Як вітаць Дзеда Мароза? Падрыхтавалі для вас падборку беларускіх вершаў пра зіму і навагоднія святы. Можна трэніраваць памяць і вучыць, можна чытаць і заўважаць новае і прыгожае ў зіме, да якой мы ўжо прывыклі, а можна зладзіць сапраўдную сямейную традыцыю.
Калі ў вас ёсць дзеці (або унукі, браты ці сёстры, ці хаця б дзеці сяброў), то, верагодна, вы заўважалі іх фантастычную здольнасць запамінаць словы ці выразы (так, часцей за ўсё эмацыйна афарбаваныя, ага) і потым гэта паўтараць. Або песенькі з мульцікаў ці імёны герояў, колькі б іх не было. З аднаго боку, гэта, безумоўна, часам вельмі стамляе. А з іншага — паказвае, як хутка яны ўмеюць запамінаць і прагнуць дзяліцца сваімі дасягненнямі.
Вучыць вершыкі з дзецьмі складана. Вельмі карысна і катэгарычна неабходна, але патрабуе шмат часу, поўнай уключанасці і дазволу сабе самому пабыць дзіцёнкам. А мы, бацькі, часта катастрафічна занятыя людзі.
Некалькі парадаў, калі вы ўсё-такі адважыцеся на такі крок:
— Вучыце разам! Раздрукуйце падборку, схавайцеся пад плед, прачытайце ўсе вершы, выберыце, якія падабаюцца, абмяркуйце.
— Абавязкова патлумачце ўсе незнаёмыя і знаёмыя словы ці з’явы з верша!
— Не занятак, а гульня! Матывацыя «вывучы, раскажаш — і падарунак дадуць» — не працуе. Хай гэта будзе рытуалам, гульнёй, сямейнай забавай. Дадавайце інтанацыі, жэсты, чытанне па радках / па ролях / рознымі галасамі.
— Вучыце таксама. Станьце прыкладам, знайдзіце словы, каб патлумачыць, чаму для вас гэта важна, пакажыце, што паэзія — гэта штосьці большае, чым школьная абязалаўка, і цікавае ўсім узростам.
Яно таго, несумненна, вартае.
1. Данута Бічэль-Загнетава. Мядзведзь
Дзед Мядзведзь стаміўся троху —
Лёг у мяккую бярлогу.
Смачна спалася яму,
Не ўставаў усю зіму.
2. Эдзі Агняцвет. Новы год
Яшчэ вясна адпачывае,
Пад снегам дрэмле крыгаход.
Святло па хвілях прыбывае —
Прыйшоў на працу Новы год.
3. Сяргей Чыгрын. Воўк
Воўк спалохаўся зімы —
Стаў самотны і нямы,
Пад ялінай замярзае
І вясны хутчэй чакае.
А вясна яшчэ далёка.
Для ваўка куплю валёнкі:
Ён не будзе замярзаць...
Як ваўку іх перадаць?
4. Baciль Жyкoвiч. 3iмa
3iмa xaдoю cмeлaю
Дa нac пpыйшлa здaля,
I cтaлa бeлaй-бeлaю
Уcя вaкoл зямля.
Taкiя гypбы выpacлi:
Як пpывiды cтaяць.
Эй, caнaчкi мы вынecлi
Дaвaй гypтoм гyляць.
У caнaчкax блicкyчыя,
Як cтpyны, пaлaзы.
He cтpaшны нaм тpacкyчыя,
Tyгiя мapaзы.
5. Алесь Салавей. Каляды
Зіма. Мароз. Пагодны дзень.
А сьнег, як зорны шчыт, іскрыцца.
Прыгрэла сонца кагадзе, —
Ня хоча Дзед Мароз скарыцца.
А дзеці дружнаю гурбой
Прастуюць зь лесу церазь ляды
І елку цягнуць за сабой...
Успомніў я — ідуць Каляды!
6. Леанід Пранчак. Зіма
Люты холад.
Сцюжа кружыць.
Лёд скаваў
Раку і лужы.
Першай шэранню
Сняжынкі
Беляць
Хаты і сцяжынкі.
Трубіць вецер
Над зямлёю:
З надыходзячай зімою!
7. Якуб Колас. Зіма
Белым сьнегам замятае
Вецер чорныя палі,
Нібы вопратку ўзьдзявае
Шыр прасторная зямлі.
Мяккі сьнег лятае пухам,
I канца яму няма,
I нясе сярдзітым духам,
Дзікім сіверам зіма.
Зачыняйце шчыльна хату,
Каб ня дзьмулі халады,
На вакно пляціце мату,
Каб ня клаў мароз сьляды.
Даставайце з вышак сані —
Гайда сьцежкі праціраць
I па белым акіяне
Ўдоўж і ўпоперак гуляць!
Ды кладзіце рукавіцы —
Дзе з марозам жартаваць!
Рады белай мы зіміцы,
Рады зь ёю ваяваць.
Гэй вы, коні, гэй, малыя!
Што заснулі? Весялей!
Гэй, у скочку, залатыя!
Варушыцеся жывей!
