Беларускае пратэстнае лета расцягнулася да слотнай позняй восені і пераўзышло напалеонаўскія 100 дзён. У падборцы — паэтычнае рэха падзей апошняга месяца: страшных і натхняльных, балючых і дорачых надзею. Сюды ўвайшлі творы Дзмітрыя Строцава, Стася Карпава, Ганны Севярынец, Насты Кудасавай, Сашы Філіпенка, Крысціны Бандурынай і многіх іншых.
Дмитрий Строцев
За спичками
отправляясь
за спичками
выходя из дома
по всякой нужде
одевайся
хорошенько
собирайся как
на десять-пятнадцать
суток
никогда не знаешь
где захватит
клешня террора
недреманное око
усмотрит тебя
везде
13.11.2020
***
пчелы уверены
говорил Толстой
что они для себя собирают мед
а на деле
они опыляют сад
белорусы думают
говорит Христос
что они собирают свой край
а на деле
собой исцеляют мир
13.11.2020
Наста Кудасава
***
Я б хацела па хрумсткіх абшарах ісці сабе ў восень,
Але тут мой народ штодня разбіваецца вобзем.
***
мы любілі замкнуцца дома,
каб не чуць выццё Курапатаў.
мы не верылі ў трыццаць сёмы —
і да нас пагрукаў дваццаты.
гэта вусціш сапрэлым лісцем
набіваецца ў торбы целаў.
я б хацела прачнуцца, выйсці,
выплыць, вылецець я б хацела...
мы не верылі ў трыццаць сёмы,
не глядзелі ў твар Курапатам,
мы, стаіўшыся, спалі дома —
і да нас пагрукаў дваццаты.
***
ГОЛАС МАЦІ
памяці Рамана Бандарэнка
Там людское заходзіцца мора, а я не веру.
Непамернае слова «памёр» не ідзе на язык.
Лепш завешу акно ды пайду прыгатую вячэру,
вось жа бульба, віно, паляндвіца, чабор, базілік...
Там людскі акіян захліпаецца штормам на плошчах,
там нясуць на сцягах непад’ёмнае слова «герой».
Што мне словы? Галоўнае, хутка прыедзе мой хлопчык,
сядзе побач за стол, павячэрае разам са мной...
А калі не прыедзе, я ўстану, я выйду да Бога,
я скажу яму: «Ты, што зрабіў з нашых сэрцаў агні!
Мне не трэба героя! Вярні мне сына жывога!
Звычайнага сына жывога мне, чуеш, вярні!»
Стась Карпаў
***
Дзякуй, божа. Што скажаш тут. Дзякуй, божа.
За тое, што я выходжу, але прыходжу.
Што мы выходзім у горад — нібы у ложу
У прыпазненні рушыўшы праз двары.
Схадзілі і пакурылі ля агароджы
І дзень завяршаецца. Дзень такі харошы.
Мы ля ўваходаў скінем свае галошы,
Насвістваючы песеньку пра муры.
О, я там быў! гадзіну пражыўшы фонам,
Са сцягам хутчэй як белым, чым бел-чырвоным
За тое ад прадзедаў, бла-бла-бла, яго нам
Пакінулі, быццам лепшае са сцягоў.
І дзякуй неверагодным нам і кандыдатцы,
Вось працадзень у нашай нялёгкай нядзельнай працы.
...А ён, бядак. Ён выйшаў каб там застацца.
Каб мы цяпер прыходзілі да яго.
Татьяна Светашова
***
«а хто там ідзе?» -
«я выхожу».
ненависть ненависть ненависть ненависть не
даст заснуть ужаленной смертью стране
где каждое поколение — новый кровавый слой
мы заливаем свой заливаем свой
ненависть ненависть ненавистьненавистьне...
рома не выйдет не выйдет не скинет мяч
горы цветов лежат лежат без корней
люди растут растут на своих корнях
чёрные бельма пялятся в темноте
тёмное время, тёмное тёмноетём...
господи, пусть бы оно закончилось тем,
что мы их сметём, что мы их насквозь прорастём
господи пусть уже кончится эта жуть
выходи выходи выходи выходи выхожу
Ксения Галицкая
Краткая автобиография
Я родилась в 1984-м,
На 37-м году моей жизни начался 37-й.
