— Вецер! Сёння — вецер! — заспяваў, заціўкаў тэлефон, таму караван “Краіны” кідае ўсё і пераязджае на возера Нарач. Наша мэта — кайт-сёрф і забавы Нарачы ў 2015 годзе…
Пачнем з кайт-сёрфа: даўно хацеў напісаць пра гэты альтэрнатыўны алкаголю від спорту. Сутнасць кайт-сёрфа такая: ёсць купал-парашут, паветраны змей. Ёсць чалавек і ёсць дошка, змей цягне, чалавек кіруе — усе шчаслівыя, задаволеныя.
“Белеет парус одинокий”: для сучаснай Нарачы гэтыя словы павінныя стаць гімнам, бо Нарач адно з найлепшых у Беларусі месцаў, каб хадзіць пад ветразем або паветраным змеем.
— Найлепшае возера, праўда. Тут мелка, можна бяспечна вучыцца пачаткоўцам, тут добры вецер і шмат месцаў, дзе нікому не перашкаджаеш.
Таму як толькі на Нарачы дзьме добры вецер, на яго, як матылькі на святло, злятаюцца сёрферы ўсіх масцяў.
Нас паклікаў Дзмітрый Леўшуноў, адзін з самых хворых людзей Беларусі па незвычайных відах спорту.
Увага на фота: увесь рыштунак для кайт- і вінд-сёрфа змяшчаецца ў звычайны аўтамабіль.
— Самае складанае — з’ехаць з працы. Вецер чакаць не будзе: як толькі бачыш добры прагноз па ветры, кідаеш усё, і едзеш. У нас, калі ўся фірма “захварэла” на сёрф, добры вецер лічыўся паважнай прычынай нявыхаду на працу.
Пятніца, час да абеду: і на стаянцы ля возера з кожнай гадзінай машын робіцца больш. Людзі кідаюць справы ў Мінску, скачуць у аўтамабілі, едуць: вецер! На Нарачы вецер — і гэта значыць, што трэба браць “снарагу” і імчацца да аднаго з самых прыгожых азёр Беларусі.
— Убачыш, пасля абеду яшчэ больш людзей будзе, не ўсе могуць раніцай з працы сысці… — на невялікім пятачку ля возера кіпіць праца, усё разгортваюць кайты.
— Я ўжо казаў, Нарач для навучання сёрфу ідэальная: дробна, роўнае пясчанае дно і не вельмі моцны вецер. Таму ў беларусаў ёсць усё, каб стаць нацыяй сёрфераў.
Для ўсіх патэнцыйных сёрфераў трохі лічбаў: для “ўваходу” ў спорт і забаўку трэба каля 1500-3000 даляраў. Столькі каштуе экіпіроўка, дошка, кайт. У ідэале трэба мець некалькі кайтаў і некалькі дошак, таму “столь” бюджэту можа быць і большая за тры тысячы.
— Не палохай людзей, карыстаны экіп зможаш купіць даляраў за 500, а далей усе выдаткі на бензін, вецер падзьмуў — сабраў усё, на возера паехаў!
Як заўсёды, калі раптам не хапае грошай, рэкамендуем крэдыт “Альфа-Экспрэс”, які можна аформіць за некалькі гадзін: выдаецца на картку, якой і вада і ўсе нягоды — хоць бы што.
Паспрабаваў “пакайціць” і я: на дошку стаць не атрымалася, але кіраваць кайтам навучыўся. Словамі не растлумачыць: асалода і кайф, вецер выбівае ўсё лішняе з галавы. Едзеш па воднай роўнядзі мора і верыш, што вольны ты і жыццё толькі пачалося.
Кайт — найлепшае, з таго, што здарылася з “Краінай” на Нарачы. Таму што далей з еўрапейскай казкі, “ніцшэанства” ад слова “Ніца” мы вярнуліся ў Беларусь.
Беларусь — гэта вёска Гатавічы. Прыпаркаваліся з прычэпам-дачай, на шум рухавіка адразу выйшлі мясцовыя хлопцы.
