Алег Сіль­ва­новіч, ге­нераль­ны ды­рэк­тар на­цы­яналь­най кінас­ту­дыі «Бе­ларусьфільм», пра тое, як мож­на за­раб­ляць на кіно, ча­му «Пар­ты­зан-фільм» гу­чыць не га­неб­на і якая су­вязь паміж кіне­матог­ра­фам і крыміналь­ным ко­дэк­сам.

— Алег Іга­равіч, вы пра­пана­валі наз­ваць на­шу гу­тар­ку «Раз­мо­ва двух ды­летан­таў». Ці не баіце­ся пас­ля гэ­тага прас­лавіцца як ды­летант у сваім ася­роддзі?

— Не ба­юся. Пэўна, ама­тары «паф­лудзіць» пра­камен­ту­юць гэ­та асабліва брыд­ка — і гэ­та вельмі сум­на, бо ме­навіта інтэр­нэт-прас­то­ра робіць нас бесс­мя­рот­нымі, а так не хо­чац­ца, каб усе па­чынанні былі за­пэц­ка­ныя дзяр­мом на тва­ёй магіле!

— Але ча­му вы ў кіне­матог­ра­фе ды­летант?

— Па-пер­шае, для мя­не сло­ва «ды­летант» наўпрост звя­занае са сло­вам «ама­тар», у якім пры­хава­ная вялікая лю­боў да сва­ёй спра­вы. Та­му, няг­ледзя­чы на пра­фесій­ную ВГИ­Каўскую аду­кацыю, усе існыя правілы люб­лю ставіць пад сум­ненне. А гэ­та до­ля ды­летан­таў.

Па-дру­гое, на­ват Сак­рат не­як заўва­жыў: «Я ве­даю, што нічо­га не ве­даю».

А па-трэ­цяе, я толькі чац­верты год пра­цую на кінас­ту­дыі, а тут шмат люд­зей, якія па­дара­валі ёй больш за 30 га­доў свай­го жыц­ця. Дык вось по­бач з імі я выг­ля­даю аб­са­лют­ным ды­летан­там.

— Як яны ўспры­нялі вас у ролі ды­рэк­та­ра?

— Пры­ма­юць жа па спра­вах. Спа­чат­ку па абя­цан­нях, по­тым па тым, як ты тры­ма­еш сваё сло­ва, да­лей па выніках. Людзі ж ба­чаць, што ты заўсё­ды на мес­цы, у зо­не да­сягаль­насці, хут­ка рэ­агуеш на няп­ростыя сіту­ацыі, што ча­сам узніка­юць. Яны ра­зуме­юць, што ты кіраўнік, над­зе­лены паўна­моцт­вамі для ра­шэн­ня ўсіх за­дач, і ўся ад­казнасць так­са­ма — на та­бе. Калі я як кіраўнік неш­та не ра­зумею, то суп­ра­цоўнікі кінас­ту­дыі з роз­най сту­пен­ню эма­цый­на­га пе­рака­нан­ня мне гэ­та тлу­мачаць.

— Да­рэчы, кіна­выт­ворчасць у Бе­ларусі па­чала­ся на­пачат­ку 20-х га­доў міну­лага ста­годд­зя. Ці пас­пелі за гэ­ты час сфар­ма­вац­ца тра­дыцыі бе­ларус­кай кінас­ту­дыі?

— Аба­гуль­ня­ючы, мож­на ска­заць, што бе­ларус­кая кіна­выт­ворчасць рас­па­чала­ся ў Ленінград­зе: бы­ло аран­да­ванае па­мяш­канне тэ­ат­ра «Кры­вое люс­тэрка», у якім і бы­ла раз­мешча­на кіна­фаб­ры­ка. Ас­ноўная праб­ле­ма, якая ўзнікла та­ды і да сён­ня існуе, — бе­ларус­касць. Та­му пе­ра­адо­лен­не гэ­тай праб­ле­мы сён­няшнім «Бе­ларусьфіль­мам» з’яўля­ец­ца тра­дыцы­яй!

— Ча­му ця­пер у на­шым кіно бе­ларус­кая мо­ва вы­карыс­тоўва­ец­ца рэд­ка?

— Пы­тан­не гла­баль­нае. Да­вай­це разбірац­ца пас­ту­пова. У 2011 год­зе намі быў зня­ты тэ­лесе­ры­ял «Та­лаш» на бе­ларус­кай мо­ве. Для про­дажу бы­ла зроб­ле­на версія на рус­кай мо­ве. У гэ­тым год­зе вы­пусцілі ў пра­кат поўна­мет­ражны аніма­цый­ны фільм «Пры­годы Нес­церкі» на бе­ларус­кай мо­ве (да­рэчы, ёсць і рус­ка­моўная версія, ёсць і з англій­скімі субцітрамі). Боль­шасць да­кумен­таль­ных філь­маў мы зды­ма­ем на бе­ларус­кай мо­ве.

— Ча­му ж іх так ма­ла на эк­ра­не?

— На якім? У расій­скі кінап­ра­кат вый­сці з філь­мам на бе­ларус­кай мо­ве — прос­та не­рэ­аль­на! Я рас­па­вядаю пра кінас­ту­дыю, пра тое, што мы зды­ма­ем. Сён­ня ў нас ёсць шэ­раг пра­ек­таў, дзе ўжы­ва­ец­ца бе­ларус­кая мо­ва. Мес­цамі яна суіснуе ў кад­ры (калі пер­са­нажы шмат­моўныя), а ёсць філь­мы і се­ры­ялы, дзе яна ас­ноўная. Але пры гэ­тым узнікае пы­тан­не ад­ра­су і акуп­насці.

На жаль, краіна з на­сельніцтвам дзе­вяць з па­ловай мільёнаў ча­лавек на­ват тэ­арэ­тыч­на не здо­лее акупіць у на­цы­яналь­ным кінап­ра­каце (у якім трохі больш за 130 кіна­тэ­ат­раў) выт­ворчасць су­час­на­га філь­ма, на­ват з улікам про­дажу на бе­ларускія тэ­лека­налы. Ак­тыўная част­ка на­шых кінаг­ле­дачоў не нас­толькі вялікая і не ста­не па не­калькі ра­зоў праг­ля­даць бе­ларус­ка­моўны фільм, каб ён акупіўся. Калі мы га­ворым пра не­аб­ходнасць эка­намічнай мэ­таз­годнасці кінап­ра­ек­таў, то павінны разлічваць на тэ­рыто­рыі су­седніх дзяр­жаў. А па­куль бе­ларус­кая мо­ва не з’яўля­ец­ца, на жаль, мо­вай міжна­цы­яналь­ных зносін.

Пе­ры­ядыч­на мы вы­ходзім у расій­скі кінап­ра­кат, які, на­тураль­на, не імкнец­ца па­каз­ваць фільм на бе­ларус­кай мо­ве. Гэ­та зна­чыць, з ад­на­го бо­ку, пры­ходзіцца кла­паціцца пра развіццё на­цы­яналь­най кіна­выт­ворчасці і па­велічэн­не коль­касці карцін на бе­ларус­кай мо­ве, а з дру­гога — трэ­ба зды­маць пра­ек­ты, якія ба­наль­на разліча­ныя на пры­бытак, то бок мы вы­муша­ныя вы­пус­каць у ас­ноўным рус­ка­моўныя філь­мы. Не­като­рыя філь­мы мы зды­ма­ем на бе­ларус­кай мо­ве, а по­тым дуб­лю­ем іх на рус­кую і спра­бу­ем пра­даць у Расію.

— А кінас­ту­дыя не лабіруе інта­рэсы бе­ларус­ка­моўна­га кіно на бе­ларускім тэ­леба­чанні?

— Якім чы­нам? «Бе­ларусьфільм» — гэ­та дзяр­жаўнае прадп­ры­емс­тва, яно зна­ходзіцца на дзярж­разліку, і тэ­леба­чан­не нам не па­дулад­нае.

Мы вы­ходзім са сваім пра­дук­там на тэ­лека­налы, а яны вы­раша­юць — па­казаць ці не па­казаць яго тэ­леаўды­торыі. Бе­ларус­кае тэ­леба­чан­не не­ад­на­разо­ва па­каз­ва­ла се­ры­ял «Та­лаш», вялікую коль­касць на­шых да­кумен­таль­ных бе­ларус­ка­моўных філь­маў. Мы вы­раб­ля­ем кінап­ра­дукт, а на ра­тацыю ці рэй­тынгі мы не ў ста­не паўплы­ваць. Толькі якас­цю філь­ма…

Краіна з на­сельніцтвам дзе­вяць з па­ловай мільёнаў ча­лавек на­ват тэ­арэ­тыч­на не здо­лее акупіць у на­цы­яналь­ным кінап­ра­каце выт­ворчасць су­час­на­га філь­ма, на­ват з улікам про­дажу на бе­ларускія тэ­лека­налы.

— Вось гэ­та я і жа­дала па­чуць. А ця­пер пра на­бале­лае, толькі не крыўдуй­це. «Бе­ларусьфільм» час­ця­ком на­зыва­юць «Пар­ты­зан-філь­мам». Ад­ка­жыце, ну колькі мож­на зды­маць кіно пра вай­ну?

— Па-пер­шае, нам ніяк не абысці тэ­му вай­ны і тэ­му на­род­най па­мяці. Па­куль краіна не здо­лее ўзнавіць сваю коль­касць на­сельніцтва, ды яш­чэ і па­поўніць яго, дык не здо­лее вый­сці з гэ­тага ста­ну. Ці маг­чы­ма ў прын­цы­пе за­быц­ца пра кож­на­га трэ­цяга, хто загінуў у вай­не?

Па-дру­гое, ёсць сю­жэты, якія так ці інакш зас­на­ваныя на роз­ных скла­даных ад­рэзках ча­су. Ёсць пе­ры­яды най­скла­даней­шых вып­ра­баван­няў, якія да­юць маг­чы­масць ге­ро­ям вы­явіць свае якасці, аб­васт­рыць канфлікты, экс­тра­паля­ваць маш­таб асо­бы!

Дый по­тым, філь­мы пра вай­ну роз­ныя… Калі ўзга­даць «Брэсц­кую крэ­пасць», гэ­та чыс­та пат­ры­ятыч­нае кіно, а калі га­варыць пра фільм «У ту­мане», то гэ­та ўво­гуле не ва­ен­ны фільм, гэ­та экзістэн­цый­ная дра­ма, якая зак­ра­нае ас­но­вы ма­ралі. І ў гэ­тым вы­пад­ку не так ужо і важ­на, што дзе­ян­не ад­бы­ва­ец­ца ў ва­ен­ны час. Важ­на тое, пра што рас­па­вядае рэ­жысёр у карціне. Та­му калі вы ба­чыце толькі трох хлоп­цаў з вінтоўкамі, ап­ра­нутых у ва­тоўкі, якія без му­зыкі ход­зяць у кад­ры, калі вас разд­раж­няе рытм філь­ма, то вы не заўва­жа­еце са­мага га­лоўна­га, та­го сак­раль­на­га гу­маністыч­на­га пры­яры­тэту над абс­тавінамі, пра што заўсё­ды пісаў Васіль Бы­каў.

А калі га­варыць пра кінас­ту­дыі, дык тэ­ма вай­ны для нас вельмі ак­ту­аль­ная. І яна рэ­аль­на за­пат­ра­бава­ная. Мы су­мес­на пра­цу­ем з за­меж­нымі кіна­кам­паніямі над пра­ек­тамі ва­ен­най тэ­матыкі. У нас сап­раўды ёсць та­кая спе­цы­яліза­цыя, бо нам паш­часціла за­хаваць сап­раўднае аб­мундзіра­ван­не, аўтэн­тычную воп­ратку і абу­так та­го ча­су, ва­ен­ную тэхніку.

У сло­ве «Пар­ты­зан-фільм» ня­ма нічо­га га­неб­на­га. Я ма­гу ска­заць, што сён­ня су­мес­ны ва­ен­ны кінап­ра­ект пра­паноўвае Кус­ту­рыца. Ëн жа не пра­пана­ваў нам зняць су­час­ную ме­лад­ра­му!

— Ка­рацей, вай­ну яш­чэ куп­ля­юць?

— Не прос­та куп­ля­юць, а куп­ля­юць ах­вотна. Мы зрабілі су­мес­на з бе­ларускімі парт­нё­рамі (пры­ват­най кам­паніяй і ад­ным з тэ­лека­налаў) се­ры­ял «Сля­ды апос­та­лаў» і пра­далі яго імгнен­на тэ­лека­налу «Расія 1», а на ат­ры­маныя гро­шы зды­ма­ем но­вую карціну — су­час­ную лірыч­ную ка­медыю. Сён­ня для вы­жыван­ня кінас­ту­дыі вельмі важ­най з’яўля­ец­ца эка­намічная эфек­тыўнасць гас­па­даран­ня. Ніякіх да­тацый ад бюд­жэ­ту на сваё ўтры­ман­не мы не ма­ем!