8. Максім Танк
Не сьпяшы, зіма,
Белым сьнегам крыць
Золата лістоў,
Водсьветы зарніц,
Сьцежкі на палях,
Нівы, курганы,
Маладую рунь,
Летуценьні-сны,
Песьню, што ў грудзях
Жаўруком зьвініць, —
Не сьпяшы, зіма,
Белым сьнегам крыць.
А лепш назаўжды
Зь ветрам замяці
Ліхалецьця дні
Ў нашай памяці.
9. Змітрок Бядуля
Сняжыначкі-пушыначкі
Ляцелі матылькамі,
Над хмызамі над шызымі
Дыміліся дымкамі.
Зіхцеліся, мігцеліся
У розныя калёры.
Драбнюткія, пякнюткія,
Як зоранькі, як зоры.
Насіліся, кружыліся
Над ціхімі палямі.
Даліначкі сняжыначкі
Пакрылі дыванамі.
Над елкамі, над хвойкамі
Спявалі песні-баі:
«Мы хатачкі-палатачкі
будуем тут у гаі.
Маленькія, міленькія,
Дзіцяткі-птушаняткі,
Ляціце вы, скачыце вы
У светленькія хаткі!
Вушастыя, пушыстыя,
З драцінкамі-вусамі
Вы, зайчыкі-малойчыкі, —
У хаткі к нам таксама!»
Сняжыначкі-пушыначкі
Спявалі песні-баі:
«Мы хатачкі-палатачкі
будуем тут у гаі».
10. Максім Багдановіч. Зімой
Здароў, марозны, звонкі вечар!
Здароў, скрыпучы, мяккі снег!
Мяцель не вее, сціхнуў вецер,
I волен лёгкіх санак бег.
Як мары, белыя бярозы
Пад сінявой начной стаяць,
У небе зоркі ад марозу
Пахаладзеўшыя дрыжаць.
Вільготны месяц стуль на поле
Празрысты, светлы стоўп спусціў
I рызай срэбнаю раздолле
Снягоў сінеючых пакрыў.
Ўзрывайце ж іх санямі, коні!
Звіні, вясёлых бомаў медзь!
Вакол лятуць бары і гоні,
Ў грудзях пачала кроў кіпець.
11. Міхась Пазнякоў. Кружацца сняжынкі
Хто там шустры скача?
Ціха снег рыпіць —
Гэта зайка з дачы
Праз лясок бяжыць.
Кружацца сняжынкі,
Нібы ў дзіўным сне.
Зайка для Дарынкі
Торбачку нясе.
А ёй — пажаданні
Добраю расці,
Быць заўжды стараннай,
Шчырай у жыцці.
Хоча ён з Дарынкай
Сам на Новы год
Хоць бы на хвілінку
Стаць у карагод.
12. Павел Саковіч. Дзед Мароз і Міхасёк
Міхасёк зімовым ранкам,
Захапіўшы ў сенцах санкі,
Выйшаў, стаў сярод двара:
Дзе ж гуляе дзетвара?
Тут з’явіўся Дзед Мароз
І адразу — цап за нос.
Ну а потым, быццам жартам,
Угчыкнуў за вуха раптам.
Хлопчык здзекаў не стрываў —
Драпака адразу даў.
На крутую горку ўцёк
Ад марозу Міхасёк.
Дзед Мароз такі старэнькі,
У яго баляць каленкі.
Ён ад хлопчыка адстаў
І... чапляцца перастаў!
13. Kacтycь Жyк. Бeлapycкaя зiмa
Бeлapycкaя зiмa
— Гэтa цyд, пaвepцe.
Пpыгaжэй нiдзe нямa
Aж нa цэлым cвeцe.
Дpэвы — ў cнeжным cepaбpы.
Xaты — ў шaпкax бeлыx.
Лec — кaшлaты i cтapы
— Быццaм aмяpцвeлы.
A як пpoйдyццa вятpы
Пa зямныx пpacтopax —
Tы yбaчыш нa двapы
Mipыяды зopaк.
Boкa бyдyць чapaвaць
Cвeтлячкi-cняжынкi.
Бyдyць лыжнiкaў cклiкaць
Гopкi i cцяжынкi.
14. Цiшкa Гapтны. 3iмoвы вeчap
Cвeцiць мecяц cepaбpaны,
3opкi pэзвa зixaцяць;
Дpэвы iнeeм yбpaны,
3aчapoвaны cтaяць.
Пa шыpoкaмy aбшapy,
Heaгляднaмy кpyгoм,
Плывyць цeнi лёгкaй xмapы
To пaцixy, тo бягoм.
Ўжo гyляe paзaм з iмi
Bёpткi дзeд — cтapы мapoз
I лie вaкoл вaчымa
Miлiёны icкpaў-cлёз.
15. Міхась Курыла. Дзе зімуюць снегіры
Дзе зімуюць снегіры?
На левабярэжжы,
Ля руінаў
Белай вежы,
Дзе рабін гараць кастры
На прасторы снежным...
Снегіры клююць зару
І з зарой — знікаюць,
А ў халодную пару
(Вам адкрыта гавару) —
Ў сад мой прылятаюць.
Сумаваў я да пары,
Доўга іх не бачыў...
Прыляцелі снегіры,
Нібы даўнія сябры, —
Мабыць,
на ўдачу?..
Падрыхтавала Дар’я Палынская, budzma.org