Магия цифр, говорите? Литература? Да к черту
Законы такого жанра! Ни надо мной,
Ни над моим невероятным народом,
Кроме Божьего, нет и не будет впредь
Закона. Нам суждено пережить этот год и
В восемьдесят четвертом не умереть.
12.11.20
Кася Іофэ
***
Дваццаты год. Дванаццатага лістапада.
Паведамленне ад мамы: «Кладзіся спаць,
Не чытай навіны.
Нічога новага там няма. Без кпінаў.
Ніхто не памёр.
Не-не-не.
Не адкрывай вачэй.
Не глядзі ў акно.
Забараняю табе. Хачу цябе збараніць
Ад усяго, што ў гэтым годзе было».
Але мама, калі не глядзець,
Не слухаць, не чуць,
Не выходзіць на вуліцы,
Не верыць, не шукаць ісціны,
Нам засталося дазволена толькі адно:
Няіснасць.
Смерць.
Вірус і вораг
Віруюць.
Паморак і змора.
Вар’яцтва надзеі.
Змрок адымае зрок.
Чытаю паведамленні: «Ніякіх падзей!
Падумай, куды нам падзецца.
Не будзь наіўнай.
Не пішы нічога. Не перадавай навінаў.
Мы павінны
Стаць ля сцяны.
Мы плачам.
Мы чуем, як хрыбусцяць нашы косткі,
Як шкоўкаюць іклы сабакаў,
Як трышчыць затвор».
Ні суцішэння, ні цішы:
Лаецца вораг,
Брэша гайня.
Маці піша:
«Кладзіся спаць.
Цемра ахутала нас.
Светлая толькі памяць».
Але
Прамень перамен?
Прамень праўды?
Прамень багоў?
Незгасальны агонь
І незагойны гоман
У нашых грудзях.
Пра мэты, пра мары,
Пра матчын спакой.
Праметэй, пакажы нам шлях.
Напішы мне
Тое, што маці не можа:
«Выходзь. Я з табой».
***
Беларусь, летні квет мой, зіма надыходзіць.
Белы дзікі пялёстак заінеў ці не?
Жаваронкавай годнасцю неба лагодзіць -
«Годзе, годзе» — спявае вайне.
Супакойвае, як немаўлятка ў калысцы
Каласоў пачарнелай жнівы і маны.
Вечнай праўды лісты альбо восені лісце
Вецер, вецер, за краты згарні.
Пагартаюць, пялёсткі на лёс пералічаць
Вязні, вязні сумлення. І гнёзды жыцця
Вецце, ты збарані.
Нас рамонкі паклічуць
І вачамі валошак палі паглядзяць.
Прамяні павуціння і пух, і лупінка -
Раскіданыя гнёзды не райскіх бароў.
Мы спяваем-хаваем адну «Купалінку»
І ўплятаем «Чабор» ў вянкі вечароў.
«Перапёлачка», дзе не малітва — замова:
«Паляўнічы міне нас. Паляўнічы міне».
Людзі, людзі дамовы, агульнае мовы,
Дом адкрыты, чароўны давер.
Здані ў чорным чакаюць у цемры пад домам,
Здані ў касках і ботах, са зброяй сваёй.
Холад — гэта іх памяць. Каменная стома.
Іх не прымуць магілы. І голас іх — вой.
Вой сірэны сігнальнай, начных катаванняў.
Гэта іх калыханкі. Іх выбар і шлях.
Нам пяюць жаваронкі. Мы з вамі, мы з вамі
Будзем летнімі кветкамі ў вольных палях.
16.11.2020
Vladi Vojnič
***
August is the cruellest month
The colour olive and the colour black
On the backs of blind and desperate worms
Seek to overpower the sun, to obscure its essence
The worms, all covered in mud
Oozing liquid metal from their pores
Begin their descent
Begin their poisonous enterprise
In a conspicuous attempt
To erode
Hundreds of thousands
Of red tulips and
White daffodils
September is the cruellest month
Sowing what has not been reaped
Harvesting aspirations
Slicing desires
Worm the Progenitor transmits his commands to Worms the Sons
He questions
His appetite, his ambition, his sanity
He is content and reassured
The liquid metal solidifies
Becomes one
With the slimy bodies of his offspring as
They drill as
They penetrate
October is the cruellest month
The white daffodils and the red tulips
Are still in blossom
Despite the heavy winds, pouring rains
They stand tall
Grasping and overruling
The very rigid, acidic and inelastic soil
To the surprise of the olive ones
To the fear of the dark ones
To the astonishment of the pale ones
November is the cruellest month
And yet
There seems to be no end
To the blooming
The ripening
The fecundity
Of those oddly shaped and previously unnoticed flowers
Worm the Father, no longer il miglior fabbro
Squeals, screeches and commences
To question
His omniscience, his expertise, the fertility of his womb as
The flowers interrupt
His project to inseminate the soil, to inseminate his body
Their stems grow higher than the motionless metal bars
Their roots uproot and pierce his worm-children
And the Worm wonders
If
December is the cruellest month
After all
Вольга Гронская
***
Хрыстос,
прызямліся ў Гародні,
Менску, гарадах і мястэчках
янтарнай нашай краіны.
