• budzma.by
  • Пра нас
  • Крама
Будзьма беларусамі! Будзьма беларусамі!
telegram www.instagram.com/budzma/ Facebook.com vk.com twitter.com youtube.com
  • Актуаліі
  • Меркаванні
  • Гісторыя
  • Літаратура
  • Гатуем з «Будзьма!»
  • «Разумняты»
  • Словы мацней
  • Вандруем разам
  • «Пра тэхналогіі і не толькі»
  • Афіша
26.06.2022 | Грамадства

Чаму мы вядземся на фэйкавыя навіны?

Алесь Тодараў разбіраецца на budzma.org з тым, што такое фальшывыя навіны, чаму іх чытаюць і чым можа абярнуцца для вашай псіхікі іх рэгулярнае спажыванне.


127.jpg

Мы жывем у такі час, калі не сутыкацца з фэйкавымі навінамі не магчыма. Хаця б з тае прычыны, што загалоўкі, якія мы бачым у сродках масавай інфармацыі, часцяком пакліканыя прыцягнуць нашую ўвагу да апублікаванай гісторыі.

Але часта, пасля прычытання нават паловы прапанаванага тэксту, наступае расчараванне. Бо мы купляемся на тое, што загаловак гучыць занадта добра або дрэнна, каб быць праўдай. І вельмі рэдка бывае, калі ўсё наадварот.

Разгадку пытання, чаму многія людзі прымаюць фальшывыя навіны за чыстую праўду, нягледзячы на тое, што гэта супярэчыць усялякай здаровай логіцы, трэба шукаць у дзяцінстве. Менавіта ў раннім узросце чалавек пачынае адрозніваць фантазію і рэальнасць. Калі гэты працэс прайшоў нармальна, то з успрыманнем відавочнай ілжы ўсё будзе адназначна. Калі ж у часе развядзення прыватных фантазіяў і суворай рэальнасці адбыліся нейкія перашкоды, можа адбыцца такая сітуацыя, калі фантазія папросту зрасцецца з перакананнямі чалавека. У больш сталым узросце гэта прыводзіць да такой з’явы, як «прадузятасць пацверджання» — калі чалавек схільны найперш шукаць і прымаць менавіту такую інфармацыю, якая не супярэчыць ягоным уласным перакананням, ды адкідаць усё тое, што ў гэтыя рамкі не ўпісваецца.

На вялікі жаль, людзей, якія кіруюцца такімі прынцыпамі ў наш час калі не большасць, то вельмі і вельмі многа.

Як бы тое ні было, але менавіта наш дзіцячы досвед захоўваецца цягам усяго жыцця і служыць асновай для апрацоўкі інфармацыі ў дарослым жыцці. Нават, калі ў падлеткавым узросце ў нас пачынае развівацца крытычнае мысленне і мы пачынаем падвяргаць сумневу ўсё тое, што кажуць бацькі, чаму вучаць у школе і старэйшыя сябры на вуліцы, мы падсвядома аглядаемся назад — у сваё дзяцінства. Менавіта з гэтай прычыны цяпер так многа тых, хто настальгуе па Савецкім Саюзе ледзьве заспеўшы яго. Паспеўшы пабыць хіба што «акцябронкам» або піянерам, але ўжо не далучыўшыся да камсамолу і камуністычнай партыі.

Зараз існуе мноства каналаў атрымання інфармацыі, якія часцяком прапануюць чалавеку паведамленні, каторыя могуць радыкальна супярэчыць адно аднаму. Спрабуючы знайсці простыя адказы на складаныя пытанні, чалавек трапляе ў пастку фэйкавых навінаў і пачынае жыць у выдуманай рэальнасці. Часцяком адбываецца гэта па ягонай уласнай волі.

129.jpg

 
Пяць гадоў таму тры даследчыкі з Калумбійскага ўніверсітэта правялі серыю эксперыментаў адносна таго, колькі намаганняў людзі гатовыя прыкласці да праверкі навін. У сваёй працы, якая была апублікавана ў Proceedings of the National Academy of Sciences, навукоўцы не толькі апісалі праведзеныя імі эксперыменты, але і падзяліліся вынікамі. Выявілася, што многія лодзі не схільныя спраўджваць «фэйкавыя навіны», калі яны бачаць іх у сацыяльных сетках.

Як жа так сталася?

На думку даследчыкаў, такая сітуацыя атрымліваецца праз тое, што карыстальнікі сацыяльных сетак бачаць запатрабаванасць гэтай інфармацыі, нават калі паміж імі і іншымі карыстальнікамі няма наўпроставага кантакту.

Чытайце яшчэ: Як развіць крытычнае мысленне?

Не варта таксама забывацца, што часцяком мы давяраем тым, каго лічым «лідарамі меркаванняў» і «экспертамі». Але ж гэта зусім не азначае, што чалавек можа быць адмыслоўцам абсалютна ва ўсім. Калі чалавек добра разбіраецца ў прасоўванні кантэнту ў сеціве, гісторыі міжваеннай Беларусі, альбо ў амерыканскай літаратуры, гэта яшчэ зусім не азначае, што ён нешта разумее ў міжнародных дачыненнях.

Каб не адбывалася такіх прыкрых сітуацый, калі нас свядома альбо несвядома ўводзяць у зман, трэба культываваць у сабе неперадузятасць і ўменне паглядзець на пэўную сітуацыю з розных бакоў. Гэта абсалютна не азначае, што варта адмаўляцца ад сваіх персанальных перакананняў і адкідаць іх, але ўменне быць гнуткім у пошуку інфармацыі адназначна пойдзе вам на карысць. Варта сумнявацца ва ўсім, што не мае адназначнасці. І даваць веры толькі таму, што мае дакладнае падцвярджэнне.

Як выявіць фэйкавую навіну?

1) Перш-наперш развівайце крытычнае мысленне. Фэйкавыя навіны ствараюцца для таго, каб выклікаць у вас эмоцыі, у першую чаргу страх або гнеў.

130.jpg

Убачыўшы нібыта «шокавую» навіну спытайце сябе: «Чаму гэтая гісторыя напісана? Каб пераканаць мяне ў нечым або змяніць мой пунк гледжання? Што яна прадае? Чыё меркаванне прапануе?

2) Правярайце крыніцы. Калі сустрэлі проста неверагодна класную (сумную) гісторыю з крыніцы, аб якой ніколі да гэтага не чулі, скарыстайцеся пошукавікам. Ніколі не будзе лішнім спраўдзіць, якія яшчэ выданні, пажадана аўтарытэтныя, пішуць пра гэтую нечаканую сенсацыю.

Правярайце адрасы сайтаў, дзе атрымліваеце інфармацыю. Арфаграфічныя памылкі ў назве, мутныя дамены ўжо намякаюць на тое, што гэтая крыніца наўрад ці вартая даверу. Тое самае і з тэлеграм-каналамі, якія даўно ўжо не з’яўляюцца панацэяй ў плане атрымання інфармацыі.

3) Праўдзівыя навіны маюць спасылкі на аўтарытэтныя крыніцы, цытаты экспертаў, дадзеныя апытанняў, інтэрв’ю відавочцаў і гэтак далей. Як правіла ў іх адсутнічае эмацыйны складнік. Таму што асноўная задача тых, хто стварае гэтыя навіны данесці інфармацыю, але не пераканаць вас у нечым.

131.jpg

4) Відэа і фота не заўжды з’яўляюцца 100% пацвержаннем таго, што адбылося. Звяртайце ўвагу на тое, што менавіта вы бачыце ў кадры. Да таго ж не забывайцеся, што прапанаваны візуал можа быць далёка не першай свежасці. І пад выглядам «гарачай навіны», вам могуць падсунуць відэа 10-гадовай даўніны.

5) У любой сітуацыі кіруйцеся выключна здаровым сэнсам. Бо законы фізікі адзіныя для ўсіх. Паралельныя лініі ў двухмерным вымярэнні не перасякаюцца, а людзі стагоддзямі змагаюцца за ўладу, грошы і ўплыў.

І памятайце, што фальшыўкі ствараюцца для таго, каб падсілкоўваць нашыя спадзевы, стэрэатыпы і страхі. Не дазваляйце маніпуляваць сваімі думкамі!

