Якая дзівосная ўсё-ткі рэч — мікраскоп! Бярэш штосьці суцэльнае, маналітнае — і вочы лезуць на лоб: огоооо, колькі тут усяго, дык вось з чаго гэты «маналіт» насамрэч складаецца! У сваёй рубрыцы «Прыдарожны пыл» Валера Руселік разглядае ў мікраскоп, здавалася б, маналітна змрочныя беларускія рэаліі, якія — о, цуд! — насамрэч наскрозь прасякнутыя магчымасьцямі зьменаў да лепшага!

 Дробязь — а прыемна! Валера Руселік. Фота з асабістага архіву

Давайце сёньня паразмаўляем пра, здавалася б, зусім неістотнае — пра дробязі. Мы ж ведаем, што нават самы вялікі шлях заўжды складаецца з крокаў, наймагутнейшая фартэцыя — з асобных цаглінак, а акіян — з кропляў, так?

Пры гэтым сіла дробязі можа выяўляцца ня толькі з станоўчага боку. Скажам, лыжка ўсім вядомай субстанцыі здольная сапсаваць цэлую бочку мёду, праўда ж?

Альбо вось вам яшчэ адна, здавалася б, ну зусім мізэрная дробязь. Вы ведаеце, хто такі Усевалад Шымаў? Вось і я да сёньняшняга дня ня ведаў — давялося гугліць. Дзядзька, на год маладзейшы за мяне. Нарадзіўся ў Гомлі, жыве ў Менску. Апалягет і актыўны пашыральнік «русского мира» ў Беларусі, якую пасьлядоўна называе «Белоруссіей».

Банальны ніхто. Мізэрнасьць.

Фрагмэнт аднае з публікацыяў Усевалада Шымава, у якой аўтар даводзіць, што, па сутнасьці, беларуская мова — гэта расейская мова, па якой патаптаўся польскі бот, а расеізацыя Беларусі — гэта наадварот вяртаньне да «общерусских» вытокаў

Ну а даведаўся я пра гэтага Шымава з публікацыі «Нашай Нівы», якая распавяла, як гэты адмаўляльнік усяго беларускага разам са сваімі маскоўскімі сябрамі наведаў першы ў нашай краіне парк інтэрактыўнай сярэднявечнай гісторыі «Вялікае княства Сула». Ну і гэтага ганебніка слаўнай гомельскай зямлі прарвала: логава і літвінскі лубок з закосам пад Эўропу і сярэднявечную Літву, атата! Асабліва перамкнула рускамірскую дробязь ад таго, што ўвесь (!) пэрсанал парку, убраны ў шляхецкія строі, размаўляе выключна (!!!) па-беларуску (!!!!!!), нават калі зьвяртаесься да іх па-расейску (!!!!!!!!!!!!!!). А выстава, прысьвечаная гісторыі беларускай літаратуры, распавядае і пра Эўфрасіньню Полацкую, і пра Адама Міцкевіча — маўляў, і наагул непрыхаваная шызафрэнія! У межах якой, дарэчы, «русский первопечатник Иван Федоров ненавязчиво превратился в Федоровича»! І нават мясцовы кот — літвінскі!

Бедны-бедны Шымаў, як толькі жывы разам са сваімі маскоўцамі з «Сулы» выбраўся...

Калі вы ня ведалі, як выглядае сапраўдны літвінскі кот — цяпер ведаеце! Фота — блог Усевалада Шымава

Між тым жарты жартамі, але мы мусім усьведамляць, што імя гэткім рускамірскім мізэрнасьцям — можа яшчэ й не легіён, але пятая калёна ўжо дакладна. Усе гэтыя шымавы, прыдыбайлы, бондаравы, мірсалімавы, караевы, гігіны, шыптэнкі, алімкіны, паўлаўцы і баранчыкі як ракавая пухліна штодня разьядаюць Беларусь, бясконца абражаючы ўсё беларускае і адмаўляючы нашай дзяржаўнасьці, культуры, гісторыі ў хоць нейкай самастойнасьці ад Расеі.

Менавіта гэткія мізэрнасьці ў свой час клікалі «русский мир» у Крым і на Данбас. Даклікаліся. І менавіта дзеля гэткіх мізэрнасьцяў галоўны гарант залежнасьці ад Расеі вярзе лухту пра «белорусскій язык — бедный язык, на нём нельзя выразить ничего великого» і зухавата мяняе «хуткасны рэжым» на «скоростной».

