Дэбютную кнігу Кірыла Стаселька ‒ «Дзіцячы маніфест» ‒ намінавалі на чатыры прэміі. У прыватнасці яна, трапіла ў лонг-ліст прэміі Гедройца, ды трапіла ў лік фіналістаў прэміі “Дэбют”. Кнігу безумоўна можна назваць адным з лепшых прыкладаў сучаснай інтэлектуальнай прозы ў краіне, але, калі карацей, сапраўдным інтэлектуальным узрушэннем.
Першае, што хочацца адзначыць, гэта прастата напісання, што відавочна з’яўляецца вялікіай перавагай у дадзеным выпадку, бо пытанні, якія ў ёй падымаюцца, досыць складаныя, а гісторыі з героямі адбываюцца не самыя звычайныя.
Пісьменнік не проста распавядае гісторыю, але выкрывае чалавечае існаванне, выкручвае яго навыварат. Аўтар прымушае чытача задумацца над сваім жыццём, над яго руцінай, паўсядзённасццю, над сэнсамі, якімі ён жыве. Гэта вельмі важна, бо тэкст ужо застаецца не проста тэкстам, аўтар, нібыта прарок, што паказвае ўсю мудрагелістасць чалавечага існавання. Прычым у некаторых апавяданнях ён робіць гэта ў вельмі гіпертрафаванай і рэзкай форме, якая кідае неспрактыкаванага чытача ў шок, выклікае ў яго здзіўленне і абурэнне, тым самым, больш звяртаючы ўвагу на змест праблемы. Прачытанае немінуча ўразаецца ў памяць чытача, пасля чаго не пакідае яго ў спакоі, бо яго мозг будзе ўвесь час пракручваць атрыманую эмацыйную дыхту. Усё гэта сведчыць аб жвавасці кнігі, а таксама хітрасці і майстэрстве аўтара.
Ва ўсёй кнізе, прасочваюцца ноткі падабенства. Звычайна зборнікі пісьменнікаў не так цікава чытаць, бо апавяданні, як правіла, разрозненыя. Але ў «Дзіцячым маніфесце» усё прасякнута адзіным сэнсам, усё напісана ў адзіным стылі.
Асабліва імпануе сацыялагічны і філасофскі кантэкст, які відавочна акрэсліваецца на працягу ўсёй кнігі. Адразу з’яўляецца павага да аўтара, бо пісаў тэкст не проста пісака, а чалавек, які мае ўсе неабходныя веды і падставы для таго, каб падымаць такія праблемы. Самі праблемы, якія закранаюцца ў кнізе, вельмі прыцягваюць. А рэзкія павароты сюжэту бударажаць свядомасць. Калі чытаеш «Дзіцячы маніфест», то чакаеш, што будзе нешта незвычайнае, спрабуеш прадбачыць ‒ а ў выніку выходзіць, зусім не тое, што меркаваў, зусім іншы паварот.
Варта таксама закрануць аповесць «У пошуках сябе», якая займае ў кнізе асноўнае месца. Першае, што робіць аўтар ‒ зацягвае чытача інтрыгай, апісваючы цікавую сітуацыю, на працягу якой чытач чакае яе развязкі, пасля чаго, не даўшы адказу, адпраўляе чытача да вытокаў гісторыі. Хоць чытач не адразу яе увязвае, але ў любым выпадку ‒ першы сюжэт, з яго інтрыгай і з неверагодным выпадкам ‒ прымушае чытаць далей да фіналу гісторыі. У аповесці прысутнічае асаблівая атмасфера, атмасфера нейкай сакрэтнасці і ўнікальнасці, падзей, якія адбываюцца.
Асабліва захапілі апісанні пацыентаў клінікі. Гэта проста, шыкоўна, цудоўна! Дзіўныя сюжэты, вельмі разнапланавыя, якія характарызуюць агульныя катэгорыі, агульныя тыпы. Усе пацыенты вельмі разнапланавыя, у іх розныя гісторыі ‒ што робіць клініку сапраўды асаблівай, таксама арыгінальны метад іх лячэння. Каб не парушыць магію тэкста, не буду падрабязна апісваць пацыентаў.
Можна было б яшчэ вельмі шмат пісаць пра «Дзіцячым маніфесце», пра мноства тых эмоцый і думак, якія выклікае кніга. Але падобная паслуга апынецца “мядзведжых” для тых чытачоў, якія яшчэ не паспелі атрымаць асалоду ад дэбютнай кнігай Кірыла Стаселька. Можна было б, вядома, закрануць недасканаласць некаторых апавяданняў, але яны гэтак не значныя, што адступаюць на задні план і будуць практычна не прыкметныя для большасці чытачоў.
У любым выпадку, кніга з’яўляецца больш чым годнай, асабліва для дэбюту. Лічу патрэбным папярэдзіць, што «Дзіцячы маніфест» не прачытаць «з наскоку». Магчыма, вам нават спатрэбіцца прачытаць яе некалькі разоў, бо у большасці выпадкаў, яна патрабуе некаторага ўзроўню інтэлектуальнай падрыхтаванасці самога чытача.
Яўгенія Ч.
