У часопісе «Таўбін» у трэцюю гадавіну страшнай вайны выйшла новая падборка вершаў украінскага паэта Астапа Слывінскага ў перакладзе Андрэя Хадановіча.

Астап Слывінскі

Паэзія — гэта вера ў перамогу, таму чытаем падборку тэкстаў «Між любоўю і нянавісцю ходзім напрасткі...».

**

Лягчэй, бо вайна такі пачалася... Кацярына Калытка, «Менш чым за содні да пачатку вайны...»

Калісьці між любоўю і нянавісьцю
былі лес і будоўлі.
Цяпер лес паламаны і будоўлі спаленыя.
Між любоўю і нянавісьцю ходзім напрасткі.
Яснасьць такая раптоўная, што ня ўсе пасьпяваюць замружыцца
і кладуцца, асьлепленыя, у садах на ўскраінах.
А тыя, што ўстоялі, маюць вусны, нібы мёдам залепленыя
і паўтараюць толькі словы любові і словы нянавісьці.
Так,
мы — пасланцы плоскае зямлі, наш адзіны слоўнік — гэта
слоўнік антонімаў.
Выбачце ўсе, хто чакае ад нас нюансаў, хто прыехаў сюды
рабіць каляровыя фота.
Вашыя высілкі пойдуць намарна, як намарна пайшлі
вянкі нашых надзеяў, гады зьбіраньня камянёў, размовы
за нізкімі сталамі на яскрава асьветленых сцэнах.
Выбачце. Вось наш рэнтгенаўскі здымак. На ім —
косткі і плоць. Іншага сёньня з сабой ня маем.

* *

Ня бойцеся, вайна не перадаецца са сьлінай,
нават з крывёй не перадаецца, як ні дзіўна.
Нашу адзежу досыць памыць і развесіць на вуліцы.
З намі не абавязкова маўчаць, мы падтрымаем
размову пра музыку і віно, пра доўгія
вячоркі на пляжы, гэта нас не абразіць. Маўчаньне
не зьняшкоджвае, не апраўдвае, ня літуе.
Я ведаю, што вас бянтэжыць: у нас усё было
надта падобна да вас.
Таму хай мы будзем прыбышамі зь люстэрка.
Вашыя абарончыя заклёны
мы запісалі кірыліцай, дзе ўсё наадварот, і таму
мы выклікалі д’ябла, замест яго адагнаць.
Або хай будзем падлеткамі, што пазычылі ў вас
аўто і заехалі куды ня трэба.
Хай: мы ня хочам вас засмучаць яшчэ болей.
Мы ўмыемся паветрам з пустога крана,
вып’ем цень ад пляшкі. Падзелімся
адным хуткарастваральным сном.
А зранку напішам усё назад, пазьбіраем
кожную кроплю ртуці з падлогі вашага добрага дому
— і вернемся.

* *

Памяці Уладзіміра Вакуленкі-К.

У дзень, калі папа рымскі, пасылаючы Украіне добрыя думкі, кажа: «а самыя жорсткія — гэта чачэнцы і бураты» — чаму ж? — бо «не належаць да
расійскае традыцыі»,
у дзень, калі адзін паэт, бліскучы памнажальнік гэтай самай «традыцыі»,
піша ў фб: «слова иссякли и нескоро появятся» — і я не сумняюся, што так
і будзе, бо маўчыць ён ужо дзевяць месяцаў,
калі не лічыць анонсаў літаратурных падзеяў з фуршэтамі і рэпостаў кніжных навінак, —
у той самы дзень пацьвярджаецца сьмерць украінскага пісьменьніка, які пісаў дзіцячыя казкі і меў яскравага, сьветлага сына, і ня ўмеў хавацца
ні за сьценамі, ні за словамі, і калі па яго прыйшлі, шчыра сказаў, што будзе з самымі блізкімі — з сынам сваім і сваёй зямлёй — да самага канца, нават калі ўсім разам суджана разьдзяліць на траіх адну сьмерць, ды ішоў паперадзе тых, што яго заб’юць, не хаваючы сваёй мовы і сваёй любові, аж да сьмерці, якую мусіў зьесьці сам, ад пачатку і да канца,
бо тыя, з кім можна было яе разьдзяліць, мелі кожны і кожная сваю ўласную сьмерць,
«расійская традыцыя» мае яе шмат і можа раздаваць, ня скупячыся, і не сваім ці чужым — бо няма для яе сваіх і чужых, а ёсьць толькі тыя, што пралезьлі празь яе глотку, і тыя, кім яна падавілася, —
вось так яна аддзяляе тых, каму трэба прынесьці сьмерць неадкладную, ад тых, хто мае ад сьмерці адтэрміноўку,
так што калі вы сядзеце з «расійскай традыцыяй» вячэраць або дыскутаваць, або разгорнеце яе на нейкай неспадзявана прыгожай цытаце, або прымеце ад яе хлеб і віно,
ведайце: пад манжэтамі ў яе сьмерць, пад вокладкай у яе сьмерць, у кожным яе слове сьмерць, для сваіх і чужых сьмерць.
Сьмерць.

