе – “талантливый аналитик, храбрый и очень коммуникабельный человек… он хорошо разбирался в экономических, политических, хозяйственных и идеологических вопросах… громя врагов революции, он действовал решительно и отважно… ему было присуще чувство справедливости, он был неравнодушен и смел в борьбе с несправедливыми решениями… Лаврентий Фомич особенно боролся со сквернословием и нецензурщиной среди работников НКВД республики… ненавидел клеветников, мошенников и обманщиков… был хорошим семьянином и заботливым дедушкой…”

Падобных выразаў з названай кнігі можна было б навыграбаць і больш. Але спынюся. Калі б апостал Пятро атрымаў на Цанаву такі суправаджальны ліст, то без роздумаў прапусціў бы яго ў рай.

Аўтар кнігі даводзіць, што пік рэпрэсій у Беларусі прыпаў на дацанаваўскі час, калі тут карныя органы ўзначальвалі Берман і Наседкін. Іх “разоблачили” і расстралялі, а рэпрэсіі, маўляў, пайшлі на спад. Вядома ж, усё спазнаецца ў параўнанні, але нялішне будзе нагадаць і пра грахі Цанавы, якіх дастаткова, каб расставіць усе кропкі над “ï”.

Гэта пры Цанаве і з яго санкцыі былі знішчаныя акадэмік АН БССР Іван Замоцін, адзін з аўтараў Акта 25 Сакавіка і прэм’ер-міністр БНР Антон Луцкевіч, ксёндз Адам Станкевіч, выдавец “Нашай Нівы” Аляксандр Уласаў, паэт і аўтар песні-гімна “Мы выйдзем шчыльнымі радамі” Макар Краўцоў.

Гэта пры Цанаве і з яго ведама ў мінскай вязніцы катавалі да страты свядомасці аднаго з найлепшых беларускіх празаікаў Кузьму Чорнага (яго заўчасная смерць у 1944-м – вынік тых катаванняў).

Гэта Цанава за забойства народнага артыста СССР Саламона Міхоэлса атрымаў ордэн Чырвонага Сцяга, прапанаваўшы да паслуг выканаўцаў спецаперацыі ўласны дом пад Мінскам.

Гэта ў галаве Цанавы ўзнікла “нацдэмаўская арганізацыя”, у якую “талантливый аналитик” уключыў Янку Купалу, Якуба Коласа, Аркадзя Куляшова, Міхася Лынькова, Петруся Броўку, Пятра Глебку. І свайму непасрэднаму начальніку і апекуну Берыі ў канцы 1938-га паведамляў: “Центральными фигурами националистической фашистской организации в Белорусии в настоящее время являются Колас и Купала”.

Гэта Цанава ў 1939 годзе ў спецвагоне ездзіў па далучанай Заходняй Беларусі, вышукваў нелаяльных да савецкай улады і вырашаў без усякіх судоў, каго да вышэйшай меры, каго на высылку; беларусы тады перажылі ажно чатыры хвалі дэпартацый.

Гэта Цанава толькі за першы год працы ў Беларусі выявіў і арыштаваў (з дапамогай сваіх падначаленых) ажно 27 000 “палітычна ненадзейных”; колькі з іх вярнулася дамоў – невядома.

Гэта пры Цанаве тыя, хто вярнуўся з турмаў і высылак, пайшлі туды ж па другім крузе – Сяргей Грахоўскі, Барыс Мікуліч, Станіслаў Шушкевіч, Рыгор Бярозкін.

Гэта па прамым распараджэнні Цанавы быў у 1951-м арыштаваны і асуджаны міністр асветы БССР Платон Саевіч – толькі за тое, што адмовіўся рэдагаваць кнігу “Всенародная партизанская война в Белоруссиии против фашистских захватчиков”, аўтарам якой значыўся галоўны беларускі чэкіст.

Гэта Цанава ў 1949-м асабіста дапытваў Ларысу Геніюш і, пырскаючы слінай, патрабаваў аддаць архівы БНР…

Дарэчы, Э. Іофе сцвярджае, быццам Геніюш была арыштаваная ў Празе. Насамрэч у невялікім гарадку Вімперк – прыкладна ў 140 км ад сталіцы Чэхіі. Памыляецца гісторык і тады, калі піша, што Геніюш да канца сваіх дзён заставалася грамадзянкай Чэхаславакіі – чэхаславацкага пашпарту яна была пазбаўленая неўзабаве пасля арышту і з тае пары заставалася асобай без грамадзянства.

Але вернемся да галоўнага героя кнігі. І на сямі валовых скурах не спішаш усіх “заслугаў” Цанавы. Дзіўна, але, ведаючы пра іх, Э. Іофе піша: “Когда мне на глаза попадается фраза, что “Цанава – организатор массовых репрессий в Белоруссии”, то задумываюсь и задаю себе вопрос: “А так ли это было? Ведь очень часто Лаврентий Фомич выполнял установки Москвы…”

Атрымліваецца, выканаўца – не вінаваты? Кат не нясе адказнасці за адсечаныя галовы? І кату можна прысвяціць хваласпеўную кнігу, у канцы якой нават выказаць сваё бачанне помніка гэтаму самаму кату.

Свой помнік Цанаву гісторык Іофе ўжо паставіў. Разам з выдавецтвам “Адукацыя і выхаванне”, адным з заснавальнікаў якога з’яўляецца Міністэрства адукацыі. Вось так цяпер нас спрабуюць адукаваць і выхаваць...


Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Гісторыя Літаратура

Паэт, краязнаўца, перакладчык і гісторык літаратуры. След Уладзіслава Сыракомлі

«Народная Воля» працягвае публікаваць фрагменты з кнігі «250 асоб з Беларусі ў дыялогах культур». Гэтым разам аповед...

valiancina_shauchenka
Музыка

«Упэўнены, што цягам гэтага года ўжо буду рабіць гуслі». Майстар музычных інструментаў, удзельнік гурта «Стары Ольса» Алесь Чумакоў працягвае аднаўляць майстэрню пасля пажару

Навіны з будоўлі такія: брыгада ўжо разабрала дом, вывозіць смецце і пачынае разбор старога фундаменту. Знайшоўся...

valiancina_shauchenka
Грамадства Грамадскі сектар

Рыхтуецца спіс патэнцыйных заказнікаў і помнікаў прыроды. Як далучыцца да працэсу і дапамагчы дзікай прыродзе

Навукоўцы зараз шукаюць патэнцыйныя асабліва ахоўныя прыродныя тэрыторыі (ААПТ) — заказнікі і помнікі прыроды мясцовага...

valiancina_shauchenka
Грамадства

Аляксандр Фядута: «Справа за малым – калі-небудзь выйсці жывым з гэтай гісторыі»

Пасля вельмі доўгага перапынку ў перапісцы з нашым калегам — вядомым журналістам, пісьменнікам, літаратуразнаўцам...

Апошнія навіны

    Гісторыя Літаратура
    Паэт, краязнаўца, перакладчык і гісторык літаратуры. След Уладзіслава Сыракомлі
    Музыка
    «Упэўнены, што цягам гэтага года ўжо буду рабіць гуслі». Майстар музычных інструментаў, удзельнік гурта «Стары Ольса» Алесь Чумакоў працягвае аднаўляць майстэрню пасля пажару
    Грамадства Грамадскі сектар
    Рыхтуецца спіс патэнцыйных заказнікаў і помнікаў прыроды. Як далучыцца да працэсу і дапамагчы дзікай прыродзе
    Грамадства
    Аляксандр Фядута: «Справа за малым – калі-небудзь выйсці жывым з гэтай гісторыі»
    Грамадства
    Беларуска Лілія Яноўская ўзняла беларускі сцяг на Эверэст
    Грамадства
    Пасля ператрусу ў кнігарні «Кнігаўка» затрымалі выдаўца Андрэя Янушкевіча і супрацоўніцу крамы
    Гісторыя
    Беларускі Патоп і «беларускі гетман»
    Грамадства
    У першы ж дзень працы «Кнігаўкі» ў Мінску прыйшлі прапагандысты і сілавікі
    Грамадства
    Ці хочуць рускія вайны?
    Грамадства
    «Я разумела, што не толькі дапамагаю рукамі, але і расказваю пра беларусаў». Заснавальніца праекта «Sex Education» Аліна Бінада пра шлях да актывізму і валанцёрства ва Украіне
    Навіны "Будзьма!" Гісторыя
    «Гісторыя за 5 хвілін». Як апрацоўвалі жалеза на Беларусі ў VII стагоддзі да нашай эры?
    Грамадства
    У Гродне пабудуюць храм з цэнтрам асветы моладзі і музеем Мітрапаліта Філарэта. За прататып узята славутая Каложская царква
    Культура Грамадства Краіна
    Дранікі ўнясуць у спіс гісторыка-культурных каштоўнасцей Беларусі. Ці з'яўляецца гэта вульгарызацыяй ідэй канвенцыі ЮНЭСКА?
    Грамадства
    Андрэй Мядзведзеў: «Мы сталі братамі па няшчаcцю ў змаганні з гэтым рускім караблём»
    Адукацыя Краіна
    З'явілася інтэрактыўная мапа вольных месцаў у дзіцячых садках

Афіша

  • 18.05 — 17.05

    ПАДЗЕЯ ДНЯ: Анлайн-лекцыя Сцяпана Стурэйкі «Дзе пачынаецца спадчына?»

  • 18.05 — 29.05Замкі і сядзібы Беларусі ў акварэлях Марыі Сыракваш у Мінску
  • 18.05 — 22.05Выстава Аляксандра Шапо «Маладыя багі» ў Віцебску (18+)
  • 18.05 — 15.06Выстава графікі Валерыя Славука ў Мінску
  • 18.05 — 30.05Віртуальная выстава "КАНДРАТ КРАПІВА: да 100-годдзя пачатку творчай дзейнасці"
  • 18.05 — 12.06Выстава Ядвігі Раздзялоўскай у Мінску
  • 18.05 — 29.05Персанальная выстава Дзяніса Барсукова «Ён, Яна, Яны» ў Мінску
  • 18.05 — 28.05Анлайн-фестываль беларускіх фільмаў «Невядомы ўсход»

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Руся, Маляваныч, Pylai і ... Warner Brothers!
    • «Расія — гэта вайна». Як Пазняк у 1994-м апынуўся самотным прарокам у пустыні
    • Аляксей Дзікавіцкі: «У БССР палешукі былі людзьмі трэцяга гатунку»
    • Ад улад нават вянка не было…
    • «У мяне толькі адна радзіма, і гэта Украіна». Ці проста быць украінкай у Расіі
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM