Дзень правоў чалавека адзначаецца у свеце 10 снежня кожнага года. У 1948 годзе, у гэты дзень, Генеральная Асамблея ААН прыняла Усеагульную Дэкларацыю правоў чалавека.
Адзначаюць ужо 71 год
Адзначаць гэты дзень у свеце пачалі толькі ў 1950 годзе пасля таго, як Генеральная Асамблея прыняла Рэзалюцыя № 423 (V). Згодна пастанове было ўсталявана, што ўсе дзяржавы і зацікаўленыя арганізацыі адзначаюць 10 снежня кожнага года Дзень правоў чалавека. Пасля прыняцця Дэкларацыі Генеральнай Асамблеяй ААН, палажэнні пастановы былі абвешчаныя важнай задачай, да выканання якой мусяць імкнуцца ўсе народы і дзяржавы, а таксама кожны чалавек.
Усеагульная дэкларацыя правоў чалавека замацавала шырокі пералік асноўных правоў і свабодаў, якімі валодае кожны чалавек. Пастанова гарантуе выкананне асноўных правоў кожнага чалавека ў свеце, любой расы, нацыянальнасці, веравызнання, полу, мовы і або іншага становішча.
Дэкларацыя не з’яўляецца абавязковым да выканання дакументам, яна спрыяла ўвядзенню больш за 60 інструментаў у галіне правоў чалавека, сфармавала адзіны міжнародны стандарт у галіне правоў чалавека. На сённяшні дзень усеагульнае прызнанне ўсімі дзяржавамі са складу ААН базавых правоў чалавека, замацаваных дэкларацыяй, спрыяе павышэнню яе ўплыву і падкрэслівае значнасць правоў чалавека ў сучасным свеце.
Галоўнай службовай асобай у ААН па правах чалавека з’яўляецца Вярхоўны камісар. Ён і яго адміністрацыя адыгрываюць важнейшую ролю ў каардынацыі намаганняў для штогадовага святкавання Дня правоў чалавека. У краінах ААН павінен быць амбудсмен па правах чалавека.
Класіфікацыя правоў чалавека
Ёсць класіфікацыя правоў і свабод чалавека і грамадзяніна: асабістыя, палітычныя, сацыяльна-эканамічныя, культурныя, экалагічныя.
Да асабістых правоў адносяць права на жыццё, годнасць, асабістую недатыкальнасць, свабоду ад рабства, свабоду ад катаванняў і іншага гвалту і прымусу, права на імя, гонар, прыватнае жыццё, недатыкальнасць жылля, свабоду сумлення і веравызнання, свабоду ўступлення ў шлюб і стварэння сям’і і інш.
Палітычныя правы ўключаюць у сябе свабоду слова і перакананняў, свабоду інфармацыі, свабоду сходаў, асацыяцый, права на аб’яднанне і правядзенне публічных акцый, права на ўдзел у кіраванні справамі дзяржавы і рэферэндумах, выбарчыя правы, права на крытыку дзяржаўнай улады, права на роўны доступ да дзяржаўнай службы і інш.
Сацыяльна-эканамічныя правы звязаныя з сацыяльнымі адносінамі чалавека з дзяржавай і грамадствам і накіраваныя на забеспячэнне годнага жыццёвага ўзроўню людзей. Сацыяльна-эканамічныя правы накіраваныя ў асноўным на падтрымку сацыяльна-неабароненых і слаба абароненых слаёў насельніцтва, а таксама на абарону чалавека ў яго эканамічнай і сацыяльнай дзейнасці. Да гэтых правоў адносяцца правы ў сферы працы, занятасці, сацыяльнага забеспячэння, аховы здароўя, адукацыі і інш.
Культурныя правы забяспечваюць духоўнае развіццё асобы. Да іх адносяцца: свабода навук, мастацтва і творчасці.
Да экалагічных правоў адносяцца: права на спрыяльнае навакольнае асяроддзе, на дакладную інфармацыю аб стане навакольнага асяроддзя, на пакрыццё шкоды, прычыненай здароўю або маёмасці экалагічным правапарушэннем.
Сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі
Абарона правоў чалавека прадугледжваецца Канстытуцыяй краіны. Аднак, на думку мясцовых і міжнародных праваабарончых арганізацый, сітуацыя з правамі чалавека ў Беларусі пастаянна пагаршаецца. Імі адзначаюцца адвольныя затрыманні і арышты ўдзельнікаў мірных сходаў і праваабаронцаў, перашкоды ў працы журналістаў, палітычна матываваны крымінальны пераслед і выключэнне студэнтаў з універсітэтаў па палітычных матывах. Акрамя таго, у Беларусі захоўваецца смяротнае пакаранне. У краіне нават няма пасады амбудсмена.
На дадзены момант, згодна праваабаронцам, у Беларусі 909 палітвязняў, сярод іх 31 прадстаўнік СМІ.
Праваабаронцы заклікаюць адзначыць дзень правоў чалавека
10 снежня адзначаецца Міжнародны день правоў чалавека. Далучацца ў гэты дзень да акцый можа кожны жадаючы. Імпрэзы адбудуцца ў розных гарадах свету. Удзельнікі акцый павіншуюць праваабаронцаў з іх святам, а таксама напішуць цёплыя словы падтрымкі для палітзняволеных беларусаў.
Дзе будуць праходзіць акцыі?
Вільня, 15.30 на Лукішскай плошчы;
Вільня, 17.00, падпісанне паштовак у салідарнай прасторы Imaguru, вул. Віцянё, 18, 5 паверх;
Варшава, 17.00, Кракаўскае Прадмесце, каля помніка Мікалаю Каперніку;
Тбілісі, 16.00 на плошчы «Я ЛЮБЛЮ ТБИЛИСИ» (Стары Тбілісі);
Кіеў, 19.30, падпісанне паштовак у арт-пабе «Торвальд», вул. Фраметоўская, 2;
Батумі, 11 снежня, 16:00 каля фантана універсітэта.
Правы чалавека – дзецям
Нашы дзеці – вельмі ўразлівыя і цікаўныя. Пакуль яны несамастойныя фінансава, залежаць ад нас – сваіх бацькоў, настаўнікаў, то часам пакутуюць ад сваіх аднакласнікаў ды іншых дзяцей. І вельмі важна, каб яны з дзяцінства ведалі свае правы, вучыліся іх адстойваць і абараняць. Ад гэтага залежыць будучыня – і нашая, і іхняя.
Тэма правоў дзяцей вельмі складаная. Каб дапамагчы дзеткам з ёй разабрацца грамадская кампанія «Будзьма беларусамі!» ў межах праекта «Маё права» выдала размалёўку «Ян, Яніна, Васіліна: правы чалавека і дзіцяці ў малюнках». Размалёўка пазнаёміць дзяцей з няпростай тэмай у прывабнай і цікавай ім форме.
Спампаваць размалёўку «Ян, Яніна, Васіліна: правы чалавека і дзіцяці ў малюнках» можна тут.
АМ, budzma.org