28.11.2022

* *

Бо нават наша цемра іншая.

Цемра наша такая, што можна яе нажом
наразаць і карміць — карміць нашых
нядужых, пакінутых, скалечаных, выгнаных,
стомленых.

Цемра наша — як немагчымая акустыка, якая
сама дасьпявае, нават калі голас абарвецца.

Цемра наша пахне скураю тых, хто ня з
намі, і зь ёю мы абдымаемся, засынаючы.

Цемра наша — як дэльфін, што выплывае з
сапраўднай цямрэчы, каб падставіць сьпіну.

Цемра наша — гэта цемра закуточкаў, дзе
мы цалаваліся, цемра спальняў, дзе калыхалі
нашых дзяцей.

Калі гасьне апошні агеньчык, цемра наша
сама пачынае сьвяціцца, сьвятлом зь ніадкуль,
роўным, як голас.

У цемры нашай яшчэ лепей чуваць крыкі
забітых, катаваных, усіх тых, хто кліча да
помсты.

Яе нельга супраць нас павярнуць.

* *

І раптам нейкія словы вяртаюцца,
як вяртаюцца пералётныя птушкі,
— і не знаходзяць сваіх дрэваў і дахаў,
і доўга кружляюць над намі,
і ня могуць ні сесьці, ні адляцець назад,
зьвіваюць свае гнёзды ў паветры.
Дзе вы зімавалі, словы,
чаму так надоўга мяне пакінулі?
Ці суцешылі кагосьці там,
дзе зямля трэскаецца ад сонца,
як у нас трэскаецца ад смутку?
Зьвівайце, словы, зьвівайце гнёзды,
хай з гнёздаў пачнуцца новыя дрэвы,
хай растуць долу,
хай урастаюць у зямлю-попел,
хай жыцьцё сустрэнецца са сваім успамінам,
хай абдымуцца.

* *

Як сярнічкі,
запальваемся адно ад аднаго ў цемры,
апыляем адно аднаго агнём.
Перадаем агонь асьцярожна, як алімпійцы,
чый забег такі доўгі, што ўсе
апэратары і рэпарцёры паснулі,
а на стадыёне разышліся жывыя.
Засталіся толькі душы.
Засталіся тыя, што пагасьлі для вачэй
сьмяротных.
І што будзе напрыканцы? — пытаеш.
Будзе чаша агню, авацыі, сьцягі ў паветры?
Праедзе аркестр пад трыюмфальнай аркай?
Будзе пясок ля мора, — кажу, —
дзе вецер лапоча ў парасонах дзяцінства.
І мора раскрые свае блакноцікі, поўныя
крамзолек,
і дазволіць нам гартаць сябе, зьдзіўляцца,
пазнаваць.

* *

Спачатку вершы пазбаўляюцца назваў.
Назвы падаюць першымі,
як памежныя гарады,
як дабравольцы,
што засталіся прыкрываць
адступленьне
словаў.
Наступнымі ідуць
словы гучныя і ўпэўненыя ў сабе,
з надзьмутымі цягліцамі і тату,
словы, якім пляскалі стоячы.
Далей — словы, па-бацькоўску разважлівыя,
пякучыя і справядлівыя,
словы, што абнадзейвалі ў безнадзейнасьці,
а калі блякла апошняе сьвятло,
вялі сьцежкай у цемрадзі.
Нарэшце ідуць словы ціхія,
як скуголеньне пакінутага сабакі,
як крык птушкі, што зьбілася з дарогі
і ня бачыць лініі берага,
і засынае ад стомы над бясконцымі водамі.
Напрыканцы застаюцца даты.
Такімі ёсьць нашыя вершы:
24.02.2022.
14.01.2023.
8.07.2024.