— Ты што тут стаў!
— Ну добра, давай па шклянцы, ты што, не мужык?
— А мы падумалі, вы геі! Удваіх у адной машыне, западло.
З палавой арыентацыяй неяк разабраліся, хоць няўменне выпіць літр гарэлкі ўсё роўна спараджала сумневы суразмоўцаў у маёй нармальнасці.
— Хадзем па шклянцы зробім, ты што, не мужык?
Адзін з галоўных пастулатаў: заўсёды заставацца мужыком.
— Больш за ўсё на свеце мы не любім геяў і фашыстаў. Ты тэлевізар не глядзіш? Як ты без тэлевізара жывеш…
А дзень так добра пачынаўся: кайт, сёрф, прыемныя людзі, вера ў светлае, прыгожае…
З часоў Савецкага Саюза на Нарачы нічога не змянілася. Зусім нічога. Была б завушніца ў вуху — быў бы забіты ў вёсцы за завушніцу.
Раніца ў Мядзелі: у горадзе павінен гучаць гімн Савецкага Саюза. Выдатны, чысты запаведнік СССР — дарма Беларусь не выкарыстоўвае гэты турыстычны рычаг. Ленін, выканкам: гэта і з’яўляецца турыстычнай “фішкай”, вобразам краіны. Не трэба нічога выдумляць, трэба прадаваць што ёсць: апошні асколак СССР.
Дзмітрый, прыехаў з Масквы: “Кожны раз, заязджаючы ў Беларусь, я адчуваю: такой павінная была стаць Расія. У Расіі я перавышаю хуткасць, у вас — не. Усе людзі мяккія, ветлівыя, добрыя. І, вядома, такое мілае адчуванне СССР…”
Падпампоўваем шыны на запраўцы “Беларуснафта” — і рухаемся ў аб’езд возера Нарач, спрабуючы зразумець, чым яно прываблівае людзей.
Віды вакол возера выдатныя. Але рабіць у 2015 годзе на возеры Нарач няма чаго. Ні рэстарана, ні аквапарка, суцэльныя віды і санаторыі вакол. Паесці няма дзе: нешматлікія кавярні прапануюць ежу вельмі сумнеўнай якасці. У вочнай стаўцы літоўскі Друскінінкай разбівае Нарач у пух і прах: тут ні забаваў, ні ежы. Вакол суцэльны савецкі санаторый.
Аматары гісторыі могуць палазіць па навакольных горках: тут доўга стаяў фронт Першай сусветнай, таму на многіх пагорках стаіць дот.
У ваколіцах возера ляжаць больш за 100 тысяч чалавек: яны загінулі падчас Нарачанскай аперацыі ў сакавіку 1916 года. Наступ войскаў Расійскай імперыі быў неабходны, каб выратаваць Парыж, які на той момант атакавалі немцы. З нарачанскіх узвышшаў немцы расстрэльвалі салдат як у працяжнік, таму Нарачанскую аперацыю можна называць трагедыяй.
Далей едзем па выдатнай трасе ўздоўж самага знакамітага возера Беларусі: дарога Р28 адна з самых маляўнічых ва ўсёй краіне. Францыя, Рыўера — калі любавацца краявідамі, патэнцыял у Нарачы ёсць. Калі патрабаваць чагосьці большага, чым санаторый, — не. Прыватнага бізнесу і прыватных ініцыятыў вакол возера наогул не відаць.
Хоць бурчу тут толькі я. Кемпінг “Антонінсберг”, так адпачываюць несанаторныя беларусы. Мікалай, горад Вілейка:
— Мы ўжо 20 гадоў тут дзень ПДВ адзначаем! Усё падабаецца і ўсё выдатна! Не хачу нічога мяняць!
Вось і ўвесь расклад: ці палатка на беразе, ці санаторый.