Супыні дзікае паляванне,
барані ад карнікаў карагоды людскія,
захіні каласы ад сярпоў
і ад урагану —
вячэрнія ветразі.
Мы ёсць.
Былі ў сівых легендах,
будзем у памяці каменя і нашчадкаў.
Мы глядзім у сінія-сінія вочы твае
і прарастаем чазеніяй,
калі паміраюць іншыя дрэвы.
Дай знак
з маўклівых прадонняў азёр
і залатых вершалінаў,
калі
дрэнь дрыгвы і пустэчаў
адпусціць нас
і болей ніколі не вернецца
да Зямлі
пад белымі крыламі.
***
Дваццаць тры трыццаць чатыры.
Ужо столькі часу...
А яшчэ дахалеры працы.
Трэба мяняць рэжым.
Абавязкова.
Каб прачынацца заўтра, не сёння.
І заўтра пачнецца з гадзіны нуль.
Ева-Кацярына Махава
***
И когда уже о нем говорим
Что был любил говорил
Дышал улыбался
Мы болью своей говорим
О нем говорим
Вот был любил рисовал
Целовал обнимался
Мы о нем говорим
Как о тебе обо мне говорим
В сердце своем твоем говорим
Без слов говорим
О нем говорим
В память свою твою его говорим
Глазами в глаза говорим
Навсегда говорим
Георгий Бартош
***
бело-красно-белый флажок
в маршрутке в которой езжу на работу и с работы
иногда упрямо торчит за лобовым стеклом
иногда лежит на бардачке
но он никогда
никогда
никогда
его не убирает
Анатолий, Валерий, Виктор, Сергей...
я не могу запомнить имя водителя
у меня всю жизнь проблема с именами
имя князя Герцики
воевавшего в начале XIII века с крестоносцами
мне каждую осень
приходится заучивать заново
и когда-то мне казалось
что это серьёзная проблема...
сегодня флажок стоял
сегодня каждый выражал свою скорбь как умел
и он
Анатолий, Валерий, Виктор или Сергей
выкрикнул этим флажком
всё что я не могу произнести
потому что всю жизнь копил слова для других случаев
для того чтобы веселить
утешать
соблазнять
пророчествовать
я и не думал
что когда-нибудь
мне придётся искать слова ненависти и клятвы
поскольку я боюсь показаться неуместным и нарочитым
а в нашем поколении все боятся скатиться в пафос
то выходя из машины
я говорю ему простое «спасибо»
но мне хочется верить
что он чувствует
он понимает
как для меня важны
и этот выгоревший запылённый флажок
и его ежедневная безымянная твёрдость
13.11.2020
Ганна Севярынец
***
І цела крычала праз перадсмяротную стому:
Давай! Не скарайся!
Мы зараз дагонім да ста!
Успомні!
Аднойчы такое было — і ў нас атрымалася!
Тады мы палілі пад сорак, ты здолеў — і ўстаў!
А ноч за вакном набрыняла адчаем і крыўдай,
І неба цягнула ізноў прадчуваннем дажджу.
Не трэба. Яны не пачуюць, калі я не выйду.
Спыняй гэта кола. Ты вольнае.
Я — выхажу.
Анна Мананкова
***
Баю-баюшки баю,
Не ложися на краю,
На краю полночных лун
Ходит-бродит злой Хапун
Как по синим по волнам,
Бродит он по нашим снам —
Там починит водомёт,
Там соседа заберет.
Черной-черною рукой
Рыщет он в тиши ночной
В черный свой мешок набрав
Черных-черных балаклав
Он мелькает там и тут
Возникает, где не ждут
Выбирает день и час
И бежит, бежит на нас
Ты не бойся, ты со мной
Нас согреет мир ночной
Мы — по центру, край далек
Ночь играет, как щенок
Сердце ночи — в нас. И вот
Звезды водят хоровод
Закрывай глаза, смотри-
Тихий мир у нас внутри
Мир, где будет дом и сад,
Где часы идут назад,
Где из ран земли течет
Молоко и терпкий мед
Где сквозь нас текут века,
Где псалмы поет река,
Где ласкают волны сна,
Где не будет хапуна
Воскресный вечер в Минске во второй половине 2020 года
Не было ни души, за исключеньем последних листьев
За исключеньем воздуха в горле пустых аллей
В сердце заброшенного театра не шевелилось
Практически ничего, не считая воспоминаний о ревизоре.
Из чанов улиц бежит черное молоко заката
Реки черных фигур плывут по трубам проспектов
Гроздья черных голов перекатываются к театру
Остановка у сквера. Смотрят на зябкие ветки.
Черный звук вдалеке похож на разрыв шрапнели
Головы грянулись оземь от выстрела холостым,
Обернулись стаей ворон, посидели на крыше театра и улетели
И до самого завтра город стоял пустым.
Раман Абрамчук
***
а тым, хто застаўся ў падвале савецкага раўса
куды не трапляе ані малітва Багародзіцы, ані сігнал сотавага
на трэція суткі прыходзіць раўсовая фея
у дыядэме з гумовых дручкоў —
раздае пайку
тэлефануе блізкім
паведамляе пра месцазнаходжанне
змахвае слязу і абяцае
што дадуць
не болей
15-ці
Крысціна Бандурына
***
Звыклае знікла.
На месцы звычайнага пуста:
тлустым прочыркам
імёны і прозвішчы —
крэсляць з затоенай злосцю,
схаванай нянавісцю.
Нам з імі цяпер не па гэтай дарозе.
Арфей растрывожана блытае павароты.
А хто ты? — пытае люстэрка. — Хто ты
ва ўсёй гэтай так і не скончанай
санта-варварскай казцы?
Яны па ўказцы зверху
страляюць у спіны
гумовымі феерверкамі і агнявым канфеці.
Куды тут ісці, мілая Эўрыдыка, скажы мне,
куды тут ісці?
Зніклае звыкла —
хто вораг, хто свой.
За паваротам учарашні герой
ашчэрыцца, драпане.
Каго б насамрэч мне й баяцца —
дык толькі мяне...
Морак і золак, адчай і святло.
Беспакаранасцю душыць вялікае зло.
Бессань, бяссілле, гнеў і спакой —
я засынаю з імі, але не з табой,
трохлікай багіні водбліск.
Вера і подласць, вырваныя крыжы.
Вастры нажы, — шэпчуць. — Бі ці бяжы.
Надзеі не выжыць, калі забіваюць свае.
І таму ён б’е:
тут кожнае ліха, што супраць любові, —
гэта яго загад.
Так што бяжы, мая незабыўная Эўрыдыка,
і не глядзі назад.