* *

Надзея ціхне,
як дзіця ў дарослым таварыстве.
Яна не разумее гэтых слоў і размоў,
ня ведае, чаму дарослыя ўсё больш
злуюцца, калі яе суцяшаюць,
калі гладзяць яе па шчацэ.
Яна заводзіць размову з аўчаркай,
якая малюе хвастом свае радасныя знакі
без аніякага значэньня,
з мухай, што заляцела сюды яшчэ ўлетку
і прачнулася ад цяпла.
Яна чуе, як за тыдзень да вясны
у норках пасопваюць вожыкі,
як далёка на камяністым беразе
шэрыя чаплі выпрабоўваюць яшчэ халоднае паветра,
што панясе іх дадому.
Словы ў пакоі
ператвараюцца для яе ў неразборлівы галас,
яна хоча папрасіць усіх быць цішэй,
яна хоча папрасіць вады,
але ўсе занятыя спрэчкай,
і яна
укрываецца пледам, уладкоўваецца,
нібы да сну,
і намагаецца не заснуць.

Што такое вайна

Калісьці магчыма вырашаць напісаць такі падручнік
толькі нас не запросяць у суаўтары
бо іншыя заўжды лепей ведаюць што такое вайна
бо іншыя заўжды лепей ведаюць
добра
але адзін разьдзел
адзін разьдзел аддайце нам
усё адно вы ня знойдзеце дадатковай літаратуры
гэта будзе разьдзел пра маўчаньне

хто ня быў у вайне ня ведае што такое маўчаньне
або наадварот ведае
гэта мы ня ведаем
як ня ведаюць рыбы пра ваду што
жывіць іх і нафту што іх забівае
як ня ведае мыш-палёўка пра цемру
што хавае яе ад шуляка але й шуляка хавае таксама
дазвольце нам напісаць гэты разьдзел

я ведаю што вы баіцеся крыві таму мы напішам яго вадой
вадой якую прасіў паранены што ўжо ня мог глытаць і проста
глядзеў на яе
вадой якая цякла праз прабіты дах
вадой якую можна выкарыстоўваць замест сьлёз
так — мы прыйдзем да вас з вадой
мы не пакінем па сабе нязмыўных сьлядоў
на вашых лёзунгах і каштоўнасьцях
якія мы так не па прызначэньні
выкарысталі
што і дзецям сваім вы ўжо ня ведаеце як іх паказаць
гэта будуць нашыя некалькі старонак
і толькі некаторыя будуць ведаць што яны не пустыя

Любоў

1

Такое паколваньне,
нібы цёплы фаянс
бярэш прамёрзлай рукой,

або цела, здранцьвелае пасьля сну,
пераходзіць пакой,
яшчэ трохі кульгае
і ўсьміхаецца.

Такое паколваньне,
як тады, калі бацьку
чамусь не галілі ўжо колькі содняў,
а ён ляжаў,
нібы
салёны й перагрэты камень,
і абдымаў нас па чарзе.

Такое паколваньне, нібы
доўга нясеш ялінку праз тугое
ад марозу паветра
і ведаеш, што хтосьці
сярод людзей,
закалыханых Найсьвяцейшай Весткай,
усё ж чакае, ня сьпіць.

2

Любоў
не абяцае, не адпраўдвае,
не пераконвае, ня служыць доказам,
не адводзіць вайну.
Хай сыходзіць.
Хай ідзе да цывільных,
хай ідзе да старых і дзяцей.
Хай ідзе да жывёлаў.
Яшчэ расплачацца ва ўкрыцьці.
Яшчэ выдасьць пашпартныя імёны.
Мы паклічам, калі наладзім
мікрафон.
Калі запрацуе нашая радыёстанцыя.
А пакуль што
нам патрэбныя дасьведчаныя прафэсіяналы,
мужчыны і жанчыны.
Гэта ўсё.

Пераклаў з украінскай Андрэй Хадановіч