У папярэдняй частцы вы даведаліся, як мы шукалі Цмока ў мястэчку Мір, вёсцы Турэц і першай сталіцы Вялікага княства Літоўскага Наваградку. Сёння — працяг, дзе мы даехалі непасрэдна да возера Свіцязь, пабачыўшы шмат цікавостак па дарозе…

Валеўка і Радагошча: Чаму Цмок не сябруе з катамі?..

…Кіруемся ў бок Свіцязі — для гэтага з Наваградка трэба выязджаць на Баранавічы. На шляху — вёска Валеўка, адкуль можна трапіць у колішні маёнтак “Чамброва” (вёска Радагошча). Гэта радзіма маці Адама Міцкевіча. Пазней, у канцы ХІХ стагоддзя маёнтак прыдбалі паны Карповічы. Між іншым, паводле распаўсюджанай версіі, менавіта “Чамброва” з’яўляецца прататыпам сядзібы Сапліцова ў Міцкевічавым “Пане Тадэвушы”.

— Была сядзіба, ды разбурылі яе камуністы, адны падмуркі ў траве пазаставаліся… — выходзіць нам насустрач Вольга Міхайлаўна Семянчук. — А пан вой які разумны і харошы быў! Ведаў, што клён беражэ людзей ад маланак падчас навальніц. Дык, бачыце, усё тут клёнамі засадзіў…

Вольга Міхайлаўна — і сама пані, бо жыве ў колішняй панскай сыраварні. Спускаемся пад хату і трапляем у той самы пакой, дзе некалі паны Карповічы захоўвалі сыры. Сцены з вялізных валуноў даюць добрае ўяўленне, якой жа магутнай была сама сядзіба…

У гаспадарцы Вольгі Міхайлаўны — шасцёра катоў. Яны рэагуюць на нашага Цмока не вельмі ветліва: пэўна, адчуваюць мацнейшага. Прэзентуем гаспадыні фірмовую торбу і рухаемся за вёску, каб пабачыць у чыстым полі капліцу паноў Карповічаў XIX стагоддзя. Стаіць яна ў такім месцы, што без джыпа можна і не дабрацца, хіба што пехам ад вёскі.

Вяртаемся ў Валеўку. Тут цікава паглядзець драўляную царкву святых Пятра і Паўла 1736 года.

Сядзіба “Залатая падкова”: Цмок-каваль знойдзены!

У Валеўцы трэба павярнуць па ўказальніку на Карэлічы — і потым другі паварот за школаю направа. Праз нейкі час вы апыняцеся ў вёсцы Навасады, дзе ў самым канцы справа і будзе сядзіба “Залатая падкова”.

— Дык што гэта такое — “цмок”?.. — вітаюць нас гаспадары Алена Міхайлаўна і Аляксандр Валянцінавіч Піразевы.

Пачуўшы грунтоўны адказ, гаспадыня ўздыхае з палёгкаю:

— Ну, цяпер зразумела, што гэта дракон беларускі! Пойдзем у хату, пакажу вам свае творы.

У хаце Піразевых — гатовая карцінная галерэя.

— Зайздрошчу вам! — выгуквае наш спадарожнік Алесь Мазанік. — Я ў музей, мо, раз на год хаджу, а вы ў музеі жывяце!..

Алена Міхайлаўна — напраўду пацалаваны Богам чалавек, майстрыца на ўсе рукі. На сценах — дзясяткі карцін з саломкі, шкла, намаляваных алоўкам на паперы ці фарбамі на шкле, інкрустацыі з бяросты. Што казаць, калі нават падлога, дзверы і шафы на кухні па-майстэрску распісаныя рукою Алены Міхайлаўны.

— Усім турыстам экскурсію па хаце ладзім! — кажа гаспадыня.

У гаспадара ж хобі больш суворае: Аляксандр Валянцінавіч мае сваю коўню.

Ён распальвае агонь, і на нашых вачах за 15 хвілін з жалезнага бруска нараджаецца падкова, якую спадар Аляксандр дорыць на шчасце кампаніі “Будзьма беларусамі!”.

— Толькі вешаць над уваходам трэба рагамі ўгору, каб дом быў як поўны келіх! — аўтарытэтна падказвае каваль Піразеў.

Апавядаем Аляксандру Валянцінавічу, што беларускі Цмок якраз быў шчыльна звязаны з кавалямі, бо і Цмок агнём пляваўся, і кавалі з агнём працавалі.

— Дык вашая цмачыная шыльда на маёй коўні будзе абсалютна дарэчы глядзецца! — рэзюмуе гаспадар.

Чытаць артыкул цалкам на cmok.budzma.org