— Для адпачынку з сям’ёй лепшага месца няма: лес, свежае паветра, харчавацца можна ў санаторыі — такога меркавання прытрымліваецца мінчук Багдан Каравец. — А з захапленнямі, забавамі сапраўды цяжка…
Вось яно, эмаляванае шчасце санаторнага тыпу, і ў гэтым уся сутнасць Нарачы: суцэльны савецкі санаторый.
— Сезон-2015, вядома, горшы за папярэдні. Расійцы менш едуць… Ходзяць чуткі, што нас хутка будуць скарачаць — гэта трывогі мясцовых.
Але кватэры ў курортным пасёлку “Нарач” на выходныя выкупленыя на ўвесь сезон.
— Я на тры тыдні заехала з дзецьмі, у апошні момант знайшла двухпакаёвую кватэру за 28 даляраў у суткі — Кацярына Папека задаволеная, а мяне ўсё ж раздзіраюць цьмяныя сумненні, што каля тысячы за месяц — занадта. Прыкладна з тымі ж умовамі я ўжо другі месяц жыву ў прычэпе: хай пакой адзін, затое лес, свежае паветра і ўсё бясплатна.
— Адпачывальнікі для нас — адзіная надзея зарабіць: многія здаюць кватэры і жывуць усё лета ў гаражах. Як яшчэ грошай здабыць? Заробкі ў санаторыях маленькія, добра, калі 3 мільёны атрымліваецца. Нам, мясцовым, на пуцёўку ў санаторый трэба два месяцы працаваць…
Таму мясцовыя зарабляюць хто на што здатны: хто здае кватэры, хто прадае маліну, хто незаконна здабывае вугра.
Чарвякі на фота — легальна здабыты вугор. Але ля кожнага санаторыя дзяжурыць спрытны дзядзька, які прапануе купіць вэнджанага вугра.
— Здабываем хто як зможа: я на электравуду лаўлю, нехта пасткі ставіць…
Аўтар каментара, зразумела, пажадаў застацца невядомым.
Падсумоўваючы: бізнес-актыўнасць на Нарачы роўная нулю. Ні добрай кавярні, ні рэстарана. Ёсць сядзіба “Наносы” прэміум-сегмента, там толькі экскурсія каштуе каля 20 даляраў. А “сярэдзіна” абсалютна пустая: калі прыехаў не ў санаторый, заняцца на Нарачы асабліва няма чым.
СССР. І кропка.
У гэтым сямейным раі можна з нуды памерці, хоць канстатую факт: для сямейнага адпачынку з дзецьмі няма лепшага возера, чым Нарач. І харчаванне, і працэдуры, і плыткаводдзе, і заход. Можа, начное жыццё на возеры парадуе драйвам?
Забягаючы наперад, скажу: не. «Белые розы, белые розы» — у якім гэта я годзе? Мабыць, 1989-м: у паветры пахне свабодай, але капіталізму няма.
Нашым правадніком па начной Нарачы пагадзіўся стаць Ілля з санаторнага пасёлка “Сосны”. Ён быў у кампаніі з вёскі Гатавічы самым інтэлігентным і падахвоціўся дапамагчы.
— Нарач згасае. Вось калі рэстаран на караблі працаваў, канец 90-х, пачатак нулявых — вось былі часы! Але некалькі месцаў я вам пакажу.
У пару да Іллі мы выпісалі з Мінска спявачку, блогера і журналіста Берту — у якасці эксперта. Перадаю ёй слова.
“Ілля з’явіўся раптоўна. “Знаёмся, — Навіцкі зларадна ўсміхаўся. — Гэта наш правадыр”. Я застыла ў адной туфлі, якую паспела надзець, пераадзяваючыся ў сукенку ў машыне. Ілля выглядаў брутальна — відаць, што рыхтаваўся: кашуля, скураная куртка, пакет з гарэлкай у двухлітровай бутэльцы ад “Фанты”, злёгку апухлы твар. “Я ўжо два тыдні п’ю, — шапнуў ён мне па-змоўніцку. — Жанюся вось хутка і кіну. Будзеш?” — “Я лепш каньячку”, — спалохана сказала я і схавалася за Багданам Караўцом, які таксама далучыўся да нашай кампаніі.