Вось з гэткіх брудных кропляў, у выніку, і зьбіраецца вядро акупацыйных памыяў. Выказаўся хтосьці па-беларуску — «Ты чё, нормально разговаривать не можешь? Чё нагнетаешь?! Говори по-русски или вали в свою Польшу!». Зрабіў нейкі бар беларускамоўнае мэню і прапанаваў зьніжкі беларускамоўным кліентам — «галлопирующая русофобия поднимает голову в братской Белоруссии». Зрабілі беларускамоўнымі абвесткі ў грамадзкім транспарце — «ущемление прав русскоязычного населения».

 Беларуская вышыванка і літара «Ў» = «намёк на змагарство», зь якім нястомна змагаецца беларусафобка Вольга Бондарава

Дык і што рабіць у гэткай сытуацыі нам, беларусам, каб нашая краіна канчаткова не патанула ў згаданых памыях? Што рабіць, калі дзяржава, якая, здавалася б, мусіць бараніць усё беларускае, наадварот, мэтадычна нішчыць яго? І калі мы пазбаўленыя магчымасьцяў хоць неяк уплываць на гэтую дзяржаву, а астатняму сьвету, які назірае за расейска-ўкраінскай войной, робячы стаўкі, ці перарасьце тая вайна ў глябальную, і справы да нас няма?

Ну што ж, значыць, наш паратунак — у дробязях. І гэтым разам у сапраўды важных.

Літаральна напярэдадні размаўляў з адным з энтузіястаў, якія працуюць над адаптаваньнем да беларускай мовы і стварэньнем самых розных рэсурсаў на аснове штучнага інтэлекту.

Да прыкладу, вось толькі-толькі зрабілі хлопцы сэрвіс для стварэньня субтытраў для беларускай мовы з і для YouTube.

А нядаўна запілілі рэсурс, які агучвае беларускамоўныя тэксты рознымі галасамі.

Мой суразмоўца Сяргей са скрухай заўважыў: «Працуем-працуем, а хоць нейкай заўважнай рэакцыі на нашую працу — мізэр! А зваротная сувязь жа вельмі важная, каб дасканаліць прадукт і каб разумець, што гэта камусьці патрэбнае. Ат, рукі ўжо апускаюцца...»

Паўтару тое, што адказаў у прыватнай размове Сяргею.

Усялякая стваральная дзейнасьць, скіраваная на пашырэньне беларускай жыцьцёвай прасторы — важная і патрэбная. У тым ліку тая, пра якую сёньня амаль ніхто ня ведае і якая здаецца нейкай нязначнай дробязьзю на тле глябальных падзеяў. Нічога страшнага: не спатрэбілася сёньня — спатрэбіцца заўтра!

Рэсурс агучваньня беларускамоўных тэкстаў, распрацаваны энтузіястамі групы «Беларускі ШІ»

Гэта адказ і для нас з вамі, сябры. Хай сёньня мы ня ў стане спыніць расеізацыю нашае краіны на дзяржаўным узроўні альбо вытурыць усіх рускамірцаў за ўсходнюю мяжу — нічога страшнага, дажывем і да гэткіх магчымасьцяў.

Але ўжо цяпер кожны з нас можа вельмі шмат.

• Перайсьці, урэшце, у беларускую мову.
• Прачытаць беларускую кніжку і схадзіць на канцэрт беларускамоўных выканаўцаў.
• Зьезьдзіць у «Вялікае княства Сула» дый наагул павандраваць па роднай краіне. Аддаць дзіцё ў краязнаўчы гурток, а не на зборы расейскіх казакаў і іншых чарнасоценцаў.
• Усталяваць сабе на кампутар беларускамоўны інтэрфэйс, а ў самаход — беларускамоўную навігацыю.

Зрабіць першы крок насустрач Беларусі, не чакаючы, пакуль яе прынясе хтосьці на сподачку. Уласным прыкладам зьмяніць адвечнае «Я бы разговаривал на беларусском, если бы другие разговаривали» на «Ого, колькі вакол беларускамоўных! Як файна!»

Менавіта гэтак — кропелька да кропелькі — і ўтвараецца наш Беларускі Акіян.

Беларусь — тое, што нас задзіночвае! Фота Сяргея Грыца

Валера Руселік, Budzma.org