— Лазніца стаў брэн­дам і го­нарам «Бе­ларусьфіль­ма»?

— Лазніца — гэ­та Лазніца. Гэ­та са­мас­той­ная мас­тацкая велічы­ня. Ён ніколі не быў рэ­жысё­рам «Бе­ларусьфіль­ма», а прый­шоў да нас з пра­ек­там эк­раніза­цыі тво­ра Бы­кава. Тое, што зрабіў Лазніца, — най­та­ленавіцей­шы пра­ект, шэ­дэўр. Па­вер­це, пры­мусіць ча­пурыс­тую канс­кую публіку ў смокінгах і вя­чэрніх су­кен­ках з дэ­каль­тэ 10 хвілін ап­ладзіра­ваць сто­ячы — гэ­та кру­та! Ак­ра­мя та­го, гэ­ты су­мес­ны міжна­род­ны пра­ект для нас — яш­чэ і сур’ёз­ны дос­вед еўра­пей­скай кіна­выт­ворчасці.

Ця­пер су­мес­на з Расіяй, Гер­маніяй, Фінлян­ды­яй (рэ­жысёр Канс­танцін Ла­пушанскі) мы зрабілі фільм «Ро­ля» — гэ­та гісто­рыя 20-х га­доў міну­лага ста­годд­зя. У га­лоўнай ролі — Максім Су­ханаў. Карціна вы­дат­ная, зня­тая на чор­на-бе­лую стуж­ку, по­тым алічба­ваная, а дбай­ны по­шук та­наль­на­га вы­рашэн­ня карціны даз­воліў зрабіць яск­ра­вы аўтарскі пра­ект.

Уво­гуле, у нас шмат карцін не пра вай­ну. Хоць тэ­ма філь­ма адыг­ры­вае важ­ную ро­лю, але гэ­та не адзіны га­лоўны складнік, калі вяд­зецца га­вор­ка пра за­пуск пра­ек­та.

Ця­пер кінас­ту­дыя — на­ват калі не згад­ваць ма­дэрніза­цыю і рэ­канс­трук­цыю — шмат што змя­няе. Мы імкнем­ся зра­зумець, чым мо­жам быць пры­ваб­нымі для парт­нё­раў.

— І чым, на ва­шу дум­ку?

— Па­куль толькі тэхнічнымі пас­лу­гамі, пэўнымі спе­цы­ялістамі, кас­цю­мамі, рэквізітам, павільёнамі, на­тураль­най пля­цоўкай. А як рэ­канс­трук­цыя не за­вер­ша­ная, мы пра­цу­ем у скла­даных умо­вах: без эта­лон­ных кіна­залаў, у якіх мож­на кант­ра­ляваць якасць ад­люст­ра­ван­ня і гу­ку, без тонс­ту­дыі, атэлье запісу гу­ку, без долбі-ла­бара­торыі.

— Ці мае «Бе­ларусьфільм» ней­кае да­чынен­не да дзяр­жаўнай ідэ­алогіі?

— Мне ніхто ніколі і нідзе з дзяр­жаўных вы­сокіх чы­ноў не ўказ­вае, які ме­навіта фільм павінен зды­маць «Бе­ларусьфільм». Пра­ек­ты мы па­да­ем на кон­курс у Міністэрс­тва куль­ту­ры, а кон­курс­ная камісія вы­рашае, які ме­навіта пра­ект падт­ры­маць.

— Iн­туіцыя вам пад­казвае, што доб­ра, а што дрэн­на?

— Вар­та па­важаць крыміналь­ны ко­дэкс, які пад­казвае, што зды­маць не трэ­ба. А ёсць яш­чэ і цвя­розы ро­зум — я ўсё ж такі баць­ка, які ба­чыць у кіне­матог­ра­фе і вы­хаваўчыя за­дачы і функ­цыі.

Тэкст: Воль­га Губс­кая, bolshoi.by
Фо­та: Міка­лай Куп­рыч