Каньячок знайшоўся ў бары санаторыя “Сосны”. Цалкам сабе прыстойны і недарагі. Каравец частаваў. Ілля піць адмовіўся: “Грошы не марнуй, — па-гаспадарску сказаў ён. — У машыне гарэлка ёсць. А ў нас яшчэ ўвесь вечар наперадзе”
Вечар пераставаў быць млявым. У рэстаране “Азёрны” мы знайшлі цалкам сабе жывую тэрасу, абнесеную валейбольнай сеткай — мабыць, каб у разгар весялосці ніхто не выпаў. Дзве самотныя дзяўчыны млява пілі шампанскае, завабліва пазіраючы вакол. Мы таксама захацелі. Бутэлька шампанскага абышлася ў 167 000 рублёў і разышлася на чацвярых. “Савецкае шампанскае” выдатна гарманіравала з навакольнай рэчаіснасцю, выносячы нас некуды нават не ў дзевяностыя. Далей, значна далей.
Ноч усё гусцейшая, але гэтага курортнага чаду на Нарачы ўсё няма. Мы абышлі з пяць бараў, усюды ціха, сумна, самотна.
— На “Вегу” трэба ехаць. Усе, вырашана, паехалі на “Вегу”! — ажыўляецца правадыр Ілля.
“Вега” — апагей нашага ўгар-тура. Такога “дзвіжу”, я не бачыла, мабыць, даўно. Мы ўключаем “журналісцкія твары” і бадзёра тлумачым адміністратару, чаму з нас не трэба браць грошы за ўваход. Ілля ў нашу кампанію відавочна не ўпісваецца, даводзіцца за яго плаціць. Унутры “дзвіж” не меншы, чым звонку. У бары надзіва вольна. Я потым зразумела, чаму — усе “запраўляюцца” перад уваходам, як і наш правадыр, каб не плаціць больш.
Атмасфера звонку “Вегі” крыху напружаная.
“Трывожныя труцца” на спортбайках.
Адразу на ўваходзе сустракае хлопец у форме ВДВ. Як там у показцы? “Калі выйсці з сельскага клуба і паглядзець на зоркі, перастане ісці кроў з носа? І тут галоўнае не папярхнуцца выбітымі зубамі?” Жарты жартамі, але міліцыя на гэтым свяце жыцця зусім не лішняя.
Хоць агульная атмасфера мілая: шмат прыемных маладых людзей, усё добра”.
Вось так выглядае мясцовая моладзь.
Падводзім вынік ад Берты: “Начнога жыцця на Нарачы амаль няма, ні цікавых месцаў, ні жывых выступаў, ні добрых адкрытых пляцовак… Можа, гэта нікому не трэба? Можа, людзі і хочуць менавіта такога каларыту? Таму ў 90-я, адным словам. Калі па пунктах, усё выглядае так:
1. Цэны прыемныя, вядома. Можна бюджэтна “сысці ў крутое піке”, не задумваючыся пра наступствы для кашалька, але задумваючыся пра наступствы для галавы.
2. Не хапае ўтульных летніх тэрас з жывой музыкай і ненавязлівымі DJ-сэтамі, маленькіх утульных барчыкаў, дзе ўсе адно аднаго ведаюць, і еўрапейскага “налёту”.
3. Хацелася б убачыць Нарач маленькім еўрапейскім курортным горадам, у якім спакойна і весела адпачываецца. Без натугі, без лішніх хваляванняў і без махрыстага “савецкага” налёту.
Бывай, Нарач мы выціснулі з цябе ўсё, што маглі.
“Мікіта Маршунок, арганізатар “Казанціпа”, зрабіў бы з цябе цукерку… — мармыча хтосьці з нашых, і мы пакідаем “купу” — так называюць курортны пасёлак “Нарач” мясцовыя.