06.11.2020
Ия Кива
Беларусская полночь
ты помнишь вчера мы назвались людьми
и вышли на площади как грибы на поверхность
как спички с красными лицами мы загорелись над лесом
и зайцы медведи и волки нас прочь понесли на руках
над полесьем встаёт новый воздух —
так думали мы — а вслух повторяли: чернобыль
вспоминали партизан и карателей
мы не хотели войны но она хотела нас так
как человек переживший блокаду мечтает о хлебе
это смертельно — думали мы —
но смерть утонула в брестских болотах
и теперь нас некому съесть
мы не живём — мы жуём
пустые кишки диктатуры
как шахтёры, заполняющие тело земли
гнилыми апельсинами касок
революция — это гудящая в животе беларусская полночь
ад, молоточками бьющий нас по губам
пока мир разрывает нам глотки смычками молчания
это музыка голода, звенящая в зубах будущего,
начинающего репетицию прямо сейчас
Саша Филипенко
Путеводитель по Минску
Метро работает, но пять дней в неделю. Мобильный интернет тоже. Ковида нет, но всё чаще есть. На улицах грязно — повсюду взводы мусора. Все лучшие рестораны закрыты, галереи тоже. Если за утренней чашечкой кофе вы любите читать свежую и независимую прессу — помогите с её публикацией и распространением. Если хотите посмотреть постановки национального драматического театра — привезите с собой актеров (местных уволили). Если вы журналист — вас не пустят. Если бывший студент — тоже. Если вы бездарный пропагандист или штрейкбрехер — вам будут рады и, так как у нас Союзное государство, визы вам не нужны. Если вы не знаете какую одежду взять в дорогу — выбирайте спортивное и не забывайте про пуховики — у нас не холодно, но в них удобнее спать на нарах. Если любите кататься на велосипеде — велодорожек много, но вы фашист. Почему? Этого бесполезного вопроса в Беларуси давно нет. Если встретите человека с камерой или пустым взглядом — это тихарь. Он безобиден, можно покормить с руки. Человек с языком в жопе — футболист национальной футбольной сборной. Если такой же, но повыше — известный хоккеист. С красно-зелеными флагами гулять можно, с бело-красно-белыми нельзя. Ничего не перепутайте! В спортивных штанах и с ружьем бегать можно, в платье и с цветами гулять нельзя. Рисовать граффити нельзя, разрушать мемориалы можно. Наркотиков в городе нет — все сожрали ОМОНовцы. Если к вам пристает агрессивно настроенный человек — не спорьте — это милиционер. Если рядом остановился микроавтобус — бегите, но не трусцой, а во всю мощь. В общем, добро пожаловать в Минск, ничего не бойтесь и много гуляйте — могут и не посадить — все тюрьмы переполнены.
Gouthama Siddarthan
Голас суседа і брата, які адчуў беларускую душу!
Ты паклаў нас па плаху
Паслаў нам у сэрцы сьвінцовыя кулі
Ты нас закаваў у кайданы
Прынёс у ахвяру турэмнае цемрадзі
Дзякуй!
Мы ў нашым паўстаньні ўваскрэсьлі
Ты думаў мы згінем на пласе, а мы
Стаім не згінаючы сьпінаў і сэрцаў
Ты прашываў нас сьвінцовымі кулямі
Скоўваў кайданамі рукі
Мы толькі сьціскалі мацней кулакі
Ты хацеў пахаваць нас у цемры, а мы
Ператварылі — глядзі! —
У сьвятло яе
Дзякуй!
(пераклад з тамільскай Андрэя Хадановіча)
Артур Камароўскі
***
я і ёсць забаронены сцяг
у краіне дазволу на гвалт
таму я выношу сябе
на праспекты і вуліцы горада
і жыву
мае колеры -
чырвоны, памаранчавы, жоўты,
зялёны, сіні і фіялетавы —
муляюць вока манахромнасці
патрыярхату і дыктатуры
таму калі я іду побач з імі
яны глядзяць на мяне
нібы на малпачку ў клетцы
і крычаць сваё «фу»
яны робяць са мною здымкі
нібы з экзатычнай істотай
так што я адчуваю сябе аголеным
яны моўчкі глядзяць
і адварочваюцца
робячы выгляд што нічога не бачаць
мае колеры —
белы й чырвоны
таму я выношу сябе
на праспекты і вуліцы горада
і расту
белае — ад вады
чырвонае — ад зямлі
таму калі я іду ім насустрач
яны кідаюцца на мяне
як паслухмяныя сабакі на косці
(ніякія косці іх не спыняюць)
яны гатовыя парваць мяне на шматкі
і рвуць калі чуюць каманду гаспадара
(такіх сабак у яго хапае)
яны кідаюць мяне ў бруд
выціраюць аб мяне ногі
збіваюць да крыві
(і кроў ужо не адмыць)
штораз я выношу сябе
на праспекты і вуліцы горада
каб агарнуць яго збітае цела
і адпусціць свой боль
каб адчуць
што мой горад і я — жывыя
я і ёсць забаронены сцяг
у краіне
якая ніколі не будзе маёй
Павел Капанскі
фальсіфікацыі
схаваць смерць
замесці сляды
як восеньскае лісце прыкрывае
трапяткое цела
жнівеньскага лета
а потым снег
спрабуе абяліць
сфабрыкаваную справу
а ў выніку
адно балота
хворае
шэрым мохам пакрытае
як жа хутка
насамрэч
таяць фальсіфікацыі
але як незаўважна
паднімаецца узровень
чыстай вады
Wir.by
