16 верасня ў Вільні адбылася юбілейная канферэнцыя «Беларуская журналістыка: дзе пачынаецца заўтра», прысвечаная 30-годдзю заснавання Беларускай асацыяцыі журналістаў. На ёй быў прадстаўлены праект БАЖ — «Журналісты: бязгучны рэжым», над стварэннем якога працавалі беларускія мастачкі Кася Будзько і Кацярына Мяць, піша reform.news.

Ларыса Шчыракова на фоне прысвечанага ёй твора. Фота: БАЖ

Праект — візуальная форма супраціву маўкліваму выцісканню журналістаў з публічнай прасторы, прафесіі і жыцця — працэсу, які беларускія ўлады мэтанакіравана вядуць ужо пяць гадоў.

Выстава «Журналісты: бязгучны рэжым». Фота: reform.news

Кожная праца мастачак суправаджаецца тэкстам, які адлюстроўвае роспач ад раптоўнага знікнення звычайных клопатаў і недасяжнасці простага паўсядзённага жыцця для палітычных вязняў.

Экспанат выставы «Журналісты: бязгучны рэжым». Фота: reform.news

У працах Касі Будзько — візуальнае вяртанне журналістаў у блізкую да іх рэчаіснасць. Мастачка пераносіць фотаздымкі журналістаў у сучасныя гарадскія ландшафты, дзе яны калісьці жылі, кахалі, працавалі, марылі. Эмацыйны кантраст паміж будзённасцю гарадскога жыцця і трагедыяй асобнага чалавека вяртае бачнасць зняволеных журналістаў. Яны — у турме. Але іх постаці працягваюць прысутнічаць у жыцці горада, у памяці людзей, у гісторыі Беларусі.

Працы Кацярыны Мяць прысвечаныя захаванню асабістай цэласнасці і чалавечай годнасці. Натхнёная метафарай мазаікі, мастачка паказвае, як чалавек у няволі праз ізаляцыю і адарванасць ад свету паўстае замкнёным і разабраным. Але каляровыя здымкі ўтрымліваюць памяць і даюць надзею на вяртанне святла ў жыццё кожнага палітвязня.

Экспанат выставы «Журналісты: бязгучны рэжым». Фота: reform.news

У свае творы мастачка дадала элемент глітчу — тэхналагічнай памылкі, якая адлюстроўвае несправядлівасць самога факта зняволення: турма для журналістаў — гэта збой рэчаіснасці. Гэты эфект візуальна падкрэслівае хісткасць сувязі паміж чалавекам і светам, якога пазбавілі палітвязняў. А таксама падкрэслівае патрэбу ў намаганнях аднавіць поўную карціну жыцця гэтых людзей, не даць знікнуць іх імёнам і гісторыям.

Экспанат выставы «Журналісты: бязгучны рэжым». Фота: reform.news

Упершыню выстава была паказана на канферэнцыі «Новая Беларусь» у Варшаве.

На прэзентацыі падчас канферэнцыі ў Вільні, на многіх працах праекта з’явілася пазнака «Вызвалены»/«Вызвалена». Так, журналісты Ларыса Шчыракова і Вячаслаў Лазараў на падзеі сфатаграфаваліся ўжо са сваімі партрэтамі, створанымі ў межах праекта.

Падчас панэлі «Сваімі словамі. 30 год БАЖ» слынны аналітык і публіцыст Валер Карбалевіч заўважыў, што пакуль ёсць БАЖ — ёсць незалежныя медыя, і ёсць незалежная Беларусь. І самы час — для фарміравання будучага музея незалежных медыя.

«Таму тыя журналісты, што выходзяць з‑за кратаў, не выкідвайце свае робы. Яны будуць вельмі патрэбныя», — сказаў ён.

Вячаслаў Лазараў, які прысутнічаў на падзеі, тут жа прадэманстраваў прысутным жылет «Прэса», які прайшоў з ім увесь тэрмін зняволення. Артэфакт стаў першым экспанатам у будучы музей.

Выстава, якая была прадстаўлена на юбілеі БАЖ, будзе ладзіцца на розных міжнародных сустрэчах.

Ганна Шарко, прэзідэнтка Асацыяцыі беларусаў Амерыкі, плануе паказаць гэту выставу ў ЗША.

«Мяне адразу прыцягнула выстава, бо яна пра чалавечыя гісторыі тых, хто часта застаецца толькі лічбай у зводках пра палітвязняў. За кожнай такой лічбай — чалавек, які мог бы быць тут, сярод нас: мадэраваць дыскусію, выступаць са сваімі ідэямі або працаваць журналістам, — расказала спадарыня Ганна. — Мы часта не заўважаем працу журналістаў, пакуль яна адбываецца, але без іх мы не ведалі б, што робіцца ў свеце. І тыя, хто цяпер у турме, апынуліся там менавіта за сваю прафесію. Фотаздымкі ў гэтай выставе нагадваюць: яны не зніклі, яны ўсё яшчэ прысутнічаюць у нашых жыццях».

Нагадаем, што ў Беларусі за кратамі трымаюць 28 журналістаў і журналістак, уся віна якіх палягае ў тым, што яны сумленна выконвалі сваю працу, збіралі і распаўсюджвалі грамадска важную і праўдзівую інфармацыю.