Алесь Тодараў, budzma.org

Апошняе ў рубрыцы:

valiancina_shauchenka
Культура Грамадства

Як праходзіць фестываль SPRAVA ў вёсцы Белая Царква — фотарэпартаж

Учора крыху зблытаў планы доўгі праліўны дождж, але сёння ўсё выдатна. Фестываль SPRAVA -2022. Тут і далей фота: Тарас Тарналіцкі ...

valiancina_shauchenka
Грамадства

505 гадоў беларускай кнізе — і гэта яшчэ не канец

6 жніўня адзначалася 505 гадоў са дня выдання першай беларускай кнігі — «Псалтыра». 6 жніўня 1517 года Францыск Скарына ў...

valiancina_shauchenka
Грамадства Спорт

Паглядзіце, як у Пухавіцкім раёне гулялі ў тарфяны футбол

6 жніўня ў Пухавіцкім раёне Мінскай вобласці прайшоў IV Рэспубліканскі турнір па тарфяным футболе, паведамляе агенцтва...

valiancina_shauchenka
Грамадства Гісторыя

«Баяўся, што прыйдзецца ў незнаёмым вялікім лесе заначаваць...» Першая сустрэча Купалы і Коласа

У адным з філіялаў Дзяржаўнага літаратурна-мемарыяльнага музея Якуба Коласа — цікавая падзея… Літаратурна-музычнае...

Апошнія навіны

    Культура Грамадства
    Як праходзіць фестываль SPRAVA ў вёсцы Белая Царква — фотарэпартаж
    Грамадства
    505 гадоў беларускай кнізе — і гэта яшчэ не канец
    Грамадства Спорт
    Паглядзіце, як у Пухавіцкім раёне гулялі ў тарфяны футбол
    Грамадства Гісторыя
    «Баяўся, што прыйдзецца ў незнаёмым вялікім лесе заначаваць...» Першая сустрэча Купалы і Коласа
    Грамадства
    «Беларусь хранічна становіцца краінаю-донарам мігрантаў»: чаму «Культурны маршрут Францыска Скарыны» варта ўключыць у праграму Савета Еўропы
    Грамадства Асоба
    «Сапраўдны рыцар навукі і пісьменства». Да 90-годдзя Адама Мальдзіса
    Грамадства
    Спявачку Мэрыем Герасіменка арыштавалі на 15 сутак
    Музыка
    «Трэба далей жыць». Ганна Шаркунова выпусціла новую песню
    Грамадства
    Музыка і арт-мэнеджар Уладзімір Булаўскі выйшаў на волю
    Грамадства
    «Калі ўсё скончыцца, я пераб’ю дрот васількамі». Беларусь на целе: стан грамадства ў тату
    Навіны "Будзьма!" Гатуем з «Будзьма!»
    Духмяная грэчка з лісічкамі ў гаршчэчках. Гатуем разам з «Будзьма!»
    Культура
    Беларускасць — сэксі ці гэта «знак бяды»?
    Грамадства
    Падтрымаем Уладзіслава Плюшчава
    Мастацтва Тэхналогіі Забавы
    Як выглядаюць гербы беларускіх гарадоў у стылі фэнтэзі
    Грамадства
    Паглядзіце, як у Гомелі ратуюць затанулую «Лахнэскую пачвару»

Афіша

  • 08.08 — 07.08

    Фэст SPRAVA ў Белай Царкве

  • 08.08 — 14.08Фотавыстава Віталя Бутырына «Паэтыка фотаграфікі» ў Мінску
  • 08.08 — 10.08Спаборніцтва па спартыўным арыентаванні Street-O ў Гродне
  • 08.08 — 31.08Зброя ВКЛ на выставе ў Нясвіжы
  • 08.08 — 25.09Выстава беларускага мастацтва «Калі сонца нізка — цені доўгія» ў Лейпцыгу
  • 08.08 — 28.08Выстава Марка Шагала ў Мінску
  • 08.08 — 18.09Арганны фестываль Ars Magna Organi па гарадах Беларусі
  • 08.08 — 18.08Выстава «Odszkolnić!» у Беластоку

УСЕ ПАДЗЕI

Рассылка навінаў

Важнае пра нас

  • Што такое "Будзьма беларусамі!"
  • Рэкламадаўцам
  • Асобы кампаніі
  • Усе праекты "Будзьма!"
  • Рэдакцыйная пошта: razam@budzma.org

Папулярнае

    • Як выглядаюць гербы беларускіх гарадоў у стылі фэнтэзі
    • Зоська Верас. Жанчынка з лясной хаткі, што стала цэнтрам прыцягнення беларускай інтэлігенцыі
    • Дзеці Малога Егіпта: як цыганы з беларусамі ўжываліся
    • Дызайнерка Алена Маркоўка распрацавала школьную форму ў нацыянальным стылі
    • «Беларуская мова — як украінская, да якой дадалі магутную бас-калонку»
© Грамадская культурніцкая кампанія «Будьма беларусамі!», 2008-2019.
Логотип
Распрацавана і звярстана Логотип компании